توقف تولید پراید چقدر عملی است؟

پراید از سال 1372 به وسیله سایپا در ایران تولید شد و به دلیل بسته بودن بازارهای خارجی و تعرفه زیاد واردات و ارزانی آن، سود سرشاری به سهامدارانش داد و مردم مجبور شدند به مدت 26 سال خطر آن را وارد زندگی خود کنند. پراید هشت سال قبل از ورود به ایران، در ژاپن متولد شد و با نام فورد در آمریکا فروخته شد. در همان سال پراید ناامن‌ترين خودرو از سوی سازمان امنيت بزرگراه‌هاي آمريکا لقب گرفت. توليد پراید از آمريکا به شرکت کياموتورز کره جنوبي رسيد. این شرکت در سال 1380 خط تولید پراید را به سايپا فروخت. پرايد که قرار بود همزمان با پيکان از رده خارج شود، توانست نظر دولتمردان را جلب کرده، تاکنون به حیات خود ادامه دهد و لقب بیشترین خودروی ساخته شده در ایران را کسب نماید.

شرکت سایپا، پایین بودن قیمت پراید، کم بودن مصرف سوخت و ساخت قطعات آن در داخل را جزو شاهکارهای تولید خود می‌داند. پراید در بین خودروهای ارزان قیمت زیر شش هزار دلار شامل: تاتانانو هند با سه هزار و 56 دلار، ماروتی 800 دلار، سوزوکی با چهار هزار و 990 دلار، جیلی ام آر با قیمت پنج هزار و 500 دلار و ام‌وی‌ام 110 با قیمت پنج هزار دلار قرار دارد. اما این خودروها به جز پراید تیراژ کمی داشته و خط تولید آنها متوقف شده است،در صورتی که پراید در برخی سال‌ها بیش از نیمی از آمار تولید خودروهای ساخت داخل را به خود اختصاص داده است و در عین حال بیشترین تلفات را دارد.

با وجود آن که مصرف سوخت پراید به نسبت کم است، اما قدرت آن نیز کم است. کاهش قدرت منجر به کاهش وزن خودرو و در نتیجه عدم ایمنی آن شده است. از نظر علمی، کیفت موتور به مصرف ویژه سوخت که نسبت مصرف سوخت به توان تولیدی آن است، بستگی دارد. از این منظر بعد از ام‌وی‌ام 110، پراید بدترین مصرف ویژه سوخت را در بین خودروهای ساخت داخل دارد. همچنین آزمایشات خودروهای در حال حرکت در دانشگاه اصفهان نشان داد که میزان هیدروکربن‌های نسوخته خروجی از پراید بالاتر از دیگر خودوروهای رایج دیگر بوده است.

به ازای هر 100 هزار پراید، حدود 69 نفر جان باخته‌اند

در حالی که هر کارمند شرکت سایپا در سال 1397 حدود شش عدد خودرو پراید ارزان قیمت تولید کرده است، هر کارمند شرکت کیاموتورز که تولید کننده اصلی پراید بوده، سالانه 92 عدد خودرو با کیفیت مطلوب و گران قیمت تولید کرده است، که نشان از بهره‌وری بسیار پایین شرکت سایپا دارد.

بهروه‌وری کم، مدیران بی‌تجربه، عدم اهمیت به تحقیق و توسعه، بی‌عهدی‌ها نسبت به تعهدات قطعه سازان و خریداران خودرو و غیره باعث شده است که این شرکت متکی به حمایت‌های دولتی نظیر انواع یارانه‌ها، تسهیلات بانکی زیاد، تعرفه سنگین خودروهای وارداتی و غیره باشند.

سن طراحی پراید به بیش از 34 سال می‌رسد؛ در آن زمان نیز این خودرو از کیفیت مناسبی برخوردار نبود. در این مدت جهان شاهد تغییرات شگرفی در تولید خودرو ایمن بوده است.

طبق آمارهای پلیس راهور و سازمان اطلاعات و آمار کشور در سال ۹۷، معادل 17 هزار و 183 نفر در تصادفات جاده‌ای کشته شده و بیش از 367 هزار نفر مصدوم شده‌اند. سهم سواری‌ها ۴۵.۳ درصد است. سهم پراید نیز 24 درصد بوده است. بنابراین طبق این آمار، 53 درصد تصادفات منجر به مرگ سواری‌ها مربوط به پراید است، در حالی که 33 درصد سواری‌های موجود در ایران پراید هستند. یعنی یک سواری‌ پراید 60 درصد بیشتر از بقیه خودروهای سواری ایران تصادف منجر به مرگ داشته است.

