خروج آمریکا از برجام با اقتصاد ایران چه می‌کند؟

الهام میرمحمدی: خروج آمریکا از توافق هسته‎‌ای ایران، نگرانی‌ها درباره بحران اقتصادی این کشور را افزایش داده است.

به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از یورونیوز، اقتصاد ایران در سال 2016 با برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی رشد قابل توجهی داشت.

در این سال، رشد تولید ناخالص داخلی ایران 12.5 درصد گزارش شد که بخش اعظم آن به صنعت نفت و گاز و افزایش تولید و صادرات در حوزه انرژی مربوط است. در سال 2017 رشد اقتصادی ایران روند کاهشی به خود گرفت و به 3.5 درصد رسید.

این در حالی است که ارزش ریال ایران روز چهارشنبه گذشته به پایین‌ترین میزان در مقابل دلار آمریکا رسید. بر اساس گزارش‌ها، در شش ماهه منتهی به آپریل، ریال نزدیک به نیمی از ارزش خود را از دست داد. همچنین نرخ تورم سال گذشته به 10.5 درصد رسید.

با لغو تحریم‌های بین‌المللی، ایران در ازای محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای خود، موفق شود فعالیت‌هایش در بخش تولید و صادرات نفت و گاز را افزایش دهد.

قیمت جهانی نفت در حال حاضر به بالاترین رقم خود طی سه سال گذشته رسیده و با بازگشت مجدد تحریم‌ها، خریداران نفت ایران تنها شش ماه فرصت دارند تا واردات خود از این کشور را متوقف کنند. در غیر این صورت به دلیل نقض تحریم‌ها جریمه خواهند شد.

ایران که سومین تولیدکننده بزرگ نفت اوپک است، در حال حاضر یک‌پنجم از نفت خود را به اروپا صادر می‌کند و از توافق کاهش تولید معاف است.

محمد بارکیندو دبیر کل اوپک، پیش‌تر در مصاحبه‌ای با سی‌ان‌ان مانی گفته بود، هر عاملی که مانع اجرای صحیح این توافق برای مدیریت عرضه اوپک شود، به ضرر اقتصاد جهانی خواهد بود. عوامل خارجی نظیر خروج ترامپ از برجام، تاثیر مستقیم بر عرضه و تقاضا خواهد داشت و بدون شک تعادل بازار را بر هم می‌ریزد. این مساله در نهایت منافع تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان را در معرض خطر قرار می‌دهد.

از سوی دیگر وزارت امور خارجه و وزارت خزانه‌داری اعلام کرده، تحریم‌ها در دو دوره 90 روزه و 180 روزه اعمال خواهد شد.

در اطلاعیه وزارت خزانه‌داری آمریکا آمده، دوره 90 روزه در 6 آگوست به پایان می‌رسد و تحریم‌های زیر احیا می‌شود:

• تحریم‌های مربوط به خرید دلار آمریکا از سوی حکومت ایران
• تحریم‌های مربوط به تجارت ایران در ازای طلا یا فلزات گرانبها
• تحریم‌های مربوط به فروش، عرضه و تامین گرافیت، فلزات نظیر آلومینیوم و فولاد و صادرات یا نرم‌افزار فرایندهای صنعتی ایران
• تحریم‌های مربوط به معاملات خرید و فروش ریال ایران یا وجوه عمده‌ای که در خارج از ایران بر پایه ریال ایران حفظ می‌شوند
• تحریم‌های مربوط به خرید یا تسهیل معاملات اوراق مشارکت
• تحریم‌های بخش خودروسازی ایران

دوره 180 روزه نیز در 4 نوامبر 2018 به پایان می‌رسد و تحریم‌های زیر اعمال می‌شود:

