رتروگیمینگ؛ صنعتی با نوستالژی‌های دهه شصت

شاید دل شما هم برای بازی سوپر ماریو یا همان قارچ خور خودمان تنگ‌شده باشد. خیلی از پسرهای دهه شصت، کودکی‌شان را با بازی کونترا گذرانده‌اند. دخترهای زیادی هم بودند که با SIMS به دنیای بازی‌های ویدیویی قدم گذاشتند. افسانه زلدا، Doom، نید فور اسپید و فیفا بخش مهمی از خاطرات کودکی ما هستند. کنسول‌های آتاری، میکرو، سگا و نینتندو هم‌داستان خودشان را دارند.

حالا تصور کنید به شما بگویم یک «کلوپ» وجود دارد که در آن می‌توانیم با همان ادوات خاطره‌انگیز بازی کنیم. تلویزیون قدیمی، کنسول و بازی‌های خاطره‌انگیز آن دوران. اگر دلتان می‌خواهد به این کلوپ سر بزنید، شما هم از علاقه‌مندان به رتروگیمینگ (Retrogaming) یا بازی به سبک کلاسیک (قدیم‌بازی) هستید.

قدیمی جدید

شرکت‌های زیادی در رتروگیمینگ فعال هستند. از استودیوی سانتا مونیکا که نسخه جدید بازی محبوب خدای جنگ یا God of War را ارائه می‌کند تا باشگاه‌های محلی که یاد و خاطره نسخه‌های اوریجینال آن‌ها را زنده می‌کنند. صنعت رتروگیمینگ به همین‌جا خلاصه نمی‌شود. شرکت‌هایی هستند که کلاه، عروسک، لباس و ماگ با طرح این بازی‌ها را تولید می‌کنند. ساخت فیلم و سریال بر اساس بازی‌های محبوب هم بخشی دیگر از این صنعت دوست‌داشتنی است.

بار دیگر گیم‌نت

امروزه درآمد مردم بیشتر شده و قیمت تجهیزات بازی‌ هم کاهش پیدا کرده است. بچه‌های امروزی به‌سادگی می‌توانند گوشی، کامپیوتر و پلی‌استیشن بخرند و در خانه به بازی بپردازند. این موضوع یکی از کسب‌وکارهای رایج دهه‌های قبلی، یعنی گیم‌نت را تهدید می‌کند.

وقتی ما بچه بودیم به‌راحتی نمی‌شد پلی‌استیشن خرید. ما برای بازی کردن به کلوپ می‌رفتیم و با پرداخت هزینه‌ای اندک در دنیای هیجان‌انگیز بازی‌ها غرق می‌شدیم. حالا تعداد گیم‌نت‌ها خیلی کم‌تر از آن زمان است.

رتروگیمینگ می‌تواند بار دیگر گیم‌نت را با فراهم آوردن فرصتی برای علاقه‌مندان به بازی‌های ویدئویی قدیمی، احیا کند.

اما رتروگیمینگ می‌تواند بار دیگر گیم‌نت را احیا کند. بسته به ذوق و سلیقه صاحب کلوپ، رتروگیم‌نت می‌تواند شبیه به آن دوران باشد. ممکن است کسی به این ایده فکر کند که در مغازه خود خوراکی‌های خاطره‌انگیز هم بفروشد. شاید او از لامپ رشته‌ای برای روشن کردن گیم‌نت استفاده کند یا با پخش موسیقی‌های قدیمی ما را به دوران خوش کودکی بازگرداند.

این تجربه در کشورهایی مثل ژاپن، چین و آمریکا تجربه‌ای موفق بود. در ایران هم‌بستر فرهنگی لازم برای راه‌اندازی کلوپ‌های رترو وجود دارد: نوستالژی‌های دهه شصت.

