فرزاد فخری‌زاده 
از منابع انسانی با عشق: مهم‌ترین داراییِ ما شمایید!
فرض کنید می‌خواهید روی یک شرکت سرمایه‌گذاری کنید. به نظر شما مهم‌ترین صفت یک شرکت خوب چیست؟ محصول خوب، بازار جذاب یا فناوری‌های نوآورانه؟ این سوال را می‌پرسیم تا ببینیم که با چه چیز می‌توانیم سرمایه‌گذاران را متقاعد کنیم که روی کسب‌وکار ما سرمایه‌گذاری کنند. واقعیت این است که سرمایه‌گذار از مسائل فنی در تمام
فرض کنید می‌خواهید روی یک شرکت سرمایه‌گذاری کنید. به نظر شما مهم‌ترین صفت یک شرکت خوب چیست؟ محصول خوب، بازار جذاب یا فناوری‌های نوآورانه؟ این سوال را می‌پرسیم تا ببینیم که با چه چیز می‌توانیم سرمایه‌گذاران را متقاعد کنیم که روی کسب‌وکار ما سرمایه‌گذاری کنند.
واقعیت این است که سرمایه‌گذار از مسائل فنی در تمام رشته‌ها سر درنمی‌آورد. او نمی‌تواند هم صنعت تلفن همراه را به‌خوبی بشناسد، هم خودروسازی و هم صنعت تولید نوشابه گازدار را. اما می‌تواند یک‌چیز را به‌خوبی درک کند و آن منابع انسانی و از آن مهم‌تر، کیفیت مدیریت یک شرکت است. یک مدیر خوب می‌تواند انسان‌های خوب با دانش خوب را کنار هم بیاورد تا با فناوری خوب به محصولی خوب برسند.
مدیریت در راس منابع انسانی
محصولات اپل و لنوو هر دو در چین تولید می‌شوند. هر دو شرکت پول کافی برای استخدام بهترین متخصص‌ها را دارند. مواد اولیه هر دو از یک سیاره استخراج می‌شود. آن‌ها از شرکت‌های مشابه قطعات خود را خریداری می‌کنند. چه چیز اپل را از لنوو متمایز می‌کند؟ مدیریت.
وقتی طرح کسب‌وکار می‌نویسیم، تنها اشاره به اسامی مدیران کافی نیست. اسم‌هایی مثل «مهندس مراد فاطمی» یا «دکتر فاطمه مرادی» برای سرمایه‌گذاران کافی نیستند. آن‌ها می‌خواهند مطمئن شوند که این افراد استعداد، مهارت و تجربه کافی را برای تحقق اهداف سازمان در اختیار دارند.
وقتی طرح کسب‌وکار می‌نویسیم، تنها اشاره به اسامی مدیران کافی نیست.
یک سازمان بسته به نوع و ابعاد می‌تواند ساختار مدیریت متفاوتی داشته باشد. اما به‌طورکلی ساختار مدیریتی را می‌شود به این شکل دسته‌بندی کرد:
- سهام‌داران
- هیئت‌مدیره
- مدیران ارشد
- مدیران میانی
- مدیران پشتیبان در خارج از سازمان
سهام‌داران
در یک طرح کسب‌وکار باید به این موضوع اشاره کنیم که سهام‌داران عمده چه کسانی هستند؟ چند درصد از سهام شرکت را در اختیار دارند؟ در تصمیم‌گیری‌ها و استراتژی‌ها چقدر نقش دارند؟ اگر نقش آن‌ها در سازمان کلیدی است لازم است در مورد آن‌ها توضیحات کافی ارائه شود.
هیئت‌مدیره
یک هیئت‌مدیره قوی، مهم‌ترین دارایی یک شرکت است. اعضای هیئت‌مدیره توسط سهام‌داران منصوب می‌شوند.
وظایف هیئت‌مدیره شامل بر عهده گرفتن مسئولیت‌های کلی، ترسیم مسیر استراتژیک، سامان‌دهی منابع، حسابداری و مدیریت مالی، نصب‌وعزل مدیران ارشد، ملاحظات قانونی و تهیه و ارائه گزارش هیئت‌مدیره به مجمع، می‌شود.
