بهرام دولتی 
آموزش تندخوانی؛ چگونه خوب کتاب بخوانیم؟
اگر شما هم مثل من مجبورید کلی متن فارسی و انگلیسی بخوانید و از قضا خیلی هم وقت ندارید و از آن‌سو هم نمی‌توانید خواندن آن‌ها را ناقص بگذارید، با ما همراه شوید. ما در این مقاله تکنیک بهتری را برای تندخوانی به شما معرفی می‌کنیم. تکنیک‌هایی مشهوری که وجود دارند، به درد من نخوردند
اگر شما هم مثل من مجبورید کلی متن فارسی و انگلیسی بخوانید و از قضا خیلی هم وقت ندارید و از آن‌سو هم نمی‌توانید خواندن آن‌ها را ناقص بگذارید، با ما همراه شوید.
ما در این مقاله تکنیک بهتری را برای تندخوانی به شما معرفی می‌کنیم. تکنیک‌هایی مشهوری که وجود دارند، به درد من نخوردند و به همین دلیل در جستجو برای یافتن یک روش بهتر، به تکنیکی که در ادامه می‌آید رسیدم.
سه هزار صفحه در شش ماه
من مدتی است که درگیر دو پروژه سنگین هستم. در کنار این پروژه‌های سنگین کارهای تجارت‌نیوز و کارهای فرعی دیگری هم که لاجرم باید انجام دهم، وجود دارند. راستش خودم از اینکه هم‌زمان چندین کار انجام دهم چندان خوشم نمی‌آید؛ زیرا هم مرا دچار استرس می‌کند، هم تمرکزم را می‌گیرد و هم در نهایت می‌تواند به کاهش کیفیت کارم منجر شود.
تنها خبر خوب در این شرایط برای من این است که می‌توانم یکی از این پروژه‌های سنگین را فعلا متوقف کنم و به پروژه بعدی برسم. بعد از تمام شدن این پروژه، دوباره به آن پروژه سنگین بازمی‌گردم.
اما در این میان یک مشکل وجود دارد. مشکل این است که من سرعت خواندنم آن‌قدر زیاد نیست؛ یعنی نه‌تنها تندخوانی بلد نیستم، بلکه شاید رکورد کندخوانی را هم داشته باشم. برای همین هم کتاب خواندن برای من بیشتر از بقیه طول می‌کشد.
نمی‌دانم ریشه این مشکل کجاست. شاید به زمان دانشگاه و کتاب‌های سنگین فیزیک برمی‌گشت که ترجیح می‌دادم یک کتاب را فقط یک‌بار بخوانیم اما آن را خوب بفهمم.
شاید هم چون برای آن روزها کار می‌کرد دیگر لازم نبود راهکار بهتری پیدا کنم؛ اما مشکل اینجاست که این کند خواندن در من به همه بخش‌های خواندن‌ها من سرایت کرده است. من حتی وقتی دارم یک رمان ساده را می‌خوانم هم سرعتم چندان تعریفی ندارد.
تازه این‌ها مال زمانی هست که متن‌های فارسی می‌خوانم.
تندخوانی در زبان سوم
مشکل اینجاست که من برای نوشتن مطلب در تجارت‌نیوز همواره لازم دارم که مطالب زیادی را در موضوعات گوناگون و جزئیات آنچه می‌خواهم بنویسم پیدا کنم و بخوانم. مشخصا همه این مطالب هم انگلیسی هستند. چون سرعت خواندن من کم است، آنچه رخ می‌دهد تاخیر در نوشتن مقاله‌ها و شب‌بیداری‌هایی است که خیلی مطلوب نیستند.
هر دو پروژه‌هایی که از آن‌ها حرف زدم شامل خواندن کلی مطالب انگلیسی هستند. پروژه سنگین اولی شامل خواندن منابع و آماده شدن برای یک آزمون انگلیسی است. برای آمادگی در این آزمون من باید در طول یک سال و حتی کمتر، 3600 صفحه کتاب انگلیسی بخوانم.
برای انجام پروژه دوم هم باید فایل‌های راهنما و جزئیات فنی و وایت‌پیپر (White Paper) و بلو پیپر (Blue Paper) یک پروژه را بخوانم که مشخصا حداقل صد صفحه است.
مشخصا خواندن متن انگلیسی برای منی که انگلیسی برایم زبان سوم بوده است، کندتر از خواندن متن فارسی است. پس لااقل برای خواندن انگلیسی من باید به‌خوبی مهارت تندخوانی خود را تقویت کنم.
