اقتصاد جاده؛ گزارشی از درآمد و هزینه کامیون و راننده

فهیمه اکبری صحت: کم نیستند کسانی که در انتخاب شغل خود عشق و علاقه را بالاتر از عوامل دیگر در نظر گرفته و به دنبال شغلی می‌روند که از کودکی رویای آن را ساخته‌اند؛ اما همین عشق از دل ویژگی‌های شخصیتی می‌جوشد و کم‌کم رنگ علاقه گرفته و شخصیت اجتماعی و فردی افراد را شکل می‌دهد.

به گزارش تجارت‌نیوز ، بیش از هزاران شغل در جهان بر اساس همین عشق و علاقه شکل گرفته و امروز و فردای انسان‌های بسیاری را رقم زده است. رانندگان کامیون در دسته شغل‌هایی هستند که بیشتر بر اساس تیپ شخصیتی افراد جذب می‌شوند و عشق و علاقه را به یک حرفه مهم و تاثیرگذار در اقتصاد کشور تبدیل می‌کنند.

صفی نسبتا طولانی، همه کیف‌های دستی را به بغل گرفته‌اند و آرام‌آرام با هم صحبت می‌کنند. صدای بوق کامیون‌ها بلند است و کمی فضا آلوده به نظر می‌رسد.

نوبت هر یک که می‌رسد بارنامه را داخل کیف گذاشته و سریع به سمت ماشین حرکت می‌کنند.

تعداد انگشت‌شماری راننده جوان و کم‌سن‌وسال دیده می‌شوند. بیشترشان دوره میانسالی را می‌گذرانند و به قول خودشان سرد و گرم روزگار چشیده‌اند.

مرد میان‌سالی که توانایی دویدن هم ندارد به سرعت از دکه باربری بارنامه خود را تحویل گرفته و رو به پسرک جوانی می‌گوید «آماده است. تو فقط روشنش کن. می‌ریم بندرعباس.»

درآمد 10 میلیونی از ماشین 600 میلیونی

مهربانی در چشمانش موج می‌زند اما دوست دارد کمی جدی به نظر برسد. علی صفدر قادری 53 ساله چهل سال است که در جاده‌های کشور رانندگی می‌کند. شغلش را با تمام مشکلات دوست دارد و می‌گوید: «از شاگردی شروع کردم. اول شاگرد اتوبوس بودم اما بعدش دیدم تریلی راحت‌تر است. حدود 18 سال شاگرد راننده بودم اما بعد از مدتی خود یک کامیون خریدم و کم‌کم کسب‌وکار مستقلی پیدا کردم.»

او در رابطه با تفاوت شاگرد با راننده می‌گوید: «بیشتر راننده‌ها صاحب تجربه و مهارت هستند. برای رانندگی حتما باید پایه یک داشت. رانندگی در شب به مهارت خاصی نیاز دارِد. تجربه در این حرفه حرف اول را می‌زند. مهارتی که یک راننده کامیون به دست می‌آورد، باعث ارتقای شغلی او می‌شود. یک راننده ماشین سنگین بیشتر زمان خود را در جاده‌ها می‌گذراند.

راننده ادامه می‌دهد: «ما مسافران بزرگراه‌ها و جاده‌های پر و پیچ‌وخم هستیم. هر راننده ماشین سنگینی بسته به نوع فعالیت وظایفی دارد اما یکی از مهم‌ترین وظایف رانندگان برنامه‌ریزی و هماهنگی برای حرکت در مسیرهای مختلف و بررسی جداول زمانی حرکت و هماهنگی با مسئول باربری و دریافت‌کننده بار است. همچنین راننده موظف است بر بار زدن و خالی کردن بار نظارت لازم را داشته باشد زیرا مسئولیت ایمنی باربر عهده راننده است.»

در حالی که تسبیح دانه‌درشت خود را در دستانش جابه‌جا می‌کند، می‌گوید: «برای یک راننده ماشین سنگین فرصت‌های شغلی مناسبی وجود دارد اما بهتر است که یک راننده مالک خودروی شخصی باشد؛ زیرا درآمد رانندگانی که مالک خودرو نیستند، بسیار پایین است. یک راننده می‌تواند در شرکت‌های حمل‌ونقل، ساختمانی، کارخانه‌ها و… مشغول به کار شود اما داشتن ماشین سود بیشتری دارد.»

