اقتصاد تولد؛ ماجرای کمیاب‌ترین کالای دنیا

شاید برای بیشتر افراد، روز تولد مهم‌ترین روز سال باشد. حتی ممکن است برای والدین یا همسرتان، روز تولد شما روزی بسیار ویژه به‌حساب بیاید. قطعا چنین روز بااهمیتی امکان تاثیرگذاری بر محیط پیرامون ما را دارد.

در این مطلب قصد داریم بفهمیم که آیا واقعا روز تولد می‌تواند بر اقتصاد تاثیرگذار باشد؟ و اگر این‌گونه است، تاثیر آن مثبت است یا منفی؟

تأثیرگذاری روز تولد

اگر فرض کنیم که فقط 50 درصد از کل جمعیت جهان روز تولد خود را جشن می‌گیرند، 3.5 میلیارد جشن تولد در سال برگزار می‌شود؛ مناسبت تولد یکی از پرتکرارترین مناسبات در طول سال است و در نتیجه، کوچک‌ترین خصوصیات مالی و اجتماعی این مناسبت، می‌تواند تاثیرات بزرگ اقتصادی داشته باشد.

ممکن است روز تولد در مقایسه با دیگر مسائل اقتصادی برای شما کم‌اهمیت به نظر بیاید، اما برخی از ویژگی‌های آن، باعث تبدیل‌شدن تولد به یکی از نهادهای اقتصادی می‌شود.

اینجا دو بخش متفاوت از اثرگذاری روز تولد را بررسی می‌کنیم. ابتدا مسئله اقتصاد توجه و تاثیر روانی و رفتاری آن را بررسی کرده و پس از آن به سراغ بازار کادو‌ها می‌رویم.

روز تولد و اقتصاد توجه

یکی از پررفاه‌ترین کالا‌های اقتصادی، توجه است. شاید کمتر به آن فکر کرده باشیم، اما توجه چیزی است که بازار، توانایی ارائه آن را ندارد. در حالی که سلامت روحی و روانی افراد به درک‌شدن، شناخته‌شدن و به‌طور کلی توجه نیازمند است.

شما نمی‌توانید توجه به معنای واقعی را پرداخت پول تجربه کنید، زیرا عمل پرداخت پول به‌تنهایی کل هدف این عمل را زیر سوال می‌برد. دریافت توجه واقعی از تعامل با دیگران است که ایجاد می‌شود.

روز تولد یکی از بارزترین نمونه‌های مبادله توجه است. شاید برای شما عجیب باشد، اما در اقتصاد مباحثی به نام‌های « اقتصاد توجه » و « اقتصاد هدیه » وجود دارند که تحقیقات متعددی درباره آن‌ها انجام شده است.

در روز تولد، افراد فارغ از هرگونه نیاز یا انتظار (اگر دوستان و خانواده خوبی داشته باشید!)، به شما کالا یا خدماتی ارائه می‌کنند. در نتیجه علاوه بر رفاه ناشی از مصرف، از توجه به‌دست‌آمده نیز رفاه کسب می‌کنید.

و به همین علت است که جشن‌گرفتن روز تولد بسیار بااهمیت است، زیرا هویت و هدف این مناسبت، افزایش تعاملات و دریافت توجه است. خصوصا که با نزدیک‌شدن به جوامع مدرن، تعاملات واقعی و خالص کمتر و کمتر می‌شود.

تغییرات رفتارها و هدف‌گذاری

از آنجایی که روز تولد یک رویداد اجتماعی محسوب می‌شود، پس قطعا برای فرد تاثیرات اجتماعی و فرهنگی خواهد داشت، اما جالب است بدانید که تاریخ تولدتان می‌تواند مسیر موفقیت شما را تغییر دهد!

البته اینجا منظور نشانه‌های نجومی یا نماد سال تولد شما نیست، بلکه تاریخ تولد شما نسبت به شروع سال تحصیلی است.

یکی از تحقیقات انجام‌شده در دانشگاه بن (University of Bonn) نشان داده است افرادی که نسبت به همکلاسی‌های خود بزرگ‌ترند دارای اعتمادبه‌نفس بیشتری بوده و به‌طور کلی آینده کاری موفق‌تری خواهند داشت. این نتایج را حتی در محیط مدرسه نیز می‌توان مشاهده کرد؛ دانش‌آموزان بزرگ‌تر معمولا نمرات بالاتری داشته و احتمال ورود آن‌ها به دانشگاه بیشتر است.

پس اگر شما در نیمه دوم سال متولد شده‌اید، می‌توانید خوشحال باشید که شانس موفقیت شما از همکلاسی‌های کوچک‌تر خود بیشتر است!

اما تاثیرات روز تولد تنها به تاریخ آن محدود نمی‌شود. روز تولد هر فردی، کم‌وبیش، حکم گذشت یک سال از زندگی وی را داشته و از جهاتی می‌تواند یک روز تاثیرگذار برای هدف‌گذاری افراد باشد. بسیاری از افراد در هنگام روز تولد خود تصمیم به‌مرور تجربیات گذشته گرفته و اهداف خود را برای آینده (به‌اصطلاح Resolution) مشخص می‌کنند.

