بهرام دولتی 
سیستم مدیریت محتوا چیست؟
سیستم مدیریت محتوا به پلتفرم‌هایی گفته می‌شود که در برخی از وب‌سایت‌هایی که قرار است دائما به‌روز شوند برای مدیریت محتواهای دیجیتال به کار می‌رود. به این نوع از سیستم مدیریت محتوا، سیستم مدیریت محتوای وب می‌گویند. نوع دیگری از سیستم‌های مدیریت محتوا هم وجود دارد که جهت استفاده در درون سازمان، برای نامه‌نگاری، به
سیستم مدیریت محتوا به پلتفرم‌هایی گفته می‌شود که در برخی از وب‌سایت‌هایی که قرار است دائما به‌روز شوند برای مدیریت محتواهای دیجیتال به کار می‌رود. به این نوع از سیستم مدیریت محتوا، سیستم مدیریت محتوای وب می‌گویند.
نوع دیگری از سیستم‌های مدیریت محتوا هم وجود دارد که جهت استفاده در درون سازمان، برای نامه‌نگاری، به اشتراک‌گذاری اسناد و فایل‌‌ها استفاده می‌شود.
ما در این مقاله می‌خواهیم نگاهی به انواع سیستم‌های مدیریت محتوا بیندازیم.
چگونه وب‌سایت می‌سازید؟
آیا تابه‌حال خواسته‌‌اید وب‌سایت بسازید؟ ممکن است شما برای داشتن جایی که رزومه عالی یا کارهای انجام‌شده‌تان را در معرض دید دیگران قرار دهد، لازم داشته باشد که وب‌سایتی بسازید.
اگر قصد دارید شرکتی راه بیندازید و مثلا برای مکاتبات رسمی برای خرید تجهیزات، بهتر است وب‌سایتی برای شرکت بنا کنید تا به‌واسطه ایمیلی که با دامنه وب‌سایت می‌زنید، مکاتبه‌های شما با مشتریان یا تامین‌کنندگان رسمی‌تر باشد. همچنین اگر هم کسی خواست در مورد شرکت شما اطلاعاتی کسب کند، جایی برای جمع‌آوری این اطلاعات داشته باشد.
درهرصورت در دنیای امروز فرقی نمی‌کند کسب‌وکار شما چیست، داشتن وب‌سایت چیزی ضروری است.
حتی اگر کلا قرار است کسب‌وکار شما با اپلیکیشن موبایل انجام شود، باز هم داشتن وب‌سایت چه برای ارائه نسخه وبی همان خدمات موبایل و یا صرفا به‌عنوان جایی برای پیدا کردن لینک دانلود اپلیکیشن، ضروری است.
حال فرض کنید می‌خواهید وب‌سایتی راه بیندازید. چه پیش یک برنامه‌نویسی وب‌سایت بروید و چه بخواهید خود آن را دست کنید، دو گزینه در پیش رو دارید.
یک وب‌سایت ثابت را از ابتدا بسازید
گزینه اول این است که کل وب‌سایت را با استفاده از کد HTML و احیانا چند ده خط کد بک‌اند (Back-end) مثل PHP یا ASP بنویسید.
برنامه‌هایی که یک وب‌سایت را ایجاد و اجرایی می‌کنند به دو بخش فرانت‌اند (Front-end) و بک‌اند (Back-end) تقسیم می‌شوند. کدهای فرانت‌اند ظاهر وب‌سایت و چیزهایی را که کاربر می‌بیند و با آن‌ها برهمکنش می‌کند، ایجاد می‌کنند. کدهای بک‌اند هم مسئول کنترل و اجرای عملیات سایت در پس‌زمینه هستند و کارهایی مثل چک کردن ورود کاربران، عملیات پشت زمینه ثبت‌نام، عملیات منطقی که برای نحوه نمایش سایت انجام می‌گیرد، چک‌های امنیتی و در نهایت ارتباط با پایگاه داده را انجام می‌دهد.
چنین چیزی در مورد وب‌سایت‌هایی به درد می‌خورد که قرار است ثابت باشند و به‌طور متناوب به‌روزرسانی نشوند. معمولا صفحه اصلی وب‌سایت شرکت‌ها که شامل تعدادی عکس و نقشه و راه‌های تماس و اطلاعات کلی شرکت است این‌گونه نوشته می‌شوند.
