محمد امین سامنی 
«تجارت‌نیوز» گزارش می‌دهد:
۱۵ چالش محیط زیستی که حیات سیاره را به خطر انداخته است+ جدول
جهان با خطرات زیادی مواجه است؛ از جنگ گرفته تا بلایای طبیعی.در این میان مواردی هستند که با عنوان چالش محیط زیستی شناخته می‌شوند و اغلب دست‌ساخته بشر هستند.
به گزارش تجارت‌نیوز، در دنیای امروز، مشکلات محیط زیستی به بزرگترین تهدید برای بشریت تبدیل شده‌اند. از گرمایش جهانی و تغییرات آب‌وهوایی گرفته تا آلودگی هوا و آب، تخریب خاک و انقراض گونه‌ها، کره زمین با چالش‌های متعددی روبروست که ادامه حیات انسان و سایر موجودات را در معرض خطر قرار می‌دهد.
در این میان 15 چالش محیط زیستی بیشترین تاثیر را بر وضعیت سیاره دارند که در ادامه نگاهی به آنهاانداخته‌ایم .
15 چالش محیط زیستی مهم
سیاره ما با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که حیات انسان و تنوع زیستی را به خطر می‌اندازند؛ از جمله:
1. گرمایش جهانی ناشی از سوخت‌های فسیلی
به نقل از earth، سال ۲۰۲۳ گرم‌ترین سال ثبت شده بود. میانگین دمای جهانی آن ۱.۴۶ درجه سانتیگراد بالاتر از سطح پیش از دوران صنعتی و ۰.۱۳ درجه سانتیگراد بالاتر از میانگین 11 ماهه سال ۲۰۱۶ بود در نتیجه، تا اکنون گرم‌ترین سال تقویمی ثبت شده است.
علاوه بر این چالش محیط زیستی، سطح دی‌اکسید کربن هرگز تا این حد بالا نبوده. این افزایش مداوم، عمدتا ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی برای حمل‌ونقل و تولید برق و همچنین تولید سیمان، جنگل‌زدایی و کشاورزی است.
افزایش انتشار گازهای گلخانه ای منجر به بالا رفتن سریع و مداوم دمای کره زمین شده که به نوبه خود رویدادهای فاجعه‌باری را در سراسر جهان رقم زده است. استرالیا و آمریکا در مدت اخیر برخی از ویرانگرترین فصل‌های آتش سوزی را تجربه کرده‌اند. همچنین ملخ‌ها به صورت دوره‌ای به بخش‌هایی از آفریقا، خاورمیانه و آسیا هجوم می‌آورند و محصولات کشاورزی را نابود می‌کنند. یک موج گرما در قطب جنوب نیز رقم خورده است که این منطقه برای اولین بار شاهد افزایش دما به بالای ۲۰ درجه سانتیگراد بود. دانشمندان به طور مداوم هشدار می‌دهند که این سیاره از یک سری نقاط اوج عبور کرده است که می‌تواند عواقب فاجعه‌باری داشته باشد.
2. تغییرات آب‌وهوایی و گرم شدن کره زمین
بحران آب‌وهوایی یک چالش محیط زیستی دیگر است که باعث می‌شود طوفان‌های گرمسیری و دیگر رویدادهای آب‌وهوایی مانند طوفان، موج‌های گرما و سیل شدیدتر و مکررتر از گذشته باشند.
با این حال، حتی اگر همه انتشار گازهای گلخانه‌ای فورا متوقف شود، دمای جهانی در سال‌های آینده همچنان افزایش می‌یابد. به همین دلیل کاملا ضروری است که ما در حال حاضر شروع به کاهش شدید انتشار گازهای گلخانه‌ای و افزایش سرمایه‌گذاری در منابع انرژی تجدیدپذیر کنیم و مصرف سوخت‌های فسیلی را هر چه سریع‌تر کاهش دادیم.
3. آلودگی هوا
آلودگی هوا یک چالش محیط زیستی است که تبعات جدی سلامتی و جانی دارد. آمارهای سازمان جهانی بهداشت (WHO) نشان می‌دهد که سالانه حدود ۴.۲ تا ۷ میلیون نفر در سراسر جهان در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند.