• تحریم معامله با بخش‌های کشتی‌رانی و کشتی‌سازی ایران و بنادر
• تحریم مربوط به معامله با شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی نفت‌کش ایران، شرکت بازرگانی نفت ایران و خریداری نفت، محصولات نفتی یا محصولات پتروشیمی از ایران
• تحریم‌های مربوط به مبادلات موسسات مالی خارجی یا بانک‌های مرکزی ایران و موسسات مالی ایرانی
• تحریم‌های مرتبط با ارائه خدمات پیام‌رسانی مالی به بانک مرکزی و دیگر موسسات مالی ایران
• تحریم‌های مربوط به بخش انرژی ایران

به گفته تحلیل‌گران این تغییرات بر طیف وسیعی از شرکت‌های آمریکایی و غیرآمریکایی تاثیرگذار است.

از سوی دیگر، خروج ترامپ از برجام، کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران خارجی که مشتاق به فعالیت در ایران هستند را فراری می‌دهد.

به نوشته سی‌ان‌ان‌ مانی، صندوق بین‌المللی پول چشم‌انداز خود از رشد اقتصادی ایران در سال جاری را به 4.4 و در سال 2019 به 4.5 درصد افزایش داده بود. با تصمیم ترامپ برای خروج از برجام، چنین ارقامی دیگر واقعی نخواهند بود.

جیسون تووی (JASON Tuvey) کارشناسان اقتصاد خاورمیانه و شمال آفریقا معتقد است، در آینده ارزش ریال ایران در برابر دلار آمریکا ضعیف‌تر خواهد شد که به افزایش هزینه واردات و در نهایت رشد تورم منجر می‌شود.

تحریم‌ها صادرات انرژی ایران را محدود می‎کند و مناسبات و معاملات بانک‌ها با ایران دشوار می‌شود. از سوی دیگر شرکت‎‌های خارجی فعال در ایران، ناچارند فعالیت‌های خود را کاهش دهند؛ در غیر این صورت با جریمه‌های سنگینی مواجه می‌شوند.

حتی اگر کشورهای آلمان، فرانسه و بریتانیا در برجام باقی بمانند و شرکت‌های خود را برای ادامه فعالیت تشویق کنند؛ باز هم به دلیل بالا بودن خطر نقض تحریم‌ها، این شرکت‌ها از سرمایه‌گذاری در ایران اجتناب می‌کنند و محتاطانه عمل خواهند کرد.

به عنوان مثال مجوز فروش دو شرکت هواپیماسازی بوئنیگ و ایرباس که در سپتامبر گذشته قراردادهایی به ارزش 17 میلیارد دلار و 19 میلیارد دلار با ایران امضا کرده بودند، پس از گذشت 90 روز (6 آگوست) لغو خواهد شد.

یکی دیگر از صنایع آسیب‌پذیر ایران گردشگری است.

در سال 2016 و با برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی، یکی از اقدامات ایران ساده‌سازی روند دریافت ویزا برای اتباع خارجی بود. از سوی دیگر، خطوط هواپیمایی اروپایی از جمله بریتیش ایرویز و لوفت‌هانزا پروازهای مستقیم به ایران را از سر گرفتند.

بر اساس آمار رسمی، به دنبال این اقدامات، تعداد گردشگران خارجی به طور متوسط به 50 هزار نفر در ماه افزایش یافت.

تحریم‌های جدید اما این پیشرفت بزرگ را در معرض خطر قرار می‌دهد. هفته گذشته دفتر امور خارجه انگلیس به شهروندانش در مورد سفر به ایران و احتمال نقض تحریم‌ها هشدار داد.

این در حالی است که مقامات ایرانی چهره‌ای شجاعانه از خود نشان می‌دهد. ولی‌اله سیف، رئیس کل بانک مرکزی ایران اعلام کرده است: به هیچ‌ عنوان در تنگنای ارزی نیستیم و کشور ارز کافی برای تامین کالاهای اساسی و مواد اولیه در اختیار دارد.

وی همچنین در مورد تصمیم دو روز گذشته ترامپ گفته است: خروج ایالات متحده آمریکا از برجام اثری بر اقتصاد ما ندارد.