اگر هم در این حالت صفحه‌ای داشته باشید که قرار است دائما به‌روزرسانی شود، مجبور هستید در هر به‌روزرسانی کدهای جدیدی به وب‌سایت خود اضافه کنید یا اینکه اطلاعات جدید را به‌صورت دستی وارد پایگاه داده وب‌سایت کنید تا کدهای موجود در سایت این اطلاعات را نمایش دهند.
مشخصا ساختن همه این‌ها از صفر کار زمان‌بری است و نیازمند دانش عمیقی از برنامه‌نویسی وب است.
گزینه دوم: سراغ سیستم مدیریت محتوا بروید
اما گزینه دوم که معمول‌تر و بهتر هم است، استفاده از ابزارهایی با نام سیستم مدیریت محتوا (Content Management System or CMS) است. سیستم مدیریت محتوایی که امروزه بیشتر از هر حوزه‌ای برای وب‌سایت به کار می‌کرد، سیستم مدیریت محتوای وب (Web Content Management System) هم نامیده می‌شود.
وقتی بخواهید سایت خود را با استفاده از سیستم مدیریت محتوا ایجاد کنید، برای صفحاتی که قرار است ثابت باشند، شما کافی است محتوای جدیدی را که می‌خواهید نمایش دهید، در بخش مربوطه در سیستم مدیریت محتوا تغییر دهید. با این کار این اطلاعات در صفحه مذکور وب‌سایت به‌صورت خودکار به‌روزرسانی می‌شوند.
در مورد صفحاتی هم که باید همواره به‌روزرسانی شوند و اطلاعات جدید به آن اضافه شود (مثل وب‌سایت‌های خبری و فروشگاه‌های آنلاین) دوباره اطلاعاتی که قرار است در سایت بیایند در پایگاه داده وب‌سایت ذخیره می‌شوند و کد موجود در وب‌سایت که بخشی از آن مربوط به فرانت‌اند و بخش دیگر مربوط به بک‌اند است، این اطلاعات را می‌خواند و به کاربر نمایش می‌دهد.
اما در این حالت برخلاف گزینه قبلی، لازم نیست همه این کدها را خود بنویسید؛ زیرا سیستم مدیریت محتوا دقیقا برای این کار ساخته‌شده است.
امتیاز و ابزار اضافی که سیستم مدیریت محتوا در وب‌سایت‌ها در اختیارمان می‌گذارد این است که سیستم مدیریت محتوا، یک رابط کاربری گرافیکی در اختیار کاربر قرار می‌دهد و کاربر می‌تواند با استفاده از این واسط گرافیکی اطلاعات جدید را به‌راحتی در پایگاه داده ذخیره کند.
مثلا اگر قرار باشد عکس‌های جدید وارد کنید یا آدرس موجود را دهید، واسط گرافیکی سیستم مدیریت محتوا ابزارهای سادهای برای این تغییرات ارائه می‌دهد. سیستم مدیریت محتوای وب تقریبا برای هر چیزی ابزاری دارد که می‌توانید برای تغییر هر بخشی از وب‌سایت از آن استفاده کنید.
سیستم مدیریت محتوا در وب‌سایت‌ها
مزیت اصلی سیستم مدیریت محتوا، در وب‌سایت‌هایی خود را نشان می‌دهد که لازم است دائما به‌روز شوند. مثلا ما در تقریبا در هر بخشی از تجارت‌نیوز از سیستم مدیریت محتوا برای انتشار مطالب استفاده می‌کنیم.
وقتی قرار است مقاله یا خبر جدیدی را در سایت قرار دهیم، سیستم مدیریت محتوای سایت تجارت‌نیوز، ابزاری گرافیکی سادهای که کمابیش شبیه صفحه برنامه ورد (Microsoft Office Word) ویندوز است در اختیار ما قرار می‌دهد.
ما در این صفحه مطلبی را که می‌خواهیم منتشر کنیم، می‌نویسیم، عکس‌هایی که قرار است در مطلب بیاید را بارگذاری می‌کنیم، کارهایی برای سئو (SEO) مطلب مذکور انجام می‌دهیم و در نهایت زمان انتشار مطلب را در آن تنظیم می‌کنیم و سیستم مدیریت محتوا به‌صورت خودکار مطلب موردنظر را در تاریخ و ساعت تنظیم‌شده منتشر می‌کند و کسانی که سایت را بعدازآن تاریخ و ساعت باز می‌کنند، می‌توانند این مطلب را ببیند.
اما سیستم مدیریت محتوا فقط به این خلاصه نمی‌شود.