مدیران ارشد
در این بخش ساختار مدیران ارشد تشریح می‌شود. ذکر کردن تحصیلات، تخصص‌ها، نقاط قوت و تجربه‌های آن‌ها بی‌فایده نیست. مهم است که هرکدام از این مدیران بتوانند نقاط ضعف یکدیگر را پوشش دهند. مدیران ارشد شامل موارد زیر می‌شوند:
- مدیرعامل CEO
- مدیر مالی CFO
- مدیر بازاریابی و فروش
- مدیر تولید
- مدیر فناوری اطلاعات
- مدیر منابع انسانی
در کسب‌وکارهای کوچک پیش می‌آید که یک نفر مسئولیت دو یا چند بخش را بر عهده بگیرد.
مدیران میانی
بر اساس یک قاعده تجربی، هر فرد می‌تواند بین 7 تا 10 نفر را مدیریت کند. برای همین شرکتی که بین 3 تا 5 مدیر ارشد دارد، درنهایت می‌تواند از 20 تا 50 نفر تشکیل شده باشد.
اگر تعداد کارکنان دو برابر شود، تنها با 5 مدیر نمی‌شود مجموعه را مدیریت کرد و به مدیران میانی نیاز خواهد بود. شرکت‌های در حال رشد معمولا با این مسئله مواجه می‌شوند.
بهترین راه‌حل درنظرگرفتن تعدادی از کارمندهای فعلی برای ارتقا گرفتن و تبدیل‌شدن به مدیران میانی است. اگر چنین افرادی در سازمان وجود ندارند، لازم است برای جذب آن‌ها برنامه‌ریزی شود.
پشتیبانی خارج از سازمان
برخی از بنگاه‌های اقتصادی قسمت‌هایی از فعالیت‌های خود را برون‌سپاری می‌کنند. مثلا ممکن است پشتیبانی فناوری اطلاعات، منابع انسانی، بازاریابی و فروش یا حتی قسمتی از فرایند اجرایی به فرد یا شرکت دیگر سپرده شود.
در یک طرح کسب‌وکار این موارد باید به‌دقت ذکر شوند. لازم است سرمایه‌گذاران بدانند که کدام بخش‌ها برون‌سپاری شده‌اند، چه شرکت‌هایی این مسئولیت‌ها را بر عهده دارند، چرا؟
نیروی کار
منابع انسانی به‌غیراز مدیران، شامل نیروی کار هم می‌شود.
آیا برای تمام وظایف موجود، نیروی انسانی دارید؟ اگر خیر، چه نیروهایی باید استخدام شوند؟
آیا منابع انسانی به‌اندازه کافی آموزش دیده‌اند؟
ازاین‌به‌بعد به چه صورت آموزش خواهند دید؟
انگیزه نیروهای کار برای باقی‌ماندن در سازمان چیست؟ (حقوق کافی، ساعت کار کم، خلاقیت و جذابیت کار، سهام جایزه، درصد از فروش، پاداش و…)
آمادگی منابع انسانی
یک تیم فوتبال با داشتن بهترین بازیکنان جهان را تصور کنید که آمادگی کافی ندارد. تیم فوتبال دیگری با داشتن چند بازیکن جوان و بااستعداد اما آمادگی کامل با این تیم بازی می‌کند. برنده چه کسی خواهد بود؟
در بسیاری از موارد سرمایه‌گذاران جدی از نزدیک شرکت را می‌بینند و ممکن است بخواهند با آن‌ها حرف بزنند. آن‌ها می‌خواهند مواردی را از نزدیک بررسی کنند:
- دانش و مهارت‌های فنی
- نگرش و شخصیت مدیران (حتی طرز لباس‌پوشیدن آن‌ها)
- روحیه تیمی
- ارزش‌ها و معیارهای سازمانی
یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای می‌تواند تفاوت صفات اصیل و تقلبی را درک کند. اگر فقط برای یک روز که سرمایه‌گذار به شرکت شما می‌آید همه‌چیز را آماده کنید، مصنوعی بودن شرایط دیده خواهد شد.
مهارت‌های اساسی منابع انسانی
وقتی منابع انسانی استخدام می‌کنید یا باید این صفات را داشته باشند یا باید برای آموزش منابع انسانی خود برنامه‌ریزی کنید:
مهارت‌های عمومی
این مهارت‌ها باید در تمام مدیران شما وجود داشته باشند.
1- مهارت‌های ارتباطی
مدیران شما باید مهارت ارتباط شفاف، زیبا و موثر در دو شکل شفاهی و کتبی را داشته باشند، بتوانند ایده‌های خود را توضیح دهند و قدرت اقامه و ادراک استدلال‌های منطقی داشته باشند. آن‌ها باید علاوه بر صحبت کردن با هنر گوش‌کردن آشنا باشند.
