«ابرتهدید زباله» بر سر استان های شمالی/ افزایش ۲ برابری تولید پسماند در روزهای تعطیل

به گزارش تجارت نیوز،

رشد 12 درصدی سفر در تعطیلات هفته گذشته و اشباع مازندران و گیلان از مسافر، چالش‌هایی را رقم زد که تبعات آن در هفته جاری نیز ادامه یافت. از ترافیک سنگین در جاده‌ها گرفته تا تصاویر دردناکی که از جاماندن زباله در طبیعت منتشر شده است. 

مردم مازندران و گیلان سال‌هاست که از شرایط گلایه دارند. گروهی از مسافران می‌آیند، زباله‌ها را جا می‌گذارند و می‌روند. آنها می‌مانند و تصاویر ناخوشایند و بوی آزاردهنده. 

البته ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود. اهالی غرب مازندران، از تلف شدن دام‌های خود بر اثر خوردن پلاستیک در مراتع می‌گویند. در روزهای اخیر فیلمی در فضای مجازی پخش شده است که زنی مازنی را در حال نفرین مسافرانی نشان می‌دهد که زباله‌های خود را در جنگل‌های بابل رها کرده‌اند و رفته‌اند؛ دام‌های او هم پلاستیک‌های رها شده را خورده و تلف شده‌اند. ایرنا در این مورد نوشت که شهرستان بابل دارای ۴۸ هزار هکتار عرصه جنگلی و ۳۲ هزار هکتار مرتع است. بسیاری از این اراضی با صدور پروانه در اختیار دامداران قرار دارد که برای چرای دام از آن استفاده می‌کنند. رها کردن زباله در این زمین‌ها، خسارت‌های سنگینی را به برخی دامداران وارد کرده است.

مشکل رها کردن زباله‌ها در طبیعت تنها به بابل محدود نمی‌شود و بسیاری از مناطق در مازندران و گیلان با آن درگیر هستند. فقط در یک مورد روز گذشته، غلامرضا گیلچالانی فرماندار شهرستان ماسال (گیلان) اعلام کرد که روزانه در این شهرستان ۱۶ تن و در شاندرمن ۶ تن زباله تولید می‌شود اما با حضور گردشگران در تعطیلات هفته گذشته این ارقام به ۳۲ و 12 تن در روز رسید (برنا)؛ یعنی حدود برابر. 

ایرنا هم در این مورد گزارش داده است که میزان تولید زباله در مازندران روزانه دست‌کم سه هزار تن است و این میزان در روزهای تعطیل و با حضور گردشگران به بیش از ۲ برابر افزایش می‌یابد.

بر اساسی یادداشتی که در خبرآنلاین منتشر شده، گیلان شاهد تولید ۱۰برابری زباله در تعطیلات میانی شهریور بود. البته در این استان روزانه بین دو هزار تا 2200 تن زباله تولید می‌شود که در ایام تعطیلی مانند عید نوروز تا ۳۰ درصد افزایش نیز مشاهده شده است (ایسنا).

به گزارش تجارت‌نیوز، با نگاهی به تصاویر انتشار یافته از مناطق مختلف در این دو استان و گلایه‌های کاربران اهل شمال کشور در فضای مجازی می‌توان دریافت که حجم بزرگی از این بار اضافی تولید زباله، در طبیعت رها می‌شوند. آنگونه که ایرنا در این مورد گزارش داده است، فقط در کلاردشت مازندران، اهالی منطقه و دوستداران طبیعت 16 تن زباله را در یک روز از حاشیه جنگل جمع‌آوری کردند.

فقط مسافران مقصر نیستند

در این میان گروهی معتقدند موضوع رها کردن زباله در طبیعت نیاز به آموزش و فرهنگسازی دارد و حتی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می‌تواند متولی آگاه‌سازی جامعه در این زمینه باشد. 

در عین حال همه تقصیر نیز بر گردن مردم یا در واقع گردشگران نیست. از یک دیدگاه، سفر در تعطیلاتی مانند نیمه شهریور طبیعتا افزایش قابل توجهی می‌یابد؛ برنامه‌ریزان و متولیان این حوزه، علاوه بر وظیفه‌ای که به طور کلی در زمینه آموزش و فرهنگسازی دارند، باید تمهیداتی نیز برای کنترل و مدیریت همه جوانب کار می‌اندیشیدند. یکی از آنها نیز تولید حجم بالای زباله بود. سرکشی‌های مداوم به مناطق پرمسافر برای نظارت بر جمع‌آوری پسماندها و تذکر دوستانه به مسافران، می‌توانست کمک‌کننده باشد. 

از سوی دیگر می‌شد پیش از فرارسیدن روزهای تعطیل، با معرفی مقاصد جایگزین، برخی گردشگران را به سمت استان‌های دیگری غیر از گیلان و مازندران  هدایت کرد. 

چالش مدیریت زباله در استان‌های شمالی

البته در این میان، امکانات و زیرساخت‌های جمع‌آوری و دفع پسماند نیز در استان‌های شمالی، پاسخگوی حجم گردشگرانی که به آنها سفر می‌کنند و حتی گاه جمعیت ساکن در بعضی مناطق نیست. 

