رشد ۲۰ درصدی خارج‌گردیِ ایرانی‌هایِ ثروتمند

محمد مهدی حاتمی: بنا به آمارهایی که همین دیروز اعلام شد، درسال 1395 حدود 9 میلیون نفر از شهروندان ایرانی به خارج از کشور سفر کردند. عبدالرضا مهاجری‌نژاد، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و حمایت از توسعه معاونت گردشگری، این آمار را به ایسنا اعلام کرد و در ادامه با اشاره به آمار مسافرانی که در پنج ماه نخست امسال به خارج از کشور سفر کرده‌اند، گفت:«3 میلیون و ۴۷۴ هزار و ۶۹۲ نفر در پنج ماه نخست امسال از ایران خارج شده‌اند که این تعداد در مدت زمان مشابه سال گذشته، ۲ میلیون و ۸۷۵ هزار و ۲۰۳ نفر بوده است. به این ترتیب، ایرانی‌ها در پنج ماهه نخست امسال، حدود 20.9 درصد بیشتر از سال گذشته سفر خارجی داشته‌اند.»

به گزارش تجارت‌نیوز ، پرطرفدارترین مقاصد سفر ایرانی‌ها در این سال هم به ترتیب شامل ترکیه، عراق، امارات، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، آلمان و عربستان سعودی بوده است. در ادامه پیرامون این عدد و این خبر کندوکار خواهیم کرد.

ترکیه، خانه دوم ایرانی‌‌ها

پرسش اول می‌تواند این باشد که چرا ترکیه نخستین مقصد پرطرفدار ایرانی‌ها برای سفر به خارج از کشور است؟ ترکیه توسعه‌یافته ‌ترین کشور در منطقه است و حتی بنا به داده‌های کتاب اطلاعات جهانیِ سازمان سیا (CIA World Factbook)، به استثنای ژاپن، استرالیا و کره‌جنوبی، ترکیه تنها کشور توسعه‌یافته به مفهوم غربیِ آن در قاره آسیا است. رشد و ثبات اقتصادی نسبی در این کشور و نیز نزدیکی فرهنگی ایران و ترکیه هم در اقبال ایرانی‌ها به این کشور آسیایی-اروپایی بی‌تأثیر نبوده است.

در فهرست 8 مقصد نخست گردشگرانی ایرانی، تنها نام یک کشور اروپایی به چشم می‌خورد

هفته گذشته بود که محمد ایشلر، معاون فدراسیون هتلداران ترکیه اعلام کرد براساس پیش‌بینی‌ها، امسال شمار گردشگران ایرانی ورودی به ترکیه با حدود 20 درصد افزایش، به بیش از 2 میلیون نفر می‌رسد. به گزارش ایرنا و به نقل از خبرگزاری آناتولی ترکیه، وی با اشاره به رشد روزافزون حضور گردشگران ایرانی در ترکیه، مدعی شد علاقه و توجه ایرانیان به ترکیه به مالکان آژانس‌های مسافرتی روحیه داده است.

پیش‌بینی می‌شود گردشگران ایرانی امسال حدود 2.7 میلیارد دلار در ترکیه خرج کنند

ایشلر اضافه کرده بود:«سال گذشته حدود یک میلیون و 600 هزار گردشگر ایرانی به ترکیه سفر کرده‌ بودند، درحالی‌که طی هفت ماه امسال یک میلیون و 200 هزار نفر به ترکیه آمده‌اند و بر اساس این آمار می‌توان پیش‌بینی کرد که تا پایان امسال، این تعداد از 2 میلیون نفر فراتر برود.»

درآمد 11 هزار میلیارد تومانی ترکیه از جیب ایرانی‌ها

وی افزوده بود: «سال گذشته گردشگران ایرانی بالغ بر 2 میلیارد دلار در ترکیه هزینه کردند و پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال جاری به 2 میلیارد و 700 میلیون دلار برسد.» معاون فدراسیون هتلداران ترکیه وجود تشابه فرهنگی و جفرافیایی را ازجمله مهم‌ترین علل سفر ایرانی‌ها برای گذراندن تعطیلات در ترکیه عنوان کرده و گفته بود: «ایرانی‌ها در ترکیه احساس راحتی کرده و در آرامش و بدون حس بیگانگی تعطیلات خود را سپری می‌کنند و به‌دلیل نزدیکی فرهنگی و مسلمان بودن، ترکیه را به اروپا ترجیح می‌دهند.»

وی گردش در مراکز شهری و خرید در مراکز خرید و نیز حلال بودن و تنوع غذایی را از جمله جاذبه‌های گردشگری ترکیه برای اتباع ایران ذکر کرده و ادامه داده بود: «استانبول به عنوان مرکز فرهنگی مهم از جمله مقاصد مهم سفر ایرانیان محسوب می‌شود.» این فعال گردشگری ترکیه با اشاره به افزایش شمار گردشگران ایرانی ازمیر نیز افزوده بود: «درحالی‌که طی پنج سال گذشته شمار گردشگران ایرانی ازمیر کمتر از 10 هزار نفر بود، در هفت ماه امسال به 40 هزار نفر رسیده است.»