سیستم مدیریت محتوا دقیقا چیست؟
یک سیستم مدیریت محتوا برنامه یا اپلیکیشینی است که روی سرور یک سایت نصب‌شده و اجرا می‌شود و به کاربر امکان مدیریت محتوا دیجیتال و مطالب موجود در سایت را می‌دهد؛ یعنی کاربر می‌تواند با آن مطالب جدید اضافه کند و مطالب قدیمی را ویرایش یا حذف کند.
البته محتوای دیجیتال علاوه بر متن، عکس، ویدئو، کد کامپیوتری و هر چیزی که می‌تواند دیجیتالی شود هست.
سیستم‌های مدیریت محتوا معمولا به دو شکل مدیریت محتوای سازمانی (Enterprise Content Management) یا ECM و مدیریت محتوای وب (Web Content Management) وجود دارند.
سیستم مدیریت محتوای سازمانی، ابزارهایی برای به اشتراک‌گذاری و مدیریت اسناد و دارایی‌های دیجیتال و همچنین هماهنگ‌سازی‌ها و ارتباطات درون‌سازمانی به سازمان‌ها می‌دهد.
سیستم اتوماسیونی که در شرکت‌ها و اداره‌ها برای نامه‌نگاری‌های دیجیتال استفاده می‌شود، بخشی از یک سیستم مدیریت محتوای سازمانی است.
سیستم مدیریت محتوای وب هم همان‌طور که گفتیم برای مدیریت وب‌سایت‌ها است و همه کاربران اینترنت هم می‌توانند با آن وب‌سایت خود را مدیریت کنند.
یک سیستم مدیریت محتوای سازمانی معمولا سیستم مدیریت محتوای وب هم دارد ولی این سیستم عموما فقط از داخل سازمان در دسترس است.
سیستم مدیریت محتوا چه برای وب و چه برای سازمان‌ها، دو جزء دارد: برنامه مدیریت محتوا (Content Management Application) یا CMA و برنامه ارائه محتوا (Content Delivery Application) یا CDA.
برنامه مدیریت محتوا همان چیزی است که در سطور بالا گفتیم و یک واسط گرافیکی برای ایجاد، ویرایش و حذف مطالب و محتوای دیجیتال از وب‌سایت دارد. استفاده از این اپلیکیشن ساده است و لازم نیست کاربر برای استفاده از آن دانش برنامه‌نویسی داشته باشد.
برنامه ارائه محتوا یا CDA هم خدمات و برنامه‌های بک‌اند است که امکان مدیریت و انتشار محتوای تولیدشده در برنامه مدیریت محتوا را فراهم می‌کند.
سیستم‌های مدیریت محتوا چه ابزارهایی دارند؟
یک سیستم مدیریت محتوا علاوه بر اینکه ابزاری برای مدیریت محتوای منتشر در وب‌سایت‌ها را ارائه می‌کند، ابزارهای بیشتری هم دارد که برای ایجاد یک وب‌سایت موفق ضروری هستند. از آنجایی هم که سیستم‌های مدیریت محتوای بسیار زیاد و متفاوتی در دنیای اینترنت وجود دارند و استفاده می‌شوند، این ابزارها در سیستم‌های گوناگون می‌توانند متفاوت از هم باشند.
اما بااین‌همه عملکرد‌هایی که تقریبا همه سیستم‌های مدیریت محتوا دارند عبارت‌اند از:
۱- فهرست‌بندی مطالب و محتوای دیجیتال برای جستجوی راحت بر اساس تاریخ انتشار، کلیدواژه‌ها و نام نویسنده.
۲- ابزارهایی برای مدیریت فایل‌هایی با فرمت‌های گوناگون. این ابزار به‌خصوص در سیستم‌های مدیریت محتوای سازمانی به کار می‌رود که مثلا لازم است فایل اسکن‌شده را ذخیره کنند.
۳- امکان ایجاد، به‌روزرسانی، حذف و ویرایش محتوای دیجیتال توسط کاربران مختلف
۴- رابط کاربری ساده و قابل‌فهمی که همه کاربران با هر سطح از دانش فنی بتوانند از آن برای انتشار و مدیریت محتوای دیجیتال در وهله اول و ایجاد و راه‌اندازی وب‌سایت در وهله دوم استفاده کنند.