به همین دلیل هم در این چند روز یک آزمون سرعت خواندن متن انگلیسی را در اینترنت پر کردم و متوجه شدم من فقط می‌توانم 163 کلمه در دقیقه بخوانم که این از مقدار متوسط آدم‌ها یعنی 300 کلمه در دقیقه خیلی کمتر است.
نتیجه آنکه فهمیدم مشخصا با این سرعت خواندن من به‌هیچ‌وجه نمی‌توانم تمام این پروژه‌ها را انجام دهم.
پس شروع به جستجو کردم. جستجوی اینکه چگونه سرعت خواندنم را زیاد کنم و چگونه تندخوانی یاد بگیرم.
آنچه در ادامه می‌آید مجموع نتایج این جستجوها و توصیه‌هایی برای این است که چگونه سرعت خواندن خود را زیاد کنیم و مهارت تندخوانی خود را بهبود بخشیم.
البته برای بهبود در برخی از این‌ها شما باید مدت‌ها تمرین کنید و ازآنجایی‌که من خود تازه شروع کردم، هنوز در مورد برخی از بخش‌های آن‌ها مشکل دارم؛ اما مطمئنا این مطلب برای شما هم مفید خواهد بود.
چگونه تندخوانی یاد بگیریم و تند بخوانیم؟
اگر در اینترنت در مورد روش‌های تندخوانی جستجو کنید، به یکی از مهم‌ترین توصیه‌های مشترک در این زمینه می‌رسید.
مهم‌ترین توصیه برای بهبود تندخوانی این است که از مصوت کردن کلمات در ذهن خود خودداری کنید. منظور این است که لازم نیست شما در ذهن خود متن را با صدای ذهنی بخوانید.
بلکه ذهن شما به‌اندازه کافی قوی است و می‌تواند صرفا با نگاه کردن به متن، محتوای آن را دریابد. مصوت کردن کلمات در ذهن سوم سرعت خواندن شما را کمتر می‌کند و تاثیری هم روی میزان درک شما از موضوع نمی‌گذارد. این مسئله مهم‌ترین و اولین مهارت برای یادگیری تندخوانی است.
برای مقابله با این قضیه می‌توانید این بخش از ذهن خود را مثلا با گوش دادن به موسیقی یا جویدن آدامس جویدن در حین کتاب خواندن کنترل کنید.
نکته دومی که زیاد روی آن تاکید می‌شود عدم بازخوانی بخش‌های خوانده‌شده است. معنی آن‌هم مشخص است. برای من زیاد پیش می‌آید که وسط خواندن یک سطر باز می‌گردم و دوباره سطر را از اول می‌خوانم. این کار هم سرعت خواند شما را کندتر می‌کند و مهم‌ترین آسیب برای تندخوانی است.
حرکات درست چشم، مهم‌ترین تمرین تندخوانی
اما مهم‌ترین تمرین‌هایی که می‌‌توانند سرعت خواندن شما را در حد فراوانی افزایش دهد، مربوط به حرکات چشم است. اگر شما درکی از نحوه کارکرد بینایی داشته باشید، می‌توانید جلو بسیاری از کاستی‌ها و عملکردهای غیربهینه و کاهنده سرعت خواندن را بگیرید.
برای اینکه تمرین‌هایی که در ادامه می‌آیند را انجام دهید، چند ابزار لازم است. کتابی با حداقل ۲۰۰ صفحه، یک خودکار یا مداد و یک کرنومتر که همه گوشی‌ها دارند.
الف- برای تندخوانی باید تعداد دفعاتی را که چشمتان در یک سطر توقف می‌کند، کاهش دهید
وقتی متنی را می‌خوانیم این‌گونه نیست که چشم ما به‌طور پیوسته متن را دنبال کند. بلکه حرکت چشم بدین شکل است که روی یکجا متوقف‌شده و سپس به نقطه بعدی می‌جهد.
هر نقطه ایست چشم منطقه تمرکز چشم است. ابعاد این منطقه تمرکز مثلا وقتی از فاصله 20 سانتیمتری به متن نگاه کنید دایره‌ای به قطر 2.4 سانتی‌متر خواهد بود. وقتی هم صحبت از خواندن باشد، این منطقه 2.4 سانتی‌متر از یک متن می‌شود.