براساس گزارش یونیسف، در آفریقا 258 هزار نفر در نتیجه آلودگی هوا در سال ۲۰۱۷ جان خود را از دست دادند. علل آلودگی هوا بیشتر ناشی از منابع صنعتی، وسایل نقلیه موتوری، انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از سوزاندن زیست توده و کیفیت بد هوا به دلیل طوفان‌های گرد و غبار است.
در اروپا، گزارش اخیر آژانس محیط زیست اروپا (EEA) نشان داد که بیش از نیم میلیون نفر که در اتحادیه اروپا زندگی می‌کنند، در سال ۲۰۲۱ بر اثر مشکلات سلامتی که مستقیما با قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های سمی مرتبط است، جان خود را از دست داده‌اند.
4. اسیدی شدن اقیانوس
افزایش دمای جهانی به عنوان یک چالش محیط زیستی جدی، نه تنها زمین را تحت تاثیر قرار داده، بلکه علت اصلی اسیدی شدن اقیانوس است. اقیانوس‌های ما حدود ۳۰ درصد از دی اکسید کربن آزاد شده در جو زمین را جذب می‌کنند. همانطور که غلظت‌های بالاتری از انتشار کربن به لطف فعالیت‌های انسانی آزاد می‌شود، مقدار کربن دی اکسید جذب شده به دریا نیز افزایش می‌یابد. این فعالیت‌ها از جمله شامل سوزاندن سوخت‌های فسیلی و همچنین اثرات تغییرات آب‌وهوایی جهانی مانند افزایش نرخ آتش‌سوزی می‌شود.
کوچک‌ترین تغییر در مقیاس pH می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر اسیدی شدن اقیانوس داشته باشد. این چالش محیط زیستی، اثرات مخربی بر اکوسیستم‌ها و همچنین گونه‌های دریایی و شبکه‌های غذایی آنها دارد و باعث تغییرات برگشت‌ناپذیر در کیفیت زیستگاه می‌شود. هنگامی که سطح pH به بیش از حد پایین می‌رسد، موجودات دریایی مانند صدف‌ها و اسکلت آنها حتی می‌توانند شروع به حل شدن کنند.
با این حال، یکی از بزرگترین مشکلات محیط زیستی ناشی از اسیدی شدن اقیانوس‌ها، سفید شدن مرجان‌ها و در نتیجه از دست رفتن صخره‌های مرجانی است. برخی دانشمندان تخمین زده‌اند که صخره‌های مرجانی در معرض خطر نابودی کامل تا سال ۲۰۵۰ هستند. اسیدیته بالاتر در اقیانوس‌ها، مانع از توانایی سیستم‌های صخره‌های مرجانی برای بازسازی اسکلت خارجی و بازیابی از این رویدادهای سفیدشدگی مرجانی می‌شود.
5. از دست دادن تنوع زیستی و فروپاشی اکوسیستم
گزارش ۲۰۲۰ WWF نشان داد که اندازه جمعیت پستانداران، ماهی‌ها، پرندگان، خزندگان و دوزیستان بین سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۶ به طور متوسط کاهش ۶۸ درصدی را تجربه کرده است. این گزارش چنین کاهش تنوع زیستی را به عوامل مختلفی نسبت می‌دهد، اما تغییر کاربری زمین، به ویژه تبدیل زیستگاه‌هایی مانند جنگل‌ها، علفزارها و مانگروها به سیستم‌های کشاورزی، مهم‌ترین عامل این چالش محیط زیستی است.
آمارهای اخیر نشان می‌دهد که ششمین انقراض جمعی حیات وحش روی زمین در حال شتاب گرفتن است. بیش از ۵۰۰ گونه از حیوانات خشکی در آستانه انقراض قرار دارند و احتمالا تا ۲۰ سال آینده از بین می‌روند. همین تعداد نیز در کل قرن گذشته از بین رفته‌اند. دانشمندان می‌گویند که بدون تخریب طبیعت توسط انسان، این میزان انقراض هزاران سال طول می‌کشید.
براساس تحقیقات سال ۲۰۲۳، در قطب جنوب، ذوب شدن یخ‌های دریایی ناشی از تغییرات اقلیمی عوارض سنگینی بر پنگوئن ها وارد می‌کند و می‌تواند کل جمعیت آنها را تا سال ۲۱۰۰ از بین ببرد.
