پیام‌های انتخابات اتاق برای زندگی خانوار

یک نتیجه تقریبا دور از ذهن. این اتفاق برای انتخابات اتاق بازرگانی تهران رخ داد. شاید آنها که نام اتاق بازرگانی تهران را کمتر شنیده‌اند ندانند این اتفاق چه پیامی برای اقتصاد ایران دارد. این درحالیست که همین انتخابات می‌تواند در اقتصاد ایران و جزیی‌تر از آن در زندگی مردم و رفتارهای اقتصادی آنها تاثیر بگذارد.

طبیعتا رفتار بخش خصوصی کشور خصوصا آنها که در بزرگترین تشکل اقتصادی حضور دارند، می‌تواند هم اقتصاد، هم بازار و هم زندگی خانوار ایرانی را متاثر کند و به همین دلیل است که باید انتخابات اتاق بازرگانی را جدی گرفت.

این نماینده‌های بخش خصوصی که شنبه 11 اسفند ماه انتخاب شدند قرار است در مهمترین مجامع تصمیم‌گیرنده برای بخش خصوص حضور داشته باشند تا سه قوه مجریه، مقننه و قضایی کشور به همراه آنها بتوانند تصمیمات مهمی برای اقتصاد کشور بگیرند. همین تصمیمات هم احتمالا فردای اقتصاد ایران و وضعیت مالی خانوار ایرانی را خواهد ساخت. اما برای انتخاب مشاوران اقتصادی سه قوه، بخش خصوصی چه رفتاری از خود نشان داد؟ این رفتار انتخاباتی بخش خصوصی و نتایج انتخابات اتاق بازرگانی تهران چه پیام‌هایی برای زندگی ایرانیان دارد؟

پیام نگران‌کننده برای بازار کار

اقتصاد ایران دوره خاصی را طی می‌کند، تورم 42 درصدی، نرخ بیکاری 11 درصدی و نرخ رشد کمتر از یک درصدی مهمترین مولفه‌های نشان‌دهنده وضعیت اقتصاد ایران است. این آمارها مربوط به دو نهاد بانک مرکزی و مرکز آمار است که در واقع خوشبینانه‌ترین حالت ممکن احتمالا محسوب شوند. در این شرایط بخش خصوصی کشور چه دوره‌ای را پشت سر می‌گذارد؟ آیا آنها به شرایط آینده اقتصاد ایران امیدوار هستند؟

انتخابات اتاق بازرگانی یکی از مهمترین آزمون‌های سنجش امیدواری بخش خصوصی به اقتصاد ایران است. تنها 22.5 درصد؛ این نرخ مشارکت در انتخابات اتاق بازرگانی تهران است. در واقع از 15 هزار و 135 نفری که می‌توانستند در اتاق تهران رای دهند تنها 3417 نفر رای دادند تا نرخ مشارکت به 22.5 درصد برسد. نرخی که نشان می‌دهد نسبت به دوره قبل میزان مشارکت افت قابل توجهی داشته است. در دوره قبلی نرخ مشارکت اعلام شده حدود 30 درصد بود که حال با کاهش این نرخ به نظر می‌رسد شاخص امید به آینده و اعتماد در بخش خصوصی کشور چندان وضعیت مناسبی ندارد.

در گزارش اخیر وزارت اقتصاد از وضعیت سرمایه اجتماعی نیز نمره این شاخص در کل کشور برای سال ۱۳۹۶ از 21 امتیاز در نظر گرفته شده 10 بود. «نگرانی نسبت به آینده فرزندان»، «ارائه نظرات به مقامات دولتی» و «یکسان اجرا شدن قانون برای فعالان اقتصادی» سه متغیری بودند که در این گزارش منتشر شده حاصل از نظرسنجی بخش خصوصی بدترین وضعیت را داشتند.

در آزمون 11 اسفند ماه سال 97 هم بخش خصوصی پایتخت نشان داد چندان امیدوار به آینده نیست. نکته نگران‌کننده این است که این افراد نمادی از صاحبان سرمایه و کارآفرینی در اقتصاد ایران هستند که اگر کار مولد انجام ندهند و سرمایه‌گذاری نکنند نرخ رشد اقتصادی کشور متاثر خواهد شد و بیکاری اوج خواهد گرفت و بدین ترتیب زندگی مردم متاثر خواهد شد. بنابراین نرخ مشارکت 22.5 درصدی انتخابات اتاق بازرگانی تهران اولین نگرانی‌ای که می‌تواند برای زندگی مردم داشته باشد، هشدار برای رشد بیکاری است.

اعتماد درون گروهی در بخش خصوصی

با این حال به نظر می‌رسد بخش خصوصی به تشکل و روابط با هم‌صنف‌های خود همچنان امیدوار است. در گزارش اخیر وزارت اقتصاد دو متغیر «صدقه دادن» و «کمک مالی به خانواده دیگر» بیشترین امتیاز را در کل کشور ثبت کرده بود که روزنامه دنیای اقتصاد از این اتفاق نتیجه گرفته بود با وجود مشکلات اقتصادی، همچنان در بین مردم و فعالان اقتصادی اعتماد درون‌گروهی از شرایط مناسبی برخوردار است.