چشم از شاگردش برنمی‌دارد، دستی به نشانه تایید تکان می‌دهد و دقت بارگیری شاگرد را تایید می‌کند و ادامه می‌دهد: «یک راننده تنها مسئولیت رانندگی را بر عهده ندارد، بلکه حفاظت از بار یک اصل مهم و حیاتی است که رانندگان در زمان بارگیری و تخلیه باید به آن دقت داشته باشند.» شاگرد راننده ماشین را نزدیک راننده می‌آورد و بار سیب‌زمینی به سمت اهواز حرکت می‌کند.

عقربه‌های ساعت به ظهر نزدیک‌تر می‌شود و حرکت ماشین‌ها را سرعت می‌بخشند. تکاپو و جنب‌وجوش به اوج رسیده است، تقریبا تمامی رانندگان بارنامه‌ها را تحویل گرفته‌اند و صف طولانی به پایان رسیده است.

مرد جوانی بارنامه به دست با سرعت تمام به سمت محل بارگیری درحرکت است. کمی نگران به نظر می‌رسد اما تمامی سوالات را در آرامش پاسخ می‌دهد. در حالی که از وضعیت اقتصادی و معیشتی رانندگان گله‌مند‌است، می‌گوید: «رانندگان ماشین‌های سنگین به دو دسته تقسیم می‌شوند. عده‌ای مالک و راننده هستند و عده دیگری به صورت روزمزد بر روی یک ماشین کار می‌کنند.»

مرد جوان ادامه می‌دهد: «ماشین‌های سنگین سرمایه بالایی برای خرید نیاز دارند، به همین دلیل هر کسی نمی‌تواند به راحتی مالک یک ماشین سنگین شود. به طور متوسط برای خرید یک ماشین سنگین قدیمی و کارکرده باید بین 180 تا 250 میلیون هزینه کرد. در حال حاضر خودروهای نو هم در بازار بین 400 تا 600 میلیون خریدوفروش می‌شوند. به عبارتی داشتن ماشین سنگین به یک سرمایه هنگفت نیاز دارد.»

در حالی که بارگیری را به دوست خود سپرده است، مراحل بارگیری را با تماس تلفنی کنترل می‌کند. به گفته وی یک دستگاه ماشین سنگین مانند تریلی هزینه‌های بسیاری دارد. برای مثال استهلاک ماشین، لاستیک، لوازم یدکی، روغن‌کاری، مسائل تعمیرگاهی و… سالیانه حدود 10 میلیون تومان در بهترین حالت برای راننده هزینه دارد.

همچنین هزینه‌های جانبی مانند بیمه بدنه سالیانه برای ماشین‌های نو حدود 6 میلیون تومان، بیمه ثالث حدود 3 میلیون تومان، تمدید کارت سلامت حدود 150 هزار تومان، کارت هوشمند هر دو سال یک‌بار 150 تا 200 هزار تومان، مراحل ضدعفونی برای هر بارگیری 50 هزار تومان و… است.

او که بیش از 12 سال سابقه کار کردن بر روی ماشین‌های سنگین را دارد می‌گوید: «کمبود گازوئیل، نبود جاده‌های ایمن، عوارض سنگین جاده‌ها، کرایه‌های ارزان‌قیمت، عدم نقدشوندگی کرایه‌های طرف قرارداد با دولت، بیمه‌های سنگین و… مشکلاتی است که رانندگان و صاحبان خودروهای باری سنگین با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.»

پسرک جوانی فلاسک چای پرشده را به دست راننده می‌دهد، با خنده می‌گوید: «این یکی از ملزومات رانندگی است. برای بالا بردن درآمد ماشین مجبور به رانندگی طولانی‌مدت به خصوص در شب هستیم، به همین دلیل باید وسایل سفر تا حد ممکن تامین و تهیه شود.

این شغل با تمام مشقت‌ها یک عشق را به دوش می‌کشد. اگر عاشق رانندگی و جاده نباشید هیچ‌وقت موفق نخواهید شد.» صدای تلفنش بلند می‌شود. دستی به نشانه خداحافظی تکان داده و دور می‌شود.