رتروگیمینگ راهی امن برای ورود به دنیای بازی‌ها

صنعت بازی در سال‌های اخیر پیشرفت عجیبی داشت. دیگر مثل قدیم یک استودیوی کوچک با چند کارمند نمی‌تواند بازی‌هایی ساده اما جذاب بسازد. تولید بازی‌های امروزی به منابع غنی انسانی نیاز دارد. تیم طراحی گرافیک، تیم داستان‌پردازی، آهنگ‌سازها، طراحان شخصیت، طراحان فیزیکِ محیط و کسانی که جلوه‌های بصری و صوتی را طراحی و اجرا می‌کنند.

همین موضوع باعث می‌شود که تولید بازی در انحصار چند شرکت بزرگ (سونی، نینتندو، وارنر بروز و…) بماند. یک شرکت جوان به سادگی نمی‌تواند با این شرکت‌ها رقابت کند. حتی اگر سرمایه لازم برای تولید یک بازی را در اختیار داشته باشیم، ریسک این سرمایه‌گذاری خیلی زیاد است. اگر بازی شکست بخورد، سرمایه زیادی از دست خواهد رفت.

این شرکت‌ها می‌توانند کار خود را با پروژه‌های رترو آغاز کنند. استودیوهای زیادی با تقلید بازی موفق Tetris به دنیای بازی‌سازی وارد شدند. بعضی از آن‌ها عینا این بازی را کپی کردند، برخی دیگر با افزودن خلاقیت‌هایی سعی کردند به تتریس معنایی جدید و جذاب بدهند. استودیوی کچاپ از جمله شرکت‌هایی است که کار خود را با تقلید بازی‌های کلاسیک آغاز کرد.

حالا فرض کنید می‌خواهید استودیوی بازی خود را بسازید. کافی است برای شروع بازی، کونترا را برای موبایل درست کنید. به‌احتمال‌زیاد کارتان می‌گیرد. اگر پروژه به هر دلیل شکست بخورد، سرمایه زیادی از دست نخواهید داد. یک انتخاب درست شروع خوبی برای افتتاح استودیوی شخصی شما است. به‌خصوص که بازی‌های سنتی زیادی شامل قانون کپی‌رایت نمی‌شوند.

شاخه‌های اصلی رترو

همان‌طور که دیدیدم رتروگیمینگ می‌تواند شاخه‌های متنوع داشته باشد. به‌طورکلی رترو به سه‌شاخه تقسیم می‌شود.

1. VRG (شاخه اصلی بازی‌های خاطره‌انگیز یا Vintage Retrogaming)
2. RGE (شبیه‌سازی بازی‌های خاطره‌انگیز Retrogaming Emulation)
3. PRG (انتقال بازی‌های خاطره‌انگیز Ported retrogaming)

شاخه اصلی VRG

در این شاخه بازی‌های سنتی با همان ابزارهای سنتی بازی می‌شوند؛ مثلا اگر قرار است از بازی سونیک لذت ببرید یک کنسول قدیمی سگا تهیه می‌کنید. احتمالا این کنسول به تلویزیون‌های امروزی متصل نشود. برای استفاده از کنسول خود شاید مجبور شوید یک تلویزیون قدیمی هم بخرید.

یک دستگاه سگای تمیز (بسته به سلامت دستگاه) بین 60 تا 150 هزار تومان قیمت دارد. هر کارتریج (بازی) بین 5 تا 15 هزار تومان فروخته می‌شود. یک تلویزیون شهاب قدیمی هم حدود 50 هزار تومان می‌ارزد.

کنسول بازی آتاری 2600 از ابزارهای محبوب برای بازی‌های ویدئویی بود در موزه کامپیوترهای شخصی برانفورد کانادا.

دقت کنید خرید یک پلی‌استیشن 4 پرو با چند عنوان بازی نزدیک به 3 میلیون خرج دارد. کرایه بازی در کلوپ رترو ارزان‌تر از اجاره پی‌اس4 نیست. به همین دلیل نرخ بازده سرمایه‌گذاری (ROE) در رتروگیمینگ به مراتب بالا است. دستگاه‌های قدیمی به تعمیر و نگهداری بیشتری نیاز دارند. خوب است که صاحب گیم‌نت خودش بتواند دستگاه‌هایش را تعمیر کند.