مقایسه میزان رای جلب شده نفر اول نهمین دوره انتخابات اتاق تهران با با میزان رای جلب شده نفر اول دوره قبل نیز این مساله را نشان می‌دهد که بخش خصوصی خواسته نشان دهد به گروه حاکم در اتاق بازرگانی تهران اعتماد دارد. مسعود خوانساری در حالی در دوره نهم انتخابات اتاق تهران بیش از 1800 رای آورده که یحیی آل‌اسحاق به عنوان نفر نخست انتخابات دوره قبل توانسته بود تنها 1300 رای کسب کند. با این حال نکته قابل تامل در این است که خوانساری به عنوان منتخب نفر اول، با پشتوانه اعتماد تنها 12 درصد از اعضای اتاق بازرگانی پایتخت قرار است مطالبه این بخش را پیگیری کند.

میل به تغییر

با وجود چنین اتفاقی اما آیا این انتخابات به منزله رضایت کامل بخش خصوصی از عملکرد هیات نمایندگان دوره هشتم اتاق بازرگانی تهران بوده است؟ بازگشت چهره‌های قدیمی اتاق بازرگانی به عرصه انتخابات از جمله علی نقی خاموشی نشان می‌دهد که این رضایت در حدی نبود که خاموشی 79 ساله با عصا به انتخابات اتاق تهران نیاید.

محمدرضا بهزادیان، رئیس پیشین اتاق بازرگانی تهران هم که روزگاری مسعود خوانساری، رئیس فعلی اتاق تهران را به عنوان یک هم‌فکر در کنار خود داشت در این دوره از انتخابات با انتقاداتی نسبت به عملکرد هیات نمایندگان دوره فعلی اتاق بازرگانی وارد انتخابات شد تا نشانه دیگری ثبت شود که بخش خصوصی نسبت به عملکرد گروه فعلی رضایت کامل ندارد.

هرچند این رقبا رای نیاوردند اما شاید این حضور باعث شد که ائتلاف برای فردا یعنی گروه حاکم بر اتاق تهران به فکر پذیرش تغییراتی باشد. حضور یک چهره جدید زن در کنار دو زن دیگر این گروه و چند نماینده استارتاپ در لیست ائتلاف برای فردا شاید اولین پذیرش تغییر در این گروه بود.

در عین حال آنها برخلاف دوره قبلی علاءمیرمحمدصادقی، باسابقه‌ترین عضو اتاق بازرگانی و از نزدیکترین افراد اتاق به حاکمیت را در لیست خود جای دادند. این اقدام از نگاه برخی برای نزدیکتر شدن به مجموعه‌های حاکمیتی است تا ارتباطات اتاق تهران با این مجموعه‌ها تقویت شود و آنها پشتیبانی بیشتری داشته باشند.

میرمحمدصادقی در دوره هشتم به عنوان نماینده وزیر صنعت در کنار هیات نمایندگان اتاق تهران بود و در این دوره پس از قرار گرفتن در لیست ائتلاف برای فردا توانست با رای بخش خصوصی و به عنوان نماینده خود بخش خصوصی در هیات نمایندگان اتاق تهران حاضر شود.

پذیرش حوزه‌های جدید مانند استارتاپ، فرصت بیشتر دادن به زنان و میل به افزایش ارتباط بیشتر با مجموعه‌های حاکمیتی سه پیامی است که برای اقتصاد ایران و زندگی مردم می‌تواند نقش آفرینی کند.

این اتفاقات به معنای آن است که امید به رشد بخش خدمات در اقتصاد ایران (که اکنون به 50 درصد رسیده) و توجه به حوزه‌های جدید مانند استارتاپ‌ها همچنان زنده است و شاید این موضوع بتواند هم در امور جاری مردم و هم در اشتغال عده‌ای تاثیر بگذارد. احتمالا در این دوره از چهره‌های استارتاپی مانند فرزین فردیس، مجید حسینی‌نژاد،افشین کلاهی، شهاب جوانمردی و مجید صدری انتظارات خاصی وجود داشته باشد.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد همچنان می‌توان به رشد نرخ مشارکت اقتصادی زنان (که تا پاییز امسال به 16 درصد افزایش یافته) امیدوار بود و این موضوع مدنظر بخش خصوصی نیز است. در آخرین کارنامه اشتغال کشور سهم زنان از 600 هزار شغل جدید حدود 300 هزار شغل بوده است که این میزان اشتغال اضافه شده مربوط به دوره پاییز 96 تا پاییز سال 97 است. انتخابات اتاق بازرگانی نیز نشان می‌دهد بخش خصوصی هم پررنگ‌تر شدن نقش زنان را تا حدی پذیرفته است. در کنار این، میل به رشد تعامل بخش خصوصی با مجموعه‌های حاکمیتی هم نشان از این دارد که ممکن است کمی از شدت بی‌ثباتی‌ها و اختلاف‌نظرها کاسته شود.

«دوران سخت و پرچالشی پیش روی اقتصاد کشور است و در چنین شرایطی اتاق بیش از هر زمانی به یکپارچگی نیاز دارد و این ضرورت به درستی از سوی اعضای دوراندیش اتاق تهران درک شده بود و در رای قاطع به ائتلاف برای فردا نمود یافت.» این بخشی از بیانیه گروه ائتلاف برای فردا به مناسبت پیروزی در انتخابات اتاق بازرگانی بوده است. اما آیا این پیام‌های کاهش سرمایه اجتماعی، اعتماد مجدد به گروه حاکم در اتاق تهران، مهیاتر شدن رشد بخش‌های جدید اقتصاد، چراغ سبز نشان دادن به حضور بیشتر زنان و افزایش میل به تعامل با مجموعه‌های حاکمیتی برای کسب ثبات می‌تواند در یک دوره میان‎مدت یا حتی بلندمدت بر زندگی مردم تاثیر بگذارد؟