تکاپوی باربری به کمترین میزان خود رسیده است. حدود 75 درصد خودروها از صف خارج‌شده و حرکت کرده‌اند. خودروهای موجود در پایانه گویی قصدی برای بارگیری ندارند.

مرد میانسالی با موهای جوگندمی آچار بزرگی را به دست گرفته و به سمت یک بنز ده تن قدیمی حرکت می‌کند. علی اوسط توحیدی از سال 1349 مسافر جاده‌ها است.

خودروی چینی؛ هرگز

صبور و آرام می‌گوید جاده به نوعی خانه ماست. بیشتر از اینکه در خانه بمانیم، مسافر جاده‌ها هستیم. عده‌ای تصور می‌کنند رانندگی بیابان یک شغل پردرآمد است اما باید گفت در برابر مشکلاتی که وجود دارد، میزان درآمد بسیار اندک است.

ماشین خود را رخش صدا می‌زند، دستی بر روی ماشین قدیمی اما سرحال خود می‌کشد و می‌گوید: «ده سال است که من را همراهی می‌کند، البته قبل‌تر هم دوست راننده دیگری بوده اما رخش من بسیار مهربان و همراه است. در حال حاضر جاده پر از ماشین‌های نو شده اما محصولات چینی واقعا بی‌کیفیت هستند و متاسفانه جان راننده و مال مردم با این محصولات در خطر است.»

راننده میانسال ادامه می‌دهد: «در سال 89 ده نفر از دوستانم یک خودروی چینی خریدند که شش نفر آن‌ها به دلیل نقص فنی تصادف کرده و یا در جاده دچار آسیب شدند. محصولات جدید باید از کمپانی‌های معتبر خریداری شود، در غیر این صورت جان راننده درخطر است.»

آچار را بر زمین می‌گذارد و عرق خستگی را از پیشانی پاک می‌کند، به آرامی شروع به خواندن ترانه‌های آیینی می‌کند، کم‌کم مداحی را سر می‌دهد. خستگی به جانش دویده اما تلاش می‌کند با آن مبارزه کند. خنده‌کنان می‌گوید: «راننده بودن یا مالک ماشین بودن با هم تفاوت دارد. هنوز آمار دقیقی از سوددهی یک ماشین باری سنگین در دست نیست.»

در ادامه می‌گوید: «با توجه به مشکلات و معضلات هزینه‌های جانبی و میزان سرمایه اولیه راننده بودن بهتر از مالک بودن است؛ اما رانندگی شغلی روزمزدی است و خطر بیکاری آن را تهدید می‌کند، به همین دلیل نمی‌توان آن را مطلقا سودآور دانست.

در حال حاضر دستمزد ماهیانه یک راننده تریلی حدود 1 میلیون و 700 هزار تا 2 میلیون تومان است. این در حالی است که یک تریلی در ماه ممکن است حدود 8 میلیون درآمد داشته باشد.»

راننده می‌افزاید: «البته باید از آن میزان استهلاک، هزینه‌های تعمیرگاهی، هزینه‌های جانبی را کم کرد. همچنین یک تریلی علاوه بر مالک که راننده اصلی است نیاز به یک کمک‌راننده دارد که در کمترین حالت حدود یک میلیون تومان حقوق می‌گیرد.

اگر یک راننده حرفه‌ای باشد باید نزدیک 2 میلیون حقوق پرداخت کرد. در مجموع یک ماشین حدود 400 میلیون تومانی در ماه می‌تواند بین 8 تا 10 میلیون تومان کسب درآمد کند که در بهترین حالت حدود 40 درصد از این مبلغ را می‌توان به‌عنوان حاشیه سود صاحب دستگاه در نظر گرفت.»

وی می‌گوید: «به همین دلیل است که بیشتر مالکان ماشین‌های سنگین خودشان مسئولیت رانندگی را بر عهده می‌گیرند و نهایتا از یک شاگردراننده برای همراهی سفر و برخی امور جانبی کمک می‌گیرند.»

آچار را از روی زمین برمی‌دارد و با خنده به خواندنش ادامه می‌دهد و به زیر ماشین می‌رود تا شاید بتواند نقص فنی آن را بدون کمک مکانیک برطرف کند.