فرزاد فخری‌زاده 
۵۰ اختراع مهم تاریخ که اقتصاد را ممکن کردند
وقتی از اختراع‌های مهم بشر حرف می‌زنیم ممکن است سریع یاد ترانزیستور، پنی‌سیلین و چرخ بیفتیم. اختراعات زیادی طی ده‌هاهزار سال زندگی امروزی ما را شکل دادند. ممکن است برخی از اختراع‌ها پیش‌پاافتاده به‌نظر برسند. مثلا شاید فکرش را هم نکنید که «ترشی» چقدر اختراع مهمی است. بدون ترشی، ملوانان قادر نمی‌شدند که ماه‌ها روی
وقتی از اختراع‌های مهم بشر حرف می‌زنیم ممکن است سریع یاد ترانزیستور، پنی‌سیلین و چرخ بیفتیم. اختراعات زیادی طی ده‌هاهزار سال زندگی امروزی ما را شکل دادند.
ممکن است برخی از اختراع‌ها پیش‌پاافتاده به‌نظر برسند. مثلا شاید فکرش را هم نکنید که «ترشی» چقدر اختراع مهمی است. بدون ترشی، ملوانان قادر نمی‌شدند که ماه‌ها روی دریا بدون دریافت ویتامین زنده بمانند و قدرت سیستم ایمنی بدن خود را حفظ کنند.
اما ما می‌خواهیم از اختراعاتی صبحت کنیم که امروز بدون آن‌ها اقتصاد مدرن معنایش را از دست می‌دهد. بی‌شک که رادیو یکی از مهم‌ترین اختراع‌های بشر است اما امروزه می‌توانیم بدون رادیو روزگار بگذرانیم.
نکته مهم این‌که منظورمان اختراعات و مصنوعات انسان است. با اکتشاف‌های مهم مثل آتش، یخ، الماس، طلا و نفت کاری نداریم.
پنج اختراع مهم برای شروع
از نظر من هیچ اختراعی مهم‌تر از زبان (1) نیست. به لطف زبان ما می‌توانیم نیازها و توانایی‌های خود را تشریح کنیم. بی‌تردید خط (2) برای ارتباط یا ثبت ایده‌ها نقش مهمی در اقتصاد امروزی دارد.
اختراع اعداد ده‌دهی، جمع، تفریق، ضرب و تقسیم هم بسیار هوشمندانه بود. بدون توان محاسبه (3) و ریاضیات، اقتصاد هیچ معنایی نداشت.
بدون توان محاسبه و ریاضیات، اقتصاد هیچ معنایی نداشت.
شکی نداریم که چرخ اقتصاد بدون چرخ (4) نمی‌چرخد. اختراعی که هزاران سال است هنوز کارکرد دارد و خیلی بعید است که طی هزاران سال آینده از مد بیفتد.
یکی دیگر از اختراعات مهم که اقتصاد مدرن را می‌سازد، ابزار اندازه‌گیری (5) است. اختراعاتی مثل خط‌کش، ترازو و دماسنج شروع ایده بی‌نظیر اندازه‌گیری بودند. اندازه‌گیری مقدار تقاضا، رضایت و سرعت گردش پول و تعریف شاخص‌هایی مثل شاخص رفاه و برابری قدرت خرید محصول این ایده هوشمندانه هستند.
سه اختراع، سه ابزار
در دسته دوم سه اختراع مهم را جای می‌دهم. اولین آن‌ها اختراع لوازم‌التحریر (6) مثل کاغذ، مداد و جوهر است. این‌که ما مجبور نیستیم نوشته‌های خود را روی سنگ و الواح گلی ثبت کنیم، به‌شدت کارها را سریع می‌کند.
شاید شما از اختراع جنگ‌افزار (7) خیلی خوشحال نباشید. اما بدون ابزارهای دفاعی انجام تجارت درنهایت امنیت و بدون وحشت دزدان دریایی و راهزنان ممکن نمی‌شد و رشد اقتصادی سرعت نمی‌گرفت.
اختراع مهم بعدی رنگ (8) است. از تبلیغات و بسته‌بندی‌های رنگی بگیرید تا رنگ‌های مختلف برای یک محصول. به لطف رنگ کارخانه‌ها این امکان را پیدا می‌کنند که یک طراحی ثابت را متنوع کنند و مجبور نباشند برای سلیقه‌های مختلف محصولاتی متفاوت بسازند. رنگ از فرسایش سریع جلوگیری می‌کند و به کالاهای کهنه و بادوام امکان می‌دهد که نو جلوه کنند.