6. جنگل‌زدایی
هر ساعت، جنگل‌هایی به اندازه ۳۰۰ زمین فوتبال در سیاره قطع می‌شوند. کره زمین ممکن است تا سال ۲۰۳۰ تنها ۱۰ درصد از جنگل‌های خود را داشته باشد؛ اگر این چالش محیط زیستی متوقف نشود، همه آنها می‌توانند در کمتر از ۱۰۰ سال از بین بروند. سه کشوری که بالاترین سطح جنگل‌زدایی را تجربه می کنند، برزیل، جمهوری دموکراتیک کنگو و اندونزی هستند.
بشر سالانه ۱۰ میلیون هکتار درخت را قطع می‌کند تا فضایی برای پرورش محصولات زراعی و دامی و همچنین مواد لازم تولید کاغذ را فراهم کند.
کشاورزی عامل اصلی جنگل‌زدایی است. زمین برای پرورش دام یا کاشت محصولات دیگری که به فروش می‌رسند، مانند نیشکر و روغن نخل پاک‌سازی می‌شود. علاوه بر ترسیب (رسوب دادن و تخلیه) کربن، جنگل‌ها به جلوگیری از فرسایش خاک نیز کمک می‌کنند.
7. ضایعات غذایی
این چالش محیط زیستی باعث هدر رفتن یک سوم مواد غذایی در نظر گرفته شده برای مصرف، کمک به یک چهارم انتشار گازهای گلخانه‌ای و تشدید ناامنی غذایی و فقر می‌شود.
ضایعات غذایی ناشی از ناکارآمدی در تولید، توزیع و مصرف مواد غذایی است.
8. آلودگی پلاستیکی
جهان در سال ۱۹۵۰، سالانه بیش از ۲ میلیون تن پلاستیک تولید می‌کرد. تا سال ۲۰۱۵، این تولید سالانه به ۴۱۹ میلیون تن افزایش یافت و باعث تشدید زباله‌های پلاستیکی در محیط زیست شد. تحقیقات نشان داد که اگر اقدامی برای این چالش محیط زیستی صورت نگیرد، بحران پلاستیک تا سال ۲۰۴۰ به ۲۹ میلیون تن در سال می‌رسد. اگر میکروپلاستیک‌ها را در آن بگنجانیم، مقدار تجمعی پلاستیک در اقیانوس می‌تواند تا سال ۲۰۴۰ به ۶۰۰ میلیون تن برسد.
جالب اینجاست که نشنال جئوگرافیک دریافته که ۹۱ درصد از کل پلاستیک‌هایی که تا به حال ساخته شده‌اند، بازیافت نمی‌شوند. باتوجه به اینکه تجزیه پلاستیک ۴۰۰ سال طول می‌کشد، چندین نسل طول می‌کشد تا دیگر وجود نداشته باشد. ناگفته نماند که اثرات برگشت ناپذیر آلودگی پلاستیکی در دراز مدت چه تاثیری بر محیط زیست خواهد داشت.
9. ذوب شدن کلاهک‌های یخی و بالا آمدن سطح دریا
این چالش محیط زیستی باعث تسریع ذوب یخ‌ها در قطب شمال، قطب جنوب و یخچال‌های کوهستانی و به دنبال آن، افزایش سطح دریا و فرسایش ساحلی می‌شود.
ذوب شدن کلاهک‌های یخی و افزایش سطح آب دریاها ناشی از گرم شدن کره زمین است و آب و هوا، تنوع زیستی و سکونت‌گاه‌های انسانی را تحت تاثیر قرار می دهد.
10. صید بی‌رویه
بیش از سه میلیارد نفر در سراسر جهان به ماهی به عنوان منبع اصلی پروتئین خود متکی هستند.
صید بی‌رویه یک چالش محیط زیستی است که اثرات زیادی دارد؛ از جمله افزایش جلبک‌ها در آب، تخریب جوامع ماهیگیری، افزایش زباله‌های موجود در اقیانوس‌ها و همچنین نرخ بسیار بالای از دست دادن تنوع زیستی.
11. استخراج فلز کبالت
کبالت به عنوان یکی از اجزای کلیدی مواد باتری خودروهای الکتریکی است و استخراج فزاینده آن می‌تواند یک چالش محیط زیستی جدی باشد. بزرگترین تامین‌کننده کبالت در جهان، جمهوری دموکراتیک کنگو (DRC) است که تخمین زده می‌شود تا یک پنجم تولید آن از طریق ماینرهای صنعتی انجام می‌شود.