دیگر ابزارهای محبوب بیشتر سیستم‌های مدیریت محتوا عبارت‌اند از:
۵- امکان ایجاد آدرس‌های اینترنتی متناسب با سئو که مثلا به من اجازه می‌دهد آدرس این مقاله را «سیستم مدیریت محتوا چیست» بگذارم.
۶- ابزارهای آنلاین برای راهنمایی کاربر
۷- سیستم تنظیم دسترسی گروهی کاربران
۸- امکان شخصی‌سازی کامل وب‌سایت و خود واسط کاربری سیستم مدیریت محتوا
۹- ارائه پنل مدیر و پشتیبانی از زبان‌های گوناگون
۱۰- امکان تقسیم‌بندی و تنظیم سربخش (Heading) درون هر مطلب
۱۱- عدم نیاز به فضای پردازشی زیاد در سرور
۱۲- ابزار مدیریت فایل یکپارچه
۱۳- ابزارهای گزارش‌گیری یکپارچه
چگونه یک سیستم مدیریت محتوا انتخاب کنیم؟
وقتی قرار است یک سیستم مدیریت محتوا مثلا برای وب‌سایت خود استفاده کنید، با اینکه گزینه‌های بسیار زیادی وجود دارند، اما راستش انتخابمان راحت است.
امکان نصب آسان، وجود تعداد قابل قبولی از پلاگین‌ها برای انجام کارهای بیشتر، وجود راهنماهای بهتر برای انجام تغییرات یا شخصی‌سازی آن و وجود توسعه‌دهندگانی که با پلتفرم آشنا باشند، انتخاب را ساده می‌کند؛ مثلا وردپرس و جوملا معمول‌ترین گزینه‌های موجود هستند.
در مورد سیستم مدیریت محتوا برای سازمان‌ها هم گزینه‌ها زیاد هستند؛ اما چیزهایی که باید برای انتخاب یک گزینه درست در نظر بگیرید، کمی متفاوت از سیستم مدیریت محتوای وب هستند
سازمان‌ها برای انتخاب یک سیستم مدیریت محتوا ممکن است به ابعاد سازمان و پراکندگی جغرافیایی خود توجه کنند. تعداد کاربرانی که به این سیستم مدیریت محتوا متصل می‌شوند، معمولا بیشتر از کسانی است که از سیستم مدیریت محتوا در یک وب‌سایت استفاده می‌کنند.
تنوع اطلاعات دیجیتالی هم در یک سازمان مورداستفاده قرار می‌گیرد، روی انتخاب سیستم مدیریت محتوای سازمانی تاثیر دارد.
ما در ادامه می‌خواهیم بهترین برنامه‌های مدیریت محتوایی را که برای ایجاد یک وب‌سایت به کار می‌روند، بیاوریم.
بهترین سیستم‌های مدیریت محتوا
۱- وردپرس
وردپرس (WordPress) محبوب‌ترین سیستم مدیریت محتوا در کل اینترنت است که در سال ۲۰۰۳ عرضه شده و یکی از قدیمی‌ترین سیستم‌های مدیریت محتوا است.
بیش از ۲۸ درصد کل وب‌سایت‌های اینترنت از وردپرس برای مدیریت محتوای تولیدی خود بهره می‌برند. از بین تمامی سایت‌های اینترنتی هم که سیستم مدیریت محتوا دارند، ۵۹ درصد از وردپرس استفاده می‌کنند. ما هم در تجارت‌نیوز هم از وردپرس استفاده می‌کنیم.
وردپرس رایگان و کدباز است و از کدهای آن با زبان PHP نوشته‌شده‌اند. شما هر چیزی را در وردپرس می‌توانید تغییر دهید. همچنین صدها پلاگین رایگان و پولی در وردپرس وجود دارد که می‌تواند برای کارهای متعددی مثل سئو یا ایجاد فروشگاه اینترنتی استفاده کنید.
رابط کاربری وردپرس
۲- جوملا
جوملا (Joomla) پس از وردپرس یکی از محبوب‌ترین سیستم مدیریت محتوا در دنیا است و در سال ۲۰۰۵ عرضه شده است. مثل وردپرس جوملا هم کدباز و رایگان است. جوملا در زبان PHP و بر مبنای چهارچوب MVC نوشته‌شده است.
رابط کاربری جوملا
۳- Drupal
این سیستم مدیریت محتوا در رقابت با وردپرس و جوملا برای کسب عنوان بهترین سیستم مدیریت محتوا است. Drupal هم کدباز و رایگان است و در زبان PHP نوشته‌شده و در سال 2000 منتشرشده است.