شاخه شبیه‌سازی بازی RGE

این شاخه به شبیه‌سازی بازی‌های سنتی می‌پردازد. برای شبیه‌سازی بازی‌های سنتی، رام بازی‌ها از روی کارتریج خوانده‌شده و برای استفاده در سخت‌افزاری دیگر مثل موبایل یا کامپیوتر آماده می‌شود.
رام این بازی‌ها را به سادگی می‌شود در اینترنت پیدا کرد. برای ترجمه این بازی‌ها به زبانی قابل‌فهم برای کامپیوتر یا موبایل، به حجم کمی کدنویسی نیاز است.

مثلا اگر بخواهید بازی قارچ خور را به گوشی موبایل لمسی بیاورید، لازم است سازوکاری طراحی کنید که بازی بتواند فرمان‌های لمسی را درک و اجرا کند. تغییرات ظاهری در بازی باید با وسواس انجام شود. تغییرات عمده و قابل‌تشخیص می‌تواند عشاق بازی‌های سنتی را دلسرد کند. اما اعمال برخی تغییرات جزئی که منجر به روان‌تر شدن بازی می‌شوند، مرسوم است.

شاخه انتقال بازی PRG

در این شاخه بازی از ابتدا برای یک دستگاه امروزی کدنویسی می‌شود. مثلا ممکن است بخواهید یک بازی قدیمی آتاری را برای پلی‌استیشن 4 شبیه‌سازی کنید. شاید نتوانید کدهای بازی را پیدا کنید یا کدها در دستگاه جدید قابل‌استفاده نباشند.

در این حالت بر اساس کدهای موجود بازی را بازنویسی می‌کنید یا با استفاده از ویژگی‌های بصری بازی، خودتان از نو به کد را می‌نویسید. نتیجه تفاوت چندانی با RGE ندارد. اما برای رسیدن به نتیجه نهایی باید وقت بیشتری صرف کنید.

انجمن‌های رترو گیمینگ و بخشی پنهان صنعت

منابع در رتروگیمینگ خیلی محدود هستند. ممکن است شما به دنبال کارتریجی خاص بگردید اما نتوانید آن‌ را در بازار پیدا کنید. برخی از این بازی‌ها نسخه‌های متفاوت داشته‌اند و پیدا کردن نسخه موردنظر شما همیشه ساده نیست.

در دنیا فروشگاه‌هایی وجود دارند که به جمع‌آوری و فروش تجهیزات بازی‌های خاطره‌انگیز می‌پردازند. بااین‌حال منابع محدود باعث شده که رتروگیمرها باهم در ارتباط باشند و منابع محدودشان را به اشتراک بگذارند.

انجمن‌های آنلاین و حضوری

در این انجمن‌ها رتروگیمرها می‌توانند باهم ارتباط داشته باشند. آن‌ها در محیط‌های مجازی یا واقعی از تجربه‌های خود سخن می‌گویند، فیلم بازی‌هایشان را به اشتراک می‌گذارند و به سوال‌های هم پاسخ می‌دهند.

شاید شما اسم یک بازی را به یاد نیاورید؛ اما بتوانید آن را توصیف کنید. در این انجمن‌ها می‌توانید سوال خود را مطرح کنید. مالک سایت یا مدیر انجمن هم از علاقه شما به رتروگیمینگ منتفع خواهد شد.

رقابت‌ها و نمایشگاه‌ها

شرکت‌های مختلف با انگیزه‌های مختلف به برگزاری مسابقات یا نمایشگاه‌های رترو می‌پردازند؛ مثلا نینتندو با راه‌اندازی یک نمایشگاه بازی‌های قدیمی، به مخاطبان جوان امروز نشان می‌دهد که خیلی قبل از سونی و مایکروسافت در این بازار حضور داشته است.