برای کسی که تمرینی در این زمینه ندارد، هر بار توقف چشم بین یک‌چهارم تا یک‌دوم ثانیه طول می‌کشد و این یکی از مهم‌ترین موانع تندخوانی است.
ب- برای افزایش سرعت باید بازگشت به عقب را حذف کنید
یک فرد تمرین نکرده، هم به‌صورت آگاهانه به بخش قبل یک سطر بازمی‌گردد تا متن را دوباره بخواند (regression) و هم به‌صورت ناآگاهانه پرش به عقب (Back-skiping) می‌کند و این کار ۳۰ درصد از کل زمان مطالعه را می‌گیرد.
ج- برای تندخوانی باید گسترده دید پیرامونی را افزایش دهید
یک فرد تمرین نکرده فقط کلماتی را می‌بیند که در منطقه تمرکز دید او قرار دارند و از دید پیرامونی افقی خود استفاده نمی‌کند. با این کار ۵۰ درصد از کلماتی را که می‌تواند در هر بار توقف چشم ببیند، از دست می‌دهد.
این‌ها بیان مشکلاتی بود که باعث کاهش سرعت خواندن و مانع از بهبود مهارت تندخوانی می‌شد. ما در ادامه تمرین‌هایی را برای بهبود مهارت تندخوانی بیان می‌کنیم.
تمرین‌های تندخوانی
1- سرعت خواندن خود را معین کنید
ابتدا باید سرعت خواندن خود را مشخص کنید تا ببینید با چه سرعتی می‌توانید بخوانید. برای این کار می‌تواند با کمی جستجو در اینترنت، ابزارهای آنلاین برای سنجش سرعت خواندن فارسی و انگلیسی را پیدا کنید.
همچنین می‌توانید یک متن را از جایی مثل یک کتاب یا وب‌سایت در یک صفحه ورد یا هر نرم‌افزار پردازش متن کپی کنید تا تعداد کلمات متن را مشخص کنید. سپس هنگام شروع خواندن متن کرونومتر را بزنید و وقتی خواندن متن تمام شد آن را متوقف کنید.
در این حالت با تقسیم تعداد کلمات به مدت‌زمان سپری‌شده می‌توانید سرعت خواندن خود را مثلا برحسب کلمه در دقیقه حساب کنید.
همین کار را می‌توانید با کتابی که آماده کرده‌اید هم انجام دهید؛ اما اگر کتاب کاغذی است یا امکان کپی کردن آن وجود ندارد، شمردن تعداد کلمات موجود مثلا در یک صفحه ممکن است سخت باشد.
2- برای تمرین تندخوانی از یک نشانگر استفاده کنید
تکنیک خیلی ساده‌ای است. این بار که شروع به خواندن کردید، به‌جای اینکه با چشم خود سطور متن را دنبال کنید، با انگشت یا یک خودکار، متن را دنبال کنید و نگذارید فقط چشمتان متن را دنبال کند.
چنین کاری نمی‌گذارد که تمرکز چشم شما مثلا از بخشی که در حال خواندن آن هستید منحرف شود و در نتیجه مثلا به ابتدای سطر برگردید. همچنین چنین کاری باعث می‌شود دید پیرامونی شما هم بیشتر شود و بتوانید تعداد کلمه بیشتری را در یک‌لحظه ببینید.
برای اینکه متوجه شوید استفاده از همین یک نشانگر چقدر روی سرعت خواندن شما تاثیر می‌گذارد همان کتابی را که برای تمرین انتخاب کرده‌اید، بردارید. مداد یا خودکار را دستتان بگیرید و با همین خودکار شروع به خواندن کنید اما به‌جای اینکه صرفا با خودکار مسیر چشم خود را تنظیم کنیم، با خودکار یا مداد زیا سطوری که می‌خوانید خط بکشید. در همین زمان هم یک کرنومتر را بگذارید و وقتی به انتهای صفحه رسیدید، کرنومتر را متوقف کنید.
با همین کار ساده به‌راحتی متوجه می‌شوید که همین نشانگر چقدر روی سرعت خواندن شما تاثیر می‌گذارد.
همچنین بهتر است کتابی بردارید که کامل روی میز پهن شود تا به‌راحتی بتوانید نشانگر رو روی آن حرکت دهید و خط بکشید.