2- مهارت‌های تصمیم‌گیری
مدیران باید بتوانند اطلاعات از دیگران دریافت کنند، اطلاعات مفید را گزینش کنند و به‌سرعت تصمیم بگیرند. آن‌ها باید قار باشند که تصمیم خود را با هماهنگی با دیگر مقامات مرتبط اتخاذ کنند.
3- اطلاعات عمومی از دیگر بخش‌ها
مدیر بازاریابی یک شرکت تولید کامپیوتر باید علاوه بر مدیریت و بازاریابی در مورد فرایند تولید کامپیوتر، نرم‌افزار، منابع انسانی و مالی اطلاعاتی داشته باشد. مدیر روابط عمومی یک پژوهشکده زیست‌شناسی، اگر زیست‌شناس نیست، باید از زیست‌شناسی اطلاعاتی داشته باشد.
4- مذاکره
یک مدیر باید بتواند به مسئله از زوایای مختلف نگاه کند، دیدگاه‌های متنافر را به نقطه مشترک برساند، مباحثه را به منفعت عمومی برساند و بتواند در پایان نشست همه را راضی کند.
5- برنامه‌ریزی تیمی
مدیران ارشد و میانی باید بتوانند برنامه‌های عملی را طراحی و اجرا کنند، موانع را شناسایی کنند، اهداف قابل حصول تعریف کنند، وظایف را تعریف و محول کنند و درمجموع به مدیریت یک تیم بپردازند.
6- هنر حل مسئله
جمع‌آوری داده، تحلیل و طرح مسئله اولین قدم برای حل مسئله است. ارائه راه‌حل کارا با حداقل هزینه ازجمله مهارت‌های اصلی منابع انسانی کلیدی است.
7- هدف‌گذاری
هدف‌گذاری یعنی تعیین اهداف ملموس، برنامه‌ریزی برای رسیدن به آن‌ها و نظارت بر مسیر حرکت به سمت هدف.
7- تشکیل تیم
توانایی تشخیص نقاط قوت و ضعف آدم‌ها و کنار هم قرار دادن آن‌ها به‌نحوی‌که نقاط ضعف هم را پوشش دهند و تیمی قدرتمند بسازند.
مهارت‌های اجرایی
مدیران اجرایی به توانایی‌های بیشتر از مهارت‌های عمومی نیاز دارند.
1- انبارداری و مدیریت کیفی
یک مدیر اجرایی باید بتواند به‌طور پیوسته انبار مواد اولیه، قطعات و محصولات نهایی را کنترل کند و از کیفیت محصول مطمئن شود.
2- مهارت‌های تولیدی
مدیران میانی یک خبرگزاری باید تجربه خبرنگاری داشته باشند. خوب است که مدیران با فرایند تولید آشنا باشند، توانایی‌های یادگیری خود را تقویت کنند، مفهوم زمان، هزینه و کیفیت را درک کنند، بتوانند از پتانسیل‌های مواد اولیه، ماشین‌آلات و منابع انسانی برای بهبود تولید استفاده کنند. مدیران ارشد باید دست‌کم هفته‌ای یک کتاب بخوانند.
3- توانایی خرید
یک مدیر خوب بلد است چطور خرید کند. او برای تهیه مواد اولیه، تجهیزات و دستگاه‌ها می‌تواند بهترین کیفیت را با کم‌ترین قیمت بخرد. او کیفیت و زمان تحویل را هم در نظر می‌گیرد.
مهارت‌های مالی
یک مدیر مالی به مهارت‌های عمومی و تولیدی مسلط است. علاوه‌بر این، مهارت‌هایی مرتبط با تخصص خود هم دارد.
1- صورت‌های مالی
مدیران شرکت باید توانند صورت‌ها و نسبت‌های مالی را بخوانند، اما مدیران مالی باید بتوانند صورت‌های مالی مثل ترازنامه، صورت سودوزیان و وجوه‌نقدی را تهیه کنند.
2- مدیرت منابع مالی
مدیران مالی باید بتوانند منابع مالی را به بهترین شکل به‌کار برگیرند. آن‌ها باید تمام فعالیت‌های مالی و مخارج را زیر نظر بگیرند، جریان‌های نقدی را کنترل کنند و با پیشنهاد راه‌حل‌های کاراتر، از هزینه‌ها کم کنند.
مثلا ممکن است خرید خودرو استخدام راننده، هزینه تاکسی‌های دربستی یک سازمان را کم‌تر کند. این تصمیم بر اساس مستندات ارائه‌شده توسط مدیران مالی اتخاذ می‌شود.