این نمایشگاه می‌تواند به برندینگ نینتندو کمک کند. رونمایی از بازی جدیدی که بر مبنای نسخه رترو ساخته‌شده هم بدون یاد و خاطره نسخه اصلی کامل نمی‌شود.

غرفه نینتندو در نمایشگاه‌ بازی‌های ویدئو توکیو ژاپن بخشی از فعالیت‌های نینتندو برای نمایش پیشتازی خود در بازی‌های ویدئویی است.

بااین‌وجود عشق به خاطره باعث شده که تعداد زیادی از مردم به‌صورت خودجوش به برپا کردن مسابقات و نمایشگاه‌های رترو بپردازند. اگر شما یک نمایشگاه دوره‌ای برگزار کنید، بعد از مدتی می‌توانید برای نمایشگاه خود اسپانسرهایی بزرگ پیدا کنید. بخش‌های جانبی نمایشگاه می‌تواند منبع دیگری باشد برای کسب درآمد.

موزه‌های بازی

در دنیا موزه‌های زیادی برای بازی‌های خاطره‌انگیز وجود دارند. موزه ملی بازی در نیویورک فقط مختص بازی‌های ویدیویی نیست. در این موزه اسباب‌بازی‌های مشهوری مثل باربی، آقای سیب‌زمینی و هواپیمای کاغذی نگه‌داری می‌شود. بااین‌حال این موزه، سالنی مخصوص بازی‌های ویدیویی هم دارد.

موزه هنرهای مدرن منهتن هم به بازی‌های ویدیویی به‌عنوان بخشی از هنر مدرن توجه دارد. در این موزه علاوه بر بازی، فیلم‌ها، مجلات و سریال‌ها هم حضور دارند.

موزه بازی‌های کامپیوتری برلین یکی از موزه‌هایی است که فقط به بازی‌های خاطره‌انگیز اختصاص دارد. در این موزه از انواع بازی‌ها گرفته تا تجهیزات بازی به نمایش گذاشته‌شده‌اند. از این موزه به‌عنوان مکانی برای حفظ فرهنگ کودکان تقدیر به‌عمل‌آمده است.

به‌طورکلی موزه‌هایی ازاین‌دست می‌توانند کسب‌وکاری خصوصی باشند که به جمع‌آوری و نمایش فرهنگ بازی می‌پردازند. البته راه انداختن چنین موزه‌ای بی‌تردید بیشتر از یک کلوپ برای سرگرمی عموم هزینه دارد.

سهم خود را بیابید

دنیای رتروگیمینگ دنیایی بسته نیست. در این مقاله تنها به چند نمونه کسب‌وکار با تم بازی‌های کلاسیک پرداختیم؛ اما هر کس می‌تواند سهم خود را از این بازار سودآور بیابد. در حال حاضر عده‌ای در یوتیوب به نقد‌وبررسی تجهیزات یا معرفی بازی‌های قدیمی می‌پردازند. عده‌ای دیگر به جشن تولدها، تم بازی می‌دهند. از کیک و لباس گرفته تا مسابقه‌ای که مهمان‌ها در آن شرکت می‌کنند. برخی دیگر می‌کوشند پای این بازی‌ها را به دنیای VR باز کنند. مخلص کلام این‌که ایده‌های رتروگیمینگ پایان ندارند.

همان‌طور که گفتیم ایرانی‌ها هم به دنیای رتروگیمینگ علاقه دارند. در جمع دوستان خود از یک بازی قدیمی حرف بزنید. آن‌ها با هیجان از خاطرات خود خواهند گفت؛ اما تا امروز حرکتی جدی برای استفاده از این پتانسیل رخ نداده است. شاید شما اولین کسی باشید که می‌خواهد نوستالژی‌های ویدیویی را جدی بگیرد.