با این حال، استخراج کبالت با استثمار خطرناک کارگران و دیگر مسائل جدی محیط زیستی و اجتماعی در ارتباط است. مناطق جنوبی کنگو نه تنها خانه کبالت و مس، بلکه میزبان مقادیر زیادی اورانیوم نیز هستند. در مناطق معدنی، دانشمندان به سطوح بالای رادیواکتیویته اشاره کرده‌اند. علاوه بر این، استخراج مواد معدنی، مشابه دیگر تلاش‌های استخراج صنعتی، اغلب آلودگی تولید می‌کند که به رودخانه‌های مجاور و منابع آبی سرازیر می‌شود. گرد و غبار ناشی از سنگ‌های منبسط شده نیز مشکلات تنفسی برای جوامع محلی ایجاد می‌کند.
12. تخریب خاک
تخریب خاک باعث از دست رفتن حاصلخیزی خاک می‌شود و امنیت غذایی و خدمات اکوسیستم را تهدید می‌کند.
تخریب خاک ناشی از فرسایش، شور شدن، تراکم، اسیدی شدن و آلودگی است.
13. رشد سریع مد و ضایعات نساجی
تقاضای جهانی برای مد و لباس با نرخ بی سابقه‌ای افزایش یافته است که می‌تواند یک چالش محیط زیستی مهم باشد. صنعت مد اکنون ۱۰ درصد از انتشار جهانی کربن را تشکیل می‌دهد.
از ۱۰۰ میلیارد پوشاک تولید شده در هر سال، ۹۲ میلیون تن به محل دفن زباله می‌رسد و انتظار می‌رود این رقم تا سال ۲۰۳۰ به ۱۳۴ میلیون تن در سال افزایش یابد.
14. کشاورزی
مطالعات نشان داده‌اند که سیستم غذایی جهانی مسئول یک سوم از کل انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از فعالیت‌های انسانی است که 30 درصد آن از دام و شیلات ناشی می‌شود. تولید محصولات کشاورزی، گازهای گلخانه‌ای مانند اکسید نیتروژن را از طریق استفاده از کودهای شیمیایی آزاد می‌کند.
دانشمندان و طرفداران محیط زیست همواره هشدار داده‌اند که ما باید در سیستم غذایی فعلی خود تجدید نظر کنیم؛ روی آوردن به رژیم غذایی گیاهی به طور چشمگیری ردپای کربن صنعت کشاورزی سنتی را کاهش می‌دهد و می‌تواند راهکاری برای این چالش محیط زیستی باشد.
15. امنیت غذایی و آب
افزایش دما و شیوه‌های کشاورزی ناپایدار، منجر به افزایش آب و ناامنی غذایی شده است.
در حالی که انتظار می‌رود جمعیت جهانی تا اواسط قرن به ۹ میلیارد نفر برسد، سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (فائو) پیش‌بینی می‌کند که تقاضای جهانی غذا ممکن است تا سال ۲۰۵۰ تا ۷۰ درصد افزایش یابد. بیش از ۸۲۰ میلیون نفر در سراسر جهان به اندازه کافی غذا نمی‌خورند.
از نظر امنیت آبی، تنها ۳ درصد از آب جهان از نوع شیرین است و دو سوم آن در یخچال‌های یخ‌زده یا دور از دسترس انسان برای استفاده قرار دارد. در نتیجه، حدود ۱.۱ میلیارد نفر در سراسر جهان به آب دسترسی ندارند و در مجموع ۲.۷ میلیارد نفر حداقل برای یک ماه از سال با چنین چالشی مواجه هستند. دو سوم جمعیت جهان ممکن است تا سال ۲۰۲۵، با کمبود آب مواجه شوند.
این 15 چالش محیط زیستی، تنها مشکلات اقلیمی سیاره نیستند اما می‌‌توان آنها را از جمله مهم‌ترین‌ها در این حوزه دانست.
اخبار حوزه محیط زیست و تغییرات اقلیمی را در صفحه اقتصاد سبز تجارت‌نیوز بخوانید.
نظرات