محمد امین سامنی 
تجارت‌نیوز گزارش می‌دهد
ایران چه درس‌هایی برای عبرت آمریکا دارد؟/معماری بومی ایران؛ نجات‌بخش اکوسیستم
آمریکا باید شیوه‌های مدرن تهویه های مطبوع ساختمان‌ها را کنار بگذارد و از تکنیک های سبزتر و اصیل‌تر برای مقابله با گرمای این تابستان بهره ببرد. به تازگی این کشور با الهام گرفتن از الگوی معماری سنتی ایران به نتایج درخشانی رسیده است.
به گزارش تجارت‌نیوز ، برج‌های بادی برای خنک نگه داشتن آب شهری در نائین ایران استفاده می‌شوند. برج‌های بادی یا بادگیرها یک عنصر معماری سنتی ایرانی برای ایجاد تهویه طبیعی در ساختمان‌ها هستند. از این دستگاه‌ها در معماری مصر باستان نیز استفاده می‌شد.
در چند ماه اخیر، موج گرما رکوردها را در سراسر آمریکا شکست، آن هم در شرایطی که آمریکایی‌ها بیش از هر زمان دیگری به تهویه مطبوع متکی هستند. تقریباً 88 درصد از کل خانوارها در کشور از دستگاه‌های تهویه مطبوع استفاده می‌کنند که با افزایش دما برای آسایش و سلامتی ضروری شده‌اند. این در مقایسه با 77 درصد از خانوارهای دارای تهویه مطبوع در سال 2001 گواه یک نگرانی ویژه در آمریکاست؛ آیا استفاده زیاد از تهویه مطبوع نمی‌تواند سرعت تغییرات اقلیمی را افزایش دهد؟ آمریکایی‌ها سالهاست که به دنبال راهی برای تغییر در ساخت و ساز خود هستند تا بتوانند خانه‌هایی سازگارتر با محیط زیست و مبحث انرژی بسازند و آن طور که نشریه‌تایمز گزارش داده به نظر می‌رسد پاسخ آنها در معماری ایران باشد.
تبعات و اثرات تهویه مطبوع بر گرمایش زمین
تهویه مطبوع پیامدهای زیست محیطی و اجتماعی-اقتصادی دارد. تهویه مطبوع باعث انتشار 1950 میلیون تن دی اکسید کربن در سال در سراسر جهان می‌شود که تقریباً 4 درصد از انتشار کربن جهانی را تشکیل می‌دهد. همچنین قبض‌های برق را بالا می‌برد و برای برخی از افراد کم درآمد که به دلیل گرمای شدید بیشتر نیاز به مراجعه به اورژانس دارند، مقرون به صرفه نیست.هرچند لازم نیست اینطوری باشد. جان اونیانگو، استاد دانشگاه نوتردام، می‌گوید: «در آب‌وهوای گرم در سراسر جهان، صدها سال است که مردم ساختمان‌های پایداری طراحی می‌کنند تا در برابر گرمای شدید مقاومت کنند. در آمریکا آنقدر به تغذیه از انرژی ارزان عادت کرده‌ایم که فراموش کرده‌ایم نوآوری کنیم. ما تکنیک‌های زیادی داریم که می‌توانیم از آنها برای کاهش گرما استفاده کنیم، و در واقع می‌توانیم از آنچه در خاورمیانه اتفاق می‌افتد وام بگیریم و به ایران نگاه کنیم یا به دوبی و ترکیه نگاه کنیم.»
کاربرد باراجیل‌ها
در برخی از شهرهای سوزان و بسیار گرم از اشکال باستانی در ساخت‌وسازهای مدرن استفاده می‌شود. در شهر مصدر ابوظبی، یک ساختمان چهار طبقه که به عنوان دفتر مرکزی زیمنس در خاورمیانه است، طراحی شد تا بدون استفاده از تهویه مطبوع، خود را خنک کند. این یکی از اولین ساختمان‌ها در منطقه بود که گواهینامه پلاتین LEED را از شورای ساختمان‌های سبز آمریکا دریافت کرد، به این معنی که یکی از پایدارترین ساختمان‌های روی کره زمین است. ساختمان زیمنس که در سال 2014 تکمیل شد، شامل بادگیر سنتی همراه با ساختارهای سقفی با شکل دقیق است که نور طبیعی را در اختیار می‌گذارد و از گرمای بیش از حد در آب‌وهوای گرم بیابان جلوگیری می‌کند.
شرکت زیمنس در امارات
باراجیل‌ها یا بادگیرها برای قرن‌ها ساختمان‌ها را به طور غیر فعال خنک می‌کردند. به گفته اونیانگو، این برج‌های بادی بسته به نحوه طراحی و میزان باد می‌توانند دما را تا 50 درجه فارنهایت کاهش دهند. آنها با هدایت کردن بادهای گرم از بیرون به طبقات پایین ساختمان یا حتی زیر زمین، جایی که هوا به طور طبیعی خنک می‌شود، کار می‌کنند. سپس هوای خنک شده در داخل ساختمان آزاد می‌شود. تا زمانی که باد جریان دارد، باراجیل بدون نیاز به برق کار می‌کند. نسخه‌های این سیستم‌های بادگیر حتی در ارتفاعات بلند قابل استفاده هستند.