زابط کاربری Drupal
۴- Typo3
این سیستم مدیریت محتوا کمتر از سه مورد قبل شناخته‌شده است. مهم‌ترین قابلیت آن گسترش‌پذیری (Scalability) است. Typo3 بهترین سیستم مدیریت محتوا برای ساخت ابزارهای ارتباطی درون‌سازمانی است؛ اما استفاده از آن به‌راحتی موارد پیشین نیست.
رابط کاربری Typo3
۵- سرندیپیتی
سرندیپیتی (Serendipity) یک سیستم مدیریت محتوای سبک و کوچک است و ابزار بسیار خوبی برای ساخت وبلاگ‌ها است. سرندیپیتی در زبان PHP نوشته‌شده است. ابزارهای موجود در سرندپیتی به گستردگی ابزارهای موجود در سیستم‌های مدیریت محتوای پیشین نیست اما برای استفاده در وب‌سایت‌های کوچک بهترین گزینه است؛ زیرا عملکرد بسیار بهتری دارد.
رابط کاربری سرندیپیتی
۶- دات‌کلیر
دات‌کلیر (Dotclear) هم مثل سرندیپیتی سیستم مدیریت محتوای ساده و کوچکی برای ساخت وب‌سایت‌های کوچک است. دات‌کلیر در زبان PHP نوشته و در سال ۲۰۰۲ منتشرشده است.
رابط کاربری دایت‌کلیر
۷- ایمپرس‌پیجیز
ایمپرس‌پیجیز (ImpressPages) هم سیستم مدیریت محتوای کوچکی برای ساخت وب‌سایت‌های کوچک است. این سیستم مدیریت محتوا در زبان PHP نوشته و در سال ۲۰۰۹ منتشرشده است.
رابط کاربری ایمیج‌ایمپرس
۸- کامیلو
کامیلو (Chamilo) بسیار متفاوت از سیستم‌های مدیریت محتوای پیشین است. این سیستم مدیریت محتوا به‌صورت اختصاصی برای وب‌سایت‌های آموزشی ساخته‌شده است. به این نوع از سیستم‌های مدیریت محتوا، سیستم مدیریت محتوای آموزشی (Learning Management System) یا LMS می‌گویند.
شما با استفاده از کامیلو می‌توانید دوره‌های آموزشی آنلاین ساده و پیچیده درست کنید. کلاس‌های آنلاینی که ایجاد می‌کنید می‌تواند شامل متن، محتوای چندرسانه‌ای، آزمون و تمرین‌ها باشد.
رابط کاربری کامیلیو
۹- جنگو سی‌ام‌اس
جنگو سی‌ام‌اس (Django CMS) برای کسانی که با برنامه‌نویسی وب‌اپلیکیشن‌ها آشنایی دارند عبارت آشنایی است. جنگو یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌ها برای تولید اپلیکیشن‌های وب است. اپلیکیشن‌های وب هم در اصل وب‌سایت‌هایی هستند که می‌توانند به‌صورت اپلیکیشن هم در گوشی‌های هوشمند نصب و استفاده شوند.
رابط کاربرای جنگو
جنگو سی‌ام‌اس یک پلتفرم مدیریت محتوا برای جنگو است، کدباز است در زبان پایتون نوشته‌شده است.
مهم‌ترین مشخصه این سیستم مدیریت محتوا مثل خود پلتفرم جنگو، گسترش‌پذیری آن است.
اما این‌ها همه نیستند
همه سیستم‌های مدیریت محتوایی که ما در این مقاله آوردیم، رایگان و کدباز بودند. به همین دلیل هم برای استفاده بهینه از آن‌ها شما لازم است که کمابیش دانش از برنامه‌نویسی وب داشته باشند.
اما در کنار این‌ها پلتفرم‌های پولی مثل Wix، Squarespace و Weebly هم وجود دارند که رایگان نیستند اما با هزینه اندکی، ابزارهای بسیار قوی و سادهای برای ایجاد وب‌سایت‌ها ارائه می‌دهند.
با اینکه در هر دو مورد داشتن دانش برنامه‌نویسی وب برای شما مفید است، اما این ابزارهای پولی، رابط‌های کاربری بسیار سادهای ارائه می‌دهند که با استفاده از آن‌ها شما می‌توانید حتی بدون داشتن دانش برنامه‌نویسی وب، به‌راحتی وب‌سایت درست کنید و همه جنبه‌های آن را نیز کنترل کنید.
نظرات