بعضی از روز‌های تولد مانند تولد 30سالگی هر فرد، پتانسیل آن را دارند تا با نگاه به گذشته و ارزیابی دستاورد‌های خود، مسیر زندگی فرد را به‌کلی تغییر دهند.

رخ‌دادن چنین اتفاقاتی در زندگی افراد ضروری است و تنها مناسبت‌هایی مانند روز تولد می‌توانند موقعیت آن را فراهم کنند.

بازارهای کالایی وابسته به تولد

اهمیت روزی مانند اول مهر را در نظر بگیرید. چندین هفته قبل از شروع مدارس، بازار لوازم‌التحریر رونق گرفته و با هیاهوی شروع مدارس، حجم بازار مربوط به کالا‌های تحصیلی رشد می‌کند. به علت مشترک‌بودن روز شروع مدارس برای تمامی دانش‌آموزان، وزن مالی و اقتصادی آن را بسیار بیشتر از روز تولد تصور می‌کنیم. این نکته برای مناسبت‌های دیگری مانند روز عید و مناسبت‌های مشابه نیز صدق می‌کند.

اما روز تولد برای تمامی افراد فارغ از سن، در طول سال هرروزه برگزار می‌شود. پس قطعا حجم بازار کالا‌های مربوط به تولد بسیار بزرگ است، هرچند که در نگاه اول چندان بااهمیت به نظر نیاید.

برای مثال، طبق آمارهای اعلام‌شده، حجم بازار هدیه‌های شخصی‌سازی‌شده به رقم 31 میلیارد دلار تا سال 2021 خواهد رسید. هدیه‌های شخصی‌سازی‌شده (Personalized Gifts) به هدیه‌هایی مانند ماگ‌هایی با عکس‌های مخصوص افراد یا تزیینات فصلی و… گفته می‌شود. این رقم در سال 2016 تنها 20 میلیارد دلار بود که نشان از رشد سریع این صنعت دارد.

رشد سریع این صنعت از دو مقوله ارزش افزوده و رفاه ازدست‌رفته نشات می‌گیرد. اگر فردی برای تولد شما یک کتاب هدیه دهد، این احتمال بسیار بالاست که شما علاقه‌ای برای خواندن آن نداشته باشید و درنتیجه رفاه ازدست‌رفته در قبال هزینه پرداخت‌شده زیاد باشد.

تحقیقات علمی نشان داده‌اند هدیه‌هایی که دارای ارزش افزوده بیشتر هستند، یا به‌عبارتی دیگر شخصی‌سازی‌شده‌اند، رفاه ازدست‌رفته کمتری دارند. به همین علت در جوامع امروزی تقاضا برای این‌گونه هدیه‌ها بیشتر شده است.

این صنعت تنها بخش کوچکی از صنعت هدیه است که لزوما تمامی آن مربوط به روز تولد نیست، اما می‌تواند معیاری برای تخمین گردش مالی آن محسوب شود.

جنبه مالی روز تولد تنها به هدیه‌‎ها و خود شخص موردنظر ختم نمی‌شود. مناسبت تولد به دلیل ماهیت خود، سبب ایجاد هزینه برای دیگر افراد دخیل مانند دوستان و آشنایان نیز می‌شود. برای مثال اگر شما قصد رفتن به جشن تولد دوست صمیمی خود را داشته باشید، شاید پیراهن یا عطری نو برای خود خریداری کند و استثنائا برای یک‌بار اضافه به سلمانی بروید. همه این نکات به‌تنهایی باعث می‌شوند تا جنبه مالی روز تولد، بسیار بیشتر از آنچه تصور می‌کنید، باشد.

چرا باید به این مسئله اهمیت بدهیم؟

در نظریه‌ای به‌نام اثر تونل، مطرح می‌شود که با افزایش اطلاعات دریافتی، میزان توجه کاهش پیدا می‌کند.

در حال حاضر، با وجود شبکه‌های اجتماعی همه ما با اطلاعات مفید و غیرمفید بمباران می‌شویم، و طبیعی است که در چنین محیطی توجه افراد کاهش پیدا کند. همان طور که مطرح شد، توجه و دریافت آن یکی از عوامل مهم سلامت روحی و روانی است که هرروزه کمرنگ‌تر می‌شود. نمونه آن هنگامی‌ است که تولد افراد توسط فیس‌بوک و اینستاگرام و هزاران نوتیفیکیشن داخل گوشی به دیگران یادآوری می‌شود، به یادماندن تولد افراد ارزش خود را از دست می‌دهد و در نتیجه توقع افراد برای تعاملات اجتماعی بالاتر می‌رود. در نتیجه درحال حاضر با مسئله کمبود توجه و تاثیرات انزوای اجتماعی روبه‌رو هستیم.

روز تولد، هرچند که در ظاهر از لحاظ اقتصادی بی‌اهمیت به نظر بیاید، می‌تواند راه‌حلی برای جبران این کمبود توجه در جامعه فعلی باشد. همه ما می‌توانیم با تغییراتی کوچک در برخوردمان با روز تولد، تعاملات اجتماعی را افزایش داده و کمبود توجه در اجتماع فعلی را جبران کنیم.