اختراع‌های مربوط به کار
اختراع کشاورزی (9) باعث شد که زمین ارزش پیدا کند، اجاره زمین به‌وجود بیاید، طبقات اجتماعی شکل بگیرند و سرمایه ارزش پیدا کند.
کشاورزان کالاهای خود را مبادله می‌کردند. اختراع پول (10) به این مبادلات سرعت داد و مهم‌ترین پایه اقتصاد بنا نهاده شد.
پول‌ها در بانک (11) ذخیره شدند، وام بانکی پرداخت شد و پول بسط پیدا کرد و اعتبار به‌وجود آمد. به‌خاطر این اختراع مهم ما قادر شدیم که قبل از تولید کالا و خدمات معادل آن پول خلق کنیم.
تمام این اختراع‌ها بی‌کاربرد می‌ماندند اگر بازار (12) اختراع نمی‌شد. مشتری‌ها متوجه نمی‌شدند چه کسی کالایی برای عرضه دارد و عرضه‌کنندگان قادر نمی‌شدند مشتری کافی پیدا کنند. بنابراین فعالیت‌های اقتصادی ساماندهی نمی‌شد.
آخرین اختراع در این دسته، اختراع پارک (13) است. این اولین بار بود که مردم زمینی آباد را به‌عنوان ملکی عمومی می‌پذیرفتند و قبول می‌کردند که هیچ‌کس مالک آن نیست.
اختراع‌های مربوط به کار بیشتر
در گذشته یک نفر نجار می‌شد و با کمک پسرانش به تولید محصولات چوبی می‌پرداخت. اختراع شرکت (14) باعث شده که با مجتمع شدن سرمایه‌ها، استعدادها و نیروهای تولید، سرعت تولید به‌شدت بالا برود و قیمت‌ها بشکند. به‌این‌ترتیب عموم مردم متقاضی کالاهایی شدند که زمانی لوکس به‌حساب می‌آمدند.
علاوه بر مشارکت و همکاری برای تولید، اختراع خط تولید (15) و تخصصی‌شدن کارها معنای تولید را متحول کرد. دیگر لازم نبود یک نفر تمام فوت‌وفن نجاری را بداند. یکی بلد بود چوب را ببُرد و دیگری می‌توانست میخ بکوبد. اولا سرعت تولید صد‌نفر در خط تولید خیلی بیشتر از سرعت صد نجار جدا از هم می‌شد. در ثانی پیدا کردن صد کارگر خیلی ساده‌تر از یافتن صد استادکار بود.
یکی از مهم‌ترین اختراعات بشر کلاه ایمنی (16) بود. قبلا مرگ یک کارگر پدیده مهمی نبود. کارگرها می‌مردند و جایگزین می‌شدند. اما کم‌کم جان کارگرها مهم شد. رعایت ایمنی باعث حفظ دانش، مهارت و تجربه شد.
اختراع تعطیلات (17) هم خیلی هوشمندانه است. امروزه بعد از ساعت کاری، من دیگر به مجموعه تعلق ندارم. مجبور نیستم در دفتر بمانم و می‌توانم به کاری بپردازم که دلم می‌خواهد. تعطیلات حجم تقاضا را بالا می‌برد و مازاد تقاضا، یعنی تولید بیشتر.
ربات‌ها (18) باز هم به تولید سرعت دادند و قیمت‌ها را کم کردند. برخلاف تصور ربات‌ها شغل آدم‌ها را ندزدیدند. بلکه به با کاهش قیمت و افزایش نمایی تقاضا، باعث پیدایش مشاغل بیشتری شدند.
اختراع‌های مربوط به فروش
دانش طراحی گرافیک (19) از چیزی که تصور می‌کنیم مهم‌تر است. رابط‌های گرافیکی ارتباطات را ساده می‌کند و به اشیا معنی می‌دهد. کدام شرکت بدون طراح گرافیک کارش پیش می‌رود؟
در زمان‌های قدیم فروشنده در بازار فریاد می‌زد و از خوبی‌های کالایش می‌گفت. اما اختراع بازاریابی و تبلیغات (20) معنای فروش را برای همیشه عوض کرد.
