بیم کشاورزی از رویارویی ارزی

نرخ ارز، قیمت یک واحد پول رایج برحسب پول رایج دیگر است که با مشخص شدن این نسبت می‌توان مبادله کالاها و خدمات را بر حسب پول‌های رایج در جهان به انجام رساند.

بنابراین، نرخ ارز می‌تواند یک عامل تبدیل باشد. در ادبیات موضوع نرخ ارز بر متغیرهای کلان اقتصادی و کسب‌وکارهای اقتصادی و بخش‌هایی مانند کشاورزی تاثیرگذار است که از آن جمله می‌توان به صادرات و واردات، ارزش افزوده، اشتغال و درآمد اشاره نمود، اینکه نرخ ارز به چه میران بر متغیرهای اقتصادی تاثیرگذار است با بررسی علمی و رویکرد سیستمی به موضوع مشخص می‌شود.

گروهی از اقتصاددانان در مورد تنزل ارزش پول ملی (افزایش نرخ ارز) معتقدند اثر انقباضی و گروهی معتقدند اثر انبساطی دارد. از این رو شناخت دقیق اثر تغییرات نرخ ارز از فعالیتی به فعالیت دیگر و از متغیری به متغیر دیگر احتمال تفاوت در میزان و اندازه و جهت اثرگذاری دارد.

از همین روست که مدل‌های آماری و اقتصادسنجی به صورت سیستمی برای تشریح و بیان این تاثیرات به طور گسترده و وسیع مورد استفاده قرار می گیرد تا هم وضعیت موجود تببین و تشریح شده و هم برای آینده پیش‌بینی شود و در نهایت نرخ ارز مطلوب متناسب با اقتصاد تعیین و ارائه شود.

آنچه بیش از همه در مطالعات تجربی تاثیر نرخ ارز بر متغیرهای اقتصادی و کسب‌وکارهای مختلف مورد توجه قرار گرفته، نوسانات نرخ ارز و به دنبال آن نااطمینانی نرخ ارز است.

نااطمینانی نرخ ارز به ریسک ناشی از نوسانات غیرمنتظره نرخ ارز تعبیر می‌شود. در این میان نوسانات نرخ ارز ناشی از شوک‌های مختلف اقتصادی و سیاسی بر نرخ اسمی ارز و سطح قیمت‌های داخلی کالاهای تولید شده توسط کسب‌وکارها اثر می‌گذارد و به این ترتیب نرخ واقعی ارز را دچار بی ثباتی می‌کند.

نوسانات نرخ ارز آثار زیادی بر متغیرهای اقتصادی و کسب‌وکارهای مختلف دارد و موجب خروج سرمایه از کشور، اختلال در تولید، افزایش نوسانات سطح عمومی قیمت‌ها، تغییر موازنه تراز پرداخت‌ها، نااطمینانی اقتصادی و در نتیجه بی‌ثباتی اقتصاد می‌شود.

هنگامی که یک کسب‌وکار با بی‌ثباتی نرخ ارز رو‌به‌رو باشد، نمی‌تواند پیش‌بینی‌های لازم را به صورت دقیق انجام دهد و برنامه‌ریزی برای آینده در این شرایط بسیار دشوار و نامطمئن می‌شود.

این نااطمینانی نرخ ارز برای بخش کشاورزی که با ریسک‌های مختلفی همراه است، احتمال آثار زیانباری‌تری بر امنیت غذایی کشور ، رفاه تولید‌کننده و مصرف‌کننده و کسب‌وکارهای مستقیم و غیرمستقیم بخش کشاورزی از حیث درآمدی و اشتغال و ارزش‌افزوده به همراه دارد.

در فضای نااطمینانی، سرمایه‌گذاران بخش کشاورزی وارد عرصه‌های مختلف سرمایه‌گذاری نشده، چرا که قدرت برآورد میزان خطر ناشی از نوسانات نرخ ارز به دلیل فضای نااطمینانی ندارند و این موضوع برای بخش کشاورزی که نیازمند تحولات فناوری و روش‌های نوین تولید و به‌کارگیری نهاده‌های مناسب برای مقابله با کم‌آبی و تغییرات اقلیم است، تهدید و خطر بزرگی محسوب می‌شود.

در کنار آن، نوسانات نرخ ارز و نااطمینانی هزینه تولید محصولاتی که به نهاده‌ها و ماشین‌آلات و فناوری وارداتی وابسته هستند را افزایش داده و قدرت رقابت‌پذیری را از آنان گرفته و حضور و ماندگاری در بازار را کاهش داده و چه بسا کسب‌وکارهایی به دلیل اقتصادی نبودن از گردونه فعالیت‌های اقتصادی کشور خارج شده و بیکاری و کاهش ارزش افزوده و در آمد و رفاه را برای کشور به ارمغان بیاورند.

اینکه به سادگی و بدون مطالعه و مدل‌سازی سیتمی و برآورد آثار نوسانات نرخ ارز و نااطمینانی حاصل از آن بر متغیرهای مختلف بخش کشاورزی بیان می‌شود که افزایش نرخ ارز یا همان کاهش ارزش پول ملی منجر به افزایش صادرات بخش کشاورزی خواهد شد، تحلیلی علمی و دقیق نیست.

آنچه در حافظه تاریخی صادرات بخش کشاورزی بیش از همه برای توسعه صادرات مهم و تاثیرگذار بوده، کیفیت و استاندارد و بازار پسندی محصولات است و با تضعیف پول ملی ممکن است در کوتاه‌مدت صادرات برخی محصولات افزایش یابد اما در بلندمدت قدرت رقابت‌پذیری محصول ایرانی به همراه کیفیت، استاندارد و بازارپسندی حرف اول را خواهد زد.