این خودکار فقط البته نشانگر نیست. بلکه وسیله‌ای است که باعث می‌شوید چشم شما با سرعت یکسانی روی خطوط حرکت کند و زمان توقفش در بخش‌های مختلف کم‌وزیاد نشود. همچنین چنین کاری باعث حذف پرش به عقب نیز می‌شود.
ممکن است شما بخواهید خودکار را مثل حالتی که برای نوشتن در دست می‌گیرید، در دست بگیرید؛ اما این کار خود مانع دید و باعث حواس‌پرتی شما می‌شود. بهتر است خودکار را زیردست خود و خوابیده روی کاغذ کتاب بگیرید و در همین حالت هم خط بکشید.
3- گسترش دید پیرامونی، مهم‌ترین فاکتور در تندخوانی
اگر شما به وسط نمایشگر کامپیوتر خود بنگرید، همچنان می‌توانید درکی از کناره‌های تصویر هم داشته باشد؛ یعنی تربیت دید پیرامونی می‌تواند باعث شما مهارت تندخوانی شما بسیار رشد کند.
تمرین برای گسترش دید پیرامونی و استفاده از آن برای خواندن می‌تواند سرعت خواندن شما را تا 300 درصد افزایش دهد.
کسانی که تمرین ندارند بیش از نیمی از دید پیرامونی خود را هنگامی‌که از اولین کلمه هر خط به آخرین کلمه می‌روند در حاشیه‌های سفید کتاب تلف می‌کنند و این باعث می‌شود بین 25 تا 50 درصد زمان خواندنشان روی حاشیه‌هایی صرف شود که محتوایی ندارند.
برای روشن شدن این قضیه بگذارید یک مثال بزنیم.
«روزگاری بود که هوانوردی یک از آرزوهای مهم بشر بود و انسان‌هایی برای دست یافتن به این آرزو از جان خویش نیز گذشتند».
اگر شما از کلمه «هوانوردی» شروع کنید و در کلمه «جان» خواندن این جمله را به پایان برسانید، شما از توقف کردن روی 21 کلمه گذشته‌اید و سرعت خواندنتان دو برابر شده است.
تقویت دید پیرامونی از آن کارهای ساده و بسیار موثر برای افزایش سرعت خواندن و بهبود مهارت تندخوانی است.
تمرین ۱: خودکار خود را بردارید و از اولین کلمه تا آخرین کلمه هر سطر را بخوانید. یک دقیقه این تمرین را انجام دهید.
تمرین ۲: دوباره همین تمرین را انجام دهید اما این بار از کلمه دوم ابتدای خط تا کلمه دوم انتهای خط را بخوانید. این تمرین را نیز یک دقیقه انجام دهید.
تمرین ۳: این بار همین دو تمرین را به مدت سه دقیقه انجام دهید. ولی این بار از کلمه سوم ابتدای خط شروع و در کلمه سوم انتهای خط، خواندن هر خط را انجام دهید.
سعی کنید در ابتدا با سرعت این کار را انجام دهید. به دلیل همین ممکن است در ابتدا درک چندانی از متن نداشته باشید؛ اما هر چه دید پیرامونی شما قوی‌تر باشد، دید پیرامونی و ذهن شما راحت می‌شود و پس‌ازآن می‌توانید روی درک متن وقت بگذارید. در ضمن سعی کنید تمرکز خود را روی متن نگه دارید و از رویاپردازی در حین تمرین یا خواندن کتاب بپرهیزید.
4- سرعت خواندن خود را دوباره بسنجید
دوباره با همان روشی که در بالا گفتیم سرعت خواندن خود را اندازه بگیرید و ببینید چقدر بهتر شده‌اید. هر چه شما بیشتر همین تمرین‌های ساده را انجام دهید، بیشتر می‌توانید سرعت خواندن خود را زیاد کنید.
توصیه‌های نهایی برای تندخوانی
اگر میزان درکتان از متن پایین است، می‌توانید با همین روش متن را چندباره بخوانید. نکته اینجاست که پس از مدتی ذهن شما می‌تواند خود را با این افزایش سرعت تطبیق دهد و در نتیجه درک شما نیز افزایش یابد.
یک توصیه نهایی و تکراری هم این است که سعی کنید مانع از خواندن متن با صدای ذهنی خود شوید. خواندن متن با صدای ذهنی به‌شدت سرعت مطالعه را پایین می‌آورد.
پس از مدتی هم که این تمرین‌ها را انجام دادید، دیگر خودکار و خط کشیدن لازم نخواهد بود و شما خواهید