«محمد درویش»، فعال محیط‌زیست و پژوهشگر، در این زمینه به روزنامه «اعتماد» گفته است که شهرهای شمالی کشور «از پس زباله‌های ساکنان خود هم برنمی‌آیند حتی زباله‌های شهروندان هم، به چالش بزرگی برای محیط‌زیست تبدیل شده است»؛ به گونه‌ای که مساحت قابل توجهی از جنگل‌های واقع در استان‌های گیلان، مازندران و گلستان، به محلی برای انباشت زباله‌هایی تبدیل شدند که شیرابه‌های آنها به منابع آب سطحی و زیرزمینی وارد می‌شود. به گفته او، در این شرایط با ورود گردشگران، انباشت زباله افزایش می‌یابد؛ در نتیجه اقدام مناسب این است که «سیستم زباله و پسماند در این شهرها به‌روز شود.»

درویش همچنین این پیشنهاد را مطرح کرده است که استان‌های شمالی با دریافت عوارض از مسافران، بخشی از مبلغ آن را صرف مدیریت افزایش تولید پسماند در روزهای تعطیل کنند. به گفته او، حاکمیت در موضوع رهاسازی زباله در طبیعت بیشتر از مردم تقصیر دارد؛ چرا که نه آموزش و فرهنگسازی درستی را انجام داده و نه جریمه مناسبی را برای برخورد با این کار تعریف کرده است. در نتیجه نمی‌توان مردم را به حال خود رها کرد و تنها انتظار داشت که آنها اخلاق را رعایت کنند. 

فرصت برای رفع «ابرتهدید زباله» زیاد نیست

چالش جمع‌آوری و دفع زباله در استان‌های شمالی، البته موضوع جدیدی نیست. سال‌هاست که مسئولان کشوری و استانی از این مشکل می‌گویند و برای حل آن وعده می‌دهند. در بعضی مناطق کار به مرحله بحران نیز نزدیک شده. فقط در یک مورد، داستان پر آب چشم جانمایی سایت انباشت زباله در دل جنگل‌های سراوان و دو کیلومتری محل زندگی مردم، تراژدی افرایش بیماری‌هایی مانند سرطان و مشکلات پوستی را رقم زده است. 

زباله امروز در هر سه استان شمالی مازندران، گیلان و گلستان، معضل بزرگی محسوب می‌شود. تولید روزانه دست کم سه هزار تن زباله در مازندران و انتقال بخشی از آن به گلستان، حتی به شکل‌گیری کارزاری برای توقف این فرایند از سوی اهالی استان مقصد، منجر شده است. 

همچنین سال گذشته، ایسنا به نقل از حمید بخشی مدیرکل پدافند غیرعامل مازندران، شکل‌گیری کوه زباله را در محدوده آمل و در نزدیکی سد در حال ساخت هراز، «ابرتهدیدی» برای این استان توصیف کرد. 

از سوی دیگر، مهر در فروردین امسال گزارش داد که در سال‌های گذشته روزانه بیش از ۱۲۰۰ تن پسماند در دل طبیعت سراوان (گیلان) رها می‌شد و کوهی ۱۱۰ متری از زباله در این منطقه شکل گرفته بود. در نتیجه هر ثانیه ۲۰ لیتر شیرابه از این حجم زباله، وارد طبیعت می‌شد. چالشی که هر چند مسئولان دولت سیزدهم مدعی حل آن بودند اما همچنان ادامه دارد؛ شاید تا حدودی کمتر.

محمد رضا احمدی سنگری نماینده مردم‌ رشت و خمام،  در اردیبهشت امسال در مورد شکل‌گیری «بحران زباله» در آینده نزدیک هشدار داد. او به وعده‌ها و قول‌های متعددی اشاره کرد که در همه سال‌های گذشته در مورد معضل انباشت پسماند در جنگل‌های سراوان از سوی مسئولان مطرح شدند اما وفا نه؛ در نتیجه اکنون چالش‌های محیط زیستی و بیماری مردم منطقه از جمله اولویت‌های استان است اما حل آن از عهده ارگان‌های محلی بر نمی‌آید و باید در سطح ملی به آن پرداخت. سنگری توضیح داد که شیرابه حاصل از زباله‌های انباشت و دفن شده در سراوان، در گذر زمان به خاک نفوذ کرده‌اند و اکون هم منابع آبی منطقه آلوده شده‌اند و هم آمار بیماری‌هایی مانند سرطان، در میان مردم افزایش یافته است.   

در همین زمینه، در شهریور امسال نیز احمد آقایی بازرس‌کل گیلان، ادعای برخی مسئولان این استان را مبنی بر مدیریت معضل پسماند با اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا رد کرد. به گفته او، نبود امکانات لازم برای حمل این گونه‌های متفاوت از زباله، باعث شده است که تمامی پسماندها در طبیعت رها و معضل دفع غیربهداشتی زباله در سراسر گیلان شدیدتر شود. همچنین پیمانکار نیز به تعهدات خود در مورد ساخت تصفیه‌خانه شیرابه سایت سراوان عمل نکرده است و نفوذ آن به خاک، محیط زیست و منابع آب زیرزمینی را تهدید می‌کند.

به گزارش تجارت‌نیوز، مسئولان استان‌های شمالی سال‌هاست که برای حل چالش پسماند در برخی مناطق، وعده‌هایی چون ساخت نیروگاه‌های زباله‌سوز، بهسازی سایت‌های زباله، کمپوست پسماندها و تکمیل چرخه تفکیک زباله را می‌دهند اما به نظر می‌رسد که در مورد ابرتهدید زباله در این استان‌ها کار از وعده و وعید گذشته است؛ برخی فعالان محیط زیست معتقدند که اگر امروز اقدامی سریع اما علمی و کارشناسی در این مورد صورت نگیرد، دور نیست زمانی که دیگر هیچ درمانی موثر نباشد. 

برای اطلاعات بیشتر، مطالعه گزارش رواج چادرخوابی مسافران در گیلان پیشنهاد می‌شود.