آلمان: رفیقِ شفیقِ دوران رضاخانی

فهرست 8 تایی مقاصد پرطرفدار گردشگران ایرانی اما یک نکته جالب دیگر را هم هویدا می‌کند و آن هم اینکه آلمان تنها مقصد گردشگری پرطرفداری است که در زمره کشورهای منطقه ما قرار ندارد.

عربستان سعودی به غیر از حج جاذبه گردشگری دیگری برای ایرانی‌ها ندارد. عراق هم عمده مطلوبیت خود برای گردشگران ایرانی را مدیون گردشگری مذهبی است و البته تعداد تجار ایرانیِ فعال در این کشور هم کم نیست. ترکیه،گرجستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و امارات متحده عربی هم مقاصد ایرانیانی است که به دنبال سفرهای تفریحی هستند و البته این آخری جنبه‌های تجاری را هم دارا است.

آلمان اما تنها کشور اروپایی در این فهرست 8 تایی است که اتفاقا تعداد ایرانیان مقیم آن هم دست‌کم 300 هزار نفر تخمین زده می‌شود. این کشور از دوران افول هژمونی فرهنگی فرانسه در جهان، مورد توجه ایرانیان قرار گرفت و کار به آنجا کشید که تلاش‌های رضاشاه برای برقراری ارتباط با آلمانِ هیتلری، به حمله روس و انگلیس به ایران و سقوط رضاشاه ختم شد.

تلاش رضاشاه برای نزدیک کردن ایران و آلمان به سقوط او انجامید

ایرانی‌ها هم مانند بسیاری دیگر از مردم جهان در سده نوزدهم، شیفته فرهنگ فرانسوی بودند و اگر نگاهی به فهرست نخبگان ایرانی در اواخر دوران قاجار بیندازیم، تعداد بالای ایرانی‌هایی که تربیت‌یافته فرهنگ فرانسوی بودند، بیش از کسانی بود که تربیت‌یافته فرهنگ آنگلوساکسون یا آلمانی بودند. با این همه، قدرت گرفتن هیتلر در آلمان ایرانی ها را به سمت این فرهنگ هم سوق داد و بسیاری از نخبگان نسل جدید در اوایل دوران پهلویِ اول، مانند بزرگ علوی و تقی ارانی، تربیت‌یافته فرهنگ آلمان بودند.

آلمان امروز هم به مدد دانشگاه‌هایی که امکان تحصیل رایگان را در اختیار دانشجویان خارجی قرار می‌دهند، ایرانی‌های بسیاری را به خود جلب کرده است و همین دید و بازدید با خانواده می‌تواند یکی از دلایل قرار گرفتن آلمان در فهرست 8 مقصد پرطرفدار گردشگری در نظر ایرانیان باشد.

سفرهای خارجی: نشانه‌ای از رونق اقتصادی؟

اما آیا رونق گرفتن سفرهای خارجی در میان شهروندان ایرانی را می‌توان به عنوان نشانه‌ای از افزایش توانایی مالی آنها در نظر گرفت؟ واقعیت آن است که سفرهای خارجی یکی از اقسام کالاهای لوکس به حساب می‌آیند و به همین دلیل کشش درآمدی تقاضا (Income elasticity of demand) برای آنها بالا است، به این معنی که هر چه افراد ثروتمندتر می‌شوند، تقاضای آنها برای این کالاها هم افزایش پیدا می‌کند.

به این ترتیب، افزایش حدود 20 درصدی سفرهای خارجی (بنا به آماری که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اعلام کرده است) می‌تواند نشانه‌ای از بهتر شدن وضعیت مالی دهک‌های درآمدی بالا در کشور باشد، اما نه به این معنا که اوضاع اقتصادی همه بهتر شده است.

همین موضوع در مورد سفر با هواپیما هم مصداق دارد که هر چند آمارها از افزایش تعداد آنها خبر می‌دهند، این احتمالا دهک‌های درآمدی بالا هستند که موجب این افزایش آماری شده‌اند. سعید لیلاز، اقتصاددان و روزنامه‌نگار ایرانی هم در اردیبهشت ماه امسال در گفت‌و‌گو با خبرآنلاین، با اشاره به افزایش تعداد سفرهایی هوایی در کشور، آن را نشانه‌ای از شکستن سد رکود در اقتصاد ایران دانسته بود. لیلاز به خرید هواپیماهای خارجی هم نقبی زده و گفته بود:«بدون اينكه پولي پرداخت كنيم، هواپيما وارد كرديم. باوجودي كه قيمت بليت آزاد شده، اما امسال آمار مسافران نوروزي 500 هزار نفر بیشتر از سال گذشته بود که اينها همه نشانه رشد اقتصادی است.»