بیمه (21) هم سهم مهمی در توسعه بازار داشت. به لطف بیمه ، تاجرها شهامت پیدا کردند که به راه‌های خطرناک پا بگذارند و اجناس خود را به نقاط دور بفرستند.
شکل‌گیری انواع بورس (22) برای خریدوفروش اوراق قرضه، سهم و کالا یکی دیگر از کاتالیزرهای اقتصاد مدرن بود.
اختراع‌های مربوط به حمل‌ونقل
موتور (23) نیاز ما را به حیوانات کم کرد. به لطف موتور بخار و درون‌سوز توانستیم با سرعت در زمین حرکت کنیم. موتورها به تولید انرژی، حفر چاه‌ها و راه‌اندازی کارخانه‌ها کمک کردند.
زیرساخت‌های حمل‌ونقل (23) مثل قطار، کشتی و هواپیما کاروان‌های تجاری را تغییر دادند و تجارت‌جهانی را ممکن کردند.
اما بدون قطب‌نما (24) چه کسی جرئت پیدا می‌کرد که از ساحل دور شود و دل به اقیانوس بزند؟
تهیه نقشه (25) با دقت بالا هم کمک کرد که مردم به سرزمین‌هایی بروند که هیچ شناختی از آن‌ها ندارند. حتی امروز هم بدون نقشه کسی به سفر نمی‌رود.
اختراع‌های مربوط به انبار
حتی مورچه‌ها هم انبار دارند. اما آن‌ها دانه‌های خود را در جعبه (26) نمی‌گذارند. امروزه حتی یک فنجان را در جعبه تحویل می‌گیرید. حمل آسان و حفظ سلامت فیزیکی محصول، فلسفه وجودی جعبه‌ها است.
اقتصاد بدون یخچال (27) چه شکلی می‌شد؟ چطور تولیدکنندگان قادر می‌شدند که ماهی را از نروژ به ژاپن بفرستند؟ ژاپنی‌ها چطور می‌توانستند مصرف یک‌ماه خود را بخرند؟
یک اختراع مهم دیگر، اختراع تکنیک خلأ (28) بود. خلأ تنها به نگهداری طولانی محصولات کمک نمی‌کند. بلکه بدون خلأ نمی‌توانستید موتور پرسروصدای یخچال‌های خانگی را تحمل کنید.
اختراعات زمانی
«ساعت چند تشریف میاورید؟» بدون اختراع ساعت (29) کسب‌وکارهای امروزی ممکن نمی‌شدند. وقتی برای ساعت 3 جلسه می‌گذارید یا می‌گویید کالایی را ساعت 8 برایتان ارسال کنند، باید قدردان این اختراع باشید.
در کنار ساعت، اختراع تقویم (30) هم اهمیت زیادی دارد، به کارها نظم می‌دهد و برنامه‌ریزی برای بلندمدت را ممکن می‌کند.
مواد اولیه مهم
مواد اولیه مختلف نقش مهمی در تولید و پیشرفت داشته‌اند. از شیشه بگیرید تا آلومینیوم. اما شاید هیچ‌کدام مثل اختراع فولاد (31) در شکل‌گیری اقتصاد مدرن نقش نداشتند.
درست است که از فولاد برای ساخت کشتی، هواپیما و خودرو استفاده می‌کنیم. اما تصور کنید می‌خواستیم بدون پلاستیک (32) زندگی کنیم. پلاستیک جایگزینی ارزان برای چوب، فلز، شیشه و چرم است.
یک ماده اولیه مهم دیگر بتون (33) است. بدون بتون ساختمان‌سازی و ایجاد زیرساخت‌هایی مثل پل و اتوبان ممکن نمی‌شد. ما بدون بتون هرگز نمی‌توانستیم کارخانه‌های عظیم ایجاد کنیم.
همان‌طور که در ابتدا گفتیم، نفت یکی از مهم‌ترین اکتشاف‌های بشر بود. اما اختراع پالایشگاه (34) و ساخت مشتقات نفتی گستره جدیدی از مواد اولیه را در اختیار ما گذاشت. از دارو گرفته تا کود.