3- تامین مالی
مدیران مالی با روش‌ها تامین مالی آشنا هستند و می‌توانند با پیشنهاد بهترین منابع، هزینه‌های تامین مالی را برای سازمان کاهش دهند.
مهارت‌های بازاریابی و فروش
بدیهی است که این مدیران هم از مهارت‌های عمومی بهره‌مند هستند، اما مهارت‌هایی وجود دارد که آن‌ها را متمایز می‌کند:
1- ارزیابی و تحقیق
مدیران بازاریابی می‌توانند بازار و مشتری‌ها را بررسی کنند، داده‌های قابل استناد جمع کنند، با تحلیل درست آن‌ها به نتیجه برسند و بر اساس نتایج پیشنهاد سیاست‌گذاری ارائه دهند.
2- ادراک
مدیران بازاریابی می‌توانند مشتری‌ها را درک کنند و نیازها و تغییرات سلیقه‌ای آن‌ها را بشناسند.
3- تبلیغات
آن‌ها با تبلیغات آشنا هستند و با حداقل هزینه، بهترین و موثرترین شیوه تبلیغ را پیشنهاد می‌دهند. همچنین ممکن است روش‌هایی خلاق پیشنهاد کنند.
4- اصلاح فرایند تولید
آن‌ها می‌توانند نیازها، پیشنهاد و گلایه‌های مشتریان را رصد کنند و از آن‌ها پیشنهادهای عملی برای بخش تولید بیرون بیاورند.
5- توزیع
مدیران بازاریابی می‌کوشند که با حداقل هزینه، کارایی توزیع را حداکثر کنند به شکلی که بیشترین رضایت مشتری حاصل شود.
6- پشتیبانی
یک مدیر بازاریابی با آموزش و انگیزش نیروهای فروش، نتیجه کار خود را چند برابر می‌کند. مشتری احساس می‌کند که پشتش به حضور این مدیر، گرم است.
مهارت‌های تحقیق و توسعه
بی‌تردید مدیران بخش مهندسی، تحقیق و توسعه با فرایند تحقیق آشنا هستند و می‌دانند چطور منابع مالی محدود سازمان را برای موثرترین تحقیق‌ها به‌کار ببندند.
آن‌ها با طراحی، تولید و آزمون‌های مهندسی آشنایی دارند. خلاقیت آن‌ها باعث پیدایش ایده‌های جدید و کم شدن هزینه‌های تحقیقاتی می‌شود. این هزینه‌ها در برخی شرکت‌ها مثل شرکت‌های دارویی بسیار هنگفت هستند.
مهارت‌های منابع انسانی
این مدیران قرار است به نیروها کمک کنند تا توانایی‌های فنی خود را بالا ببرند، برای همین بهر‌ه‌مندی خودشان از مهارت‌های حرفه‌ای اجتناب‌ناپذیر است.
آن‌ها باید به ارتقای فرهنگ‌سازمانی کمک کنند، به نیروها برای پیشرفت انگیزه بدهند، با همدلی به مشکلات منابع انسانی کمک کنند و بتوانند تضاد منافع را حداقل کنند.
مهارت‌های حقوقی
مدیران حقوقی با قوانین مرتبط با کسب‌وکار آشنایی دارند، به تنظیم قرارداد مسلط هستند، از حقوق دارایی‌های فکری حمایت می‌کنند و توافق‌ها را موردبررسی قرار می‌دهند. کسب‌وکارهای کوچک معمولا از مشاوره‌های حقوقی بیرون سازمان بهره می‌برند.
از منابع انسانی درست تا محصول درست
همان‌طور که در ابتدای مطلب گفتیم، منابع انسانی مهم‌ترین دارایی یک شرکت هستند. حتی اگر برای بررسی شرکت‌ها صورت‌های مالی آن‌ها را می‌خوانیم، می‌خواهیم از عملکرد مدیران اطمینان حاصل کنیم.
بااین‌حال شرکت‌های زیادی هستند که سعی می‌کنند بهترین مواد اولیه، بهترین دستگاه‌ها و شیک‌ترین دفتر کار را داشته باشند، اما برای جذب بهترین منابع انسانی حاضر، به هزینه‌کردن نیستند. حتی اگر قادر نیستید بهترین نیروها را جذب کنید، با رنگین‌کمان فرهنگ‌سازمانی می‌توانید محیطی خلق کنید که در آن منابع انسانی بهترین نسخه از خودشان باشند.
نظرات