اونیانگو می‌گوید: «در ساختمان‌های بلند، باد را می‌توان از طریق سازه‌های دودکش مانندی عبور داد. هوای جریان یافته از طریق تعقیب و گریز سپس توسط جرم دیوارها خنک می‌شود و سپس به داخل ساختمان بازگردانده می‌شود.»
امین الحبیبه، استاد دانشکده طراحی معماری، می‌گوید: «راه دیگری برای بهبود قابل توجه توانایی یک ساختمان برای خنک کردن خود، استفاده از سقف‌های گنبدی شکل بلند است. مزیت داشتن گنبد این است که بخشی از ساختمان در زیر نور خورشید قرار می‌گیرد، اما سمت دیگر ساختمان در سایه قرار می‌گیرد. این بدان معناست که گرمای خورشید به طور طبیعی پراکنده و کمتر از سازه هایی با سقف های مسطح متمرکز می شود. استفاده از مواد طبیعی (مانند سنگ و گل که برای ساخت خانه‌ها) در آب‌وهوای گرم آفریقا، خاورمیانه و آسیا استفاده می‌شود می‌تواند به پایدارتر و مقاوم‌تر شدن ساختمان‌ها در برابر حرارت کمک کند. در شهرهایی مانند صنعا در یمن و جنه در مالی، بسیاری از این ساختمان‌های چند صد ساله و گلی هنوز هم امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند.»
وی در ادامه بیان کرد: «این مواد سازگار با محیط‌زیست در طول شب رطوبت را جذب می‌کنند و در طول روز تبخیر می‌شوند و نوعی اثر خنک‌کننده طبیعی ایجاد می‌کنند.»
یادی از نادر خلیلی و احیای معماری خشتی ایران
این نخستین بار نیست که از عناصر معماری سنتی ایران در گوشه و کنار جهان استفاده می‌شود. برخی از این عناصر همچون سقف گنبدی و بادگیرها در فلات مرکزی ایران ماموریت مهار گرما و کاهش مصرف سوخت را بر عهده دارند؛ همان طور که در مقایسی بزرگتر، قنات‌های شهری وظیفه تامین آب را. موضوعی که اوایل دهه هفتاد توسط نادر خلیلی، بنیانگذار و استاد مؤسسه هنر و معماری خاک کالیفرنیا (Cal- Earth) در ایران مطرح شد اما مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن در زمان دولت اصلاحات آن را نپذیرفت.
خلیلی، روش معماری پناهگاهی را با عنوان ابرخشت مطرح کرد. در این روش برای ساخت سرپناه از کیسه‌های خاکی که به روش‌های معماری سنتی ایران کنار هم چیده می‌شوند بهره گرفت. او البته نتوانست برای ظاهر بناهایی که می‌سازد طراحی جدیدی ارائه کند و عمر معلت این کار را به او نداد اما امروز در دنیا از روش ابرخشت به عنوان دروازه‌ای برای آشنایی و ورود به معماری سنتی ایران استفاده می‌شود؛ آنچنان که آمریکا نیز این بار از این روش بهره مند شده است.
راهکار آمریکا برای کاهش دما
برخلاف فرآیند تولید فولاد یا بتن، تولید سنگ و آجر گلی منجر به انتشار مقادیر زیادی کربن نمی‌شود. اونیانگو می‌گوید: «در آمریکا، این مواد می‌توانند به عنوان مواد پرکننده برای کمک به لایه برداری ساختار زیرین دیوارها استفاده شوند.»
با این حال، همه این روش‌های ساختمانی به دلیل ترکیبی از کمبود کارگران ماهر برای تهیه مواد طبیعی و عدم تمایل توسعه‌دهندگان ساختمان به پرداخت هزینه‌های اضافی مرتبط با معماری سنتی، در آمریکا محبوب نیستند.
اونیانگو می‌گوید: «این روش‌ها در بلندمدت ارزان‌تر هستند، اما در کوتاه‌مدت ممکن است گران به نظر برسند. توسعه دهندگان ساختمان ممکن است تمایلی به پرداخت هزینه‌های اضافی مربوط به مصالح سنتی و طرح های سازه‌ای نداشته باشند. با این حال، در درازمدت، چون مالک ساختمان هزینه کمتری برای تهویه مطبوع می‌پردازد، مالکان معمولاً در پول خود صرفه‌جویی می‌کنند.»
اما با افزایش دما، شهرهای آمریکا باید تغییراتی ایجاد کنند. شهرهایی مانند لس آنجلس و نیویورک در طی 15 سال گذشته تمام تلاش خود را برای رنگ آمیزی مجدد پشت بام ساختمان های موجود به رنگ سفید در تلاش برای کاهش گرما انجام داده‌اند. دیگران مانند میامی در حال کاشت درختان جدید هستند که با شاخ و برگ کافی می تواند به کاهش دما تا 10 درجه کمک کند . تکنیک‌های قرض گرفتن از شهرهایی که مدت‌ها برای زندگی در آب‌وهوای گرم استفاده می‌شد، فقط منطقی است.
نظرات