اختراع‌های برقی
وقتی از اختراع حرف می‌زنیم محال است که یاد اختراع مهم توماس ادیسون نیفتیم. نه‌تنها لامپ، بلکه دنیای امروز بدون برق (35) کاملا بی‌معنی بود.
همچنین اختراع گراهام بل یعنی تلفن (36) از اجزای اصلی کسب‌وکارهای امروزی است.
اختراع گراهام بل یعنی تلفن از اجزای اصلی کسب‌وکارهای امروزی است.
در کنار برق و تلفن باتری (37) به ما اجازه داد که انرژی برق را با خود حمل کنیم و بدون سیم، ابزارهای خود را به کار بیندازیم.
ساختن نیمه‌هادی (38) که به اختراع ترانزیستور منجر شد، ما را قادر ساخت که ابزارهای الکترونیکی کم‌حجم و قابل‌حمل بسازیم.
اختراع‌های ساختمانی
آپارتمان (39) و برج‌های چندطبقه این امکان را به وجود آوردند که در زمینی محدود تعداد زیادی انسان با هم کار کنند. اما بدون آسانسور (40) ارتفاع ساختمان‌ها بسیار محدود می‌شدند.
تصور کار کردن در ساختمانی بدون کولر و بخاری هم ممکن نیست. برای همین باید تهویه مطبوع (41) را در فهرست خود قرار دهیم. تهویه مطبوع نه فقط دما، بلکه رطوبت، مقدار اکسیژن و میزان گازهای سمی در محیط‌های پرخطر مثل معادن و سکوهای نفتی را هم ممکن می‌کند.
اختراع‌های محاسباتی
ماشین‌های محاسباتی از ماشین‌حساب گرفته تا مک‌بوک، چکیده‌ای از اقتصاد مدرن هستند. بدون کامپیوتر (42) زندگی ما شکل دیگری داشت.
اما ذخیره اطلاعات در حافظه (43) بی‌اهمیت‌تر از توان پردازش اطلاعات نیست. به‌خصوص که زیادشدن حجم اطلاعات دیجیتال و پیدایش کلان‌داده یا بیگ‌دیتا، ذخیره اطلاعات را مهم کرده است.
شاید بی‌راه نباشد اگر بگوییم تمام اختراع‌های این فهرست یک‌طرف، اینترنت (44) یک‌طرف. کسب‌وکارهای اینترنتی، اشتراک‌گذاری اطلاعات، آموزش از راه دور و ارتباطات مدرن بدون اینترنت شکل نمی‌گرفت.
با جی‌پی‌اس (45) هر فرد عادی را به یک نقشه‌خوان حرفه‌ای تبدیل شد. بدون جی‌پی‌اس ناوبری مدرن را در اختیار نداشتیم.
اما ماژول اینترنت همراه (46) بود که به ما این امکان را داد که در قطار یا پشت فرمان به شبکه جهانی متصل باشیم.
و چهار اختراع مهم دیگر
قطعا بدون آنتی‌بیوتیک، پنی‌سیلین و واکسن (47) عمرهای طولانی ممکن نمی‌شد و دانش و تجربه فرصت رشد پیدا نمی‌کرد. مهم‌تر از آن، بدون این داروها، سفر به سرزمین‌های جدید خیلی خطرناک و حتی کشنده می‌شد.
تا همین ده سال پیش مجبور بودیم هر خریدی را با پول نقد پرداخت کنیم. پول الکترونیک (48) و واریز آنلاین وجه اندازه اقتصاد را چند برابر کرد.
حالا من می‌توانم با استفاده از اینترنت یک کالا را از راه دور بخرم و پولش را هم پرداخت کنم. چرا؟ چون با کمک دوربین (49) می‌توانم تصویر واقعی کالا را ببینم.
بدون امکان خرید نسیه، خرید سلَف و به‌طورکلی استفاده از معاملات مشتقه (50) برای تامین کالا و تامین مالی، ما هرگز اقتصاد امروز را نداشتیم.
اختراع شماره 51
به‌نظر شما کدام مورد مهم از قلم افتاده است؟ اختراع مهم شماره 51 که بدون آن نمی‌توانستیم به تجارت جهانی بپردازیم، چیست؟ پنجاه‌ویکمین اختراع مهم در شکل‌گیری اقتصاد امروزی کدام است؟
نظرات