از آنجایی که حدود شش میلیون پراید در کشور تردد می‌کنند، تعداد جانباختگان به ازای هر 100 هزار پراید، حدود 69 نفر بوده است، در حالی که پژو 206 که خودروی چندان مرغوبی نیز نیست، 31 نفر جانباخته به ازای هر 100 هزار خودرو داشته است. بیشترین جانباختگان خودروهای دنیا به ترتیب مربوط به خوردوهای ارزان هیوندای اکسنت با 10.4 و کیاریو با 8.4 و فورد فیستا با 8.2 نفر به ازای 100 هزار خودرو است. بنابراین ادعای شرکت سایپا مبنی بر ایمن بودن پراید صحت ندارد. طبق آمار سازمان پزشکی قانونی ایران در سال 1392، حدود 84 درصد حوادث منجر به فوت در پراید مربوط به جاده‌های برون شهری بوده است، که تاییدی بر ناامن بودن آن در جاده‌هاست. پراید در سرعت‌های بالاتر از 80 کیلومتر بر ساعت ناپایدار بوده و کنترل آن دشوار است.

نرخ بالای جانباختگان پراید باعث شد که دولت بر شرکت سایپا فشار آورد که تولید این خودرو را متوقف کند؛ اما تولید پراید که در برخی سال‌ها بیش از نیمی از تولیدات کشور را شامل می‌شد و 90 درصد تولیدات سایپا بود، سود سرشاری نصیب سهامدارانش می‌کرد و این شرکت به جای توقف آن، سعی در اصلاح پراید نمود.

آنها پروژه X100 را در سال 90 رونمایی کرده و شروع به تولید سایپا111، سایپا 132، سایپا 141 و سایپا 131 نمودند. سایپا ادعا کرد که با طراحی و ساخت 65 قطعه جدید، پراید اصلاح شده است؛ مهمترین آنها تقویت داشبورد، تقویت ستون‌های جلو و وسط و سرشاسی بود. اما به دلیل طراحی بدنه و پلتفرم بسیار قدیمی این خودروی سبک و کم‌توان، امکان تقویت آن با اضافه کردن ورق‌های ضخیم‌تر میسر نبود. حتی تغییر آن به تیبا نیز از نظر ایمنی بسیار مبهم است.

عکس‌های تصادفات پرایدهای جدید حاکی از ضعف بسیار در ستون‌ها داشته و طرز جمع شدگی کاپوت و وارد شدن موتور به داخل کابین حاکی از طراحی بد آن دارد. تست تصادف پراید توسط خود سایپا در اسپانیا نمی‌تواند نشان‌دهنده ایمنی این خودرو باشد. ایمنی این خودرو بایستی توسط سازمان مستقل مورد بررسی قرار گیرد. حتی سازمان استاندارد ایران که دولتی است نمی‌تواند سایپا را که شرکت تابع دولت است را مورد ارزیابی ایمنی قرار دهد.

حجم عظیم مصدومین و جانباختگان حوادث رانندگی، هزینه زیادی را بر جامعه تحمیل کرده است و مردم نبایدهزینه کاهلی و مدیریت ضعیف خودروسازان در طراحی و ساخت خودرو ایمن را بدهند. شرکت سایپا موظف بود در طی این 26 سال با جایگزین مناسب، زمینه توقف تولید پراید را فراهم کنند. این شرکت در زمان اوج سود خود، فرصت و هزینه کافی برای توقف تولید پراید را داشت، اما همواره در پی خرید زمان بوده و به بهانه‌های مختلف از جمله بیکاری کارگران و تحریم از توقف این خودرو ناایمن سرباز زده است.

تا وقتی که ورود خودروی خارجی ممنوع و تعرفه آن زیاد باشد و دولت اجازه رشد دیگر خودروسازان بخش خصوصی را ندهد، دو شرکت ایران خودرو و سایپا به جای آن که به مردم سواری دهند، سوار مردم خواهند بود.

تجربه پیکان نشان داد تا دولت عزم راسخی برای توقف خودرو نا ایمن نداشته باشد، خودروسازان اقدام موثری انجام نمی‌دهند. هرچند دولت و نمایندگان مجلس همواره از بی‌کیفیتی تولیدات این دو خودروساز صحبت می‌کنند، اما تجربه نشان داده که هیچگاه اقدام موثری انجام نداده‌اند و اگر اصرار پلیس راهور نبود، هنوز پیکان نیز تولید می‌شد.

دولت و مجلس حتی به اعتراضات مردم نیز پاسخگو نیستند و ناظر قراردادهای یک طرفه به سود سازندگان خودرو هستند. ملت ایران به یاد دارد که وقتی تحریم خرید خودرو صفر را انجام دادند، این دولت بود که از هزینه بیت‌المال با اختصاص تسهیلات کلان به خودروسازان، خلاف نظر مردم عمل کرده و به آنها کمک کردند؛ اما در زمان تحریم که مردم نقشی در آن نداشتند، این خودروسازان تا جایی که توان داشتند خودرو را گران نموده و با کیفیت نامناسب و یا یک خودروی معوض دیگر تحویل مردم دادند.

متاسفانه همانطور که رانندگی بد نماد فرهنگ ما شده است، پراید نیز نماد صنعت کشور و فقر ملت شده است و باید هر چه سریعتر از سبد تولیدات خارج شود. هم‌اکنون تنها امید جامعه به پلیس است. پلیس که ناظر تصادفات وحشتناک پراید است، مصمم به توقف آن در سال 1399 است و امیداوریم که وساطت دولت و مجلس در لحظات آخر مانع از توقف این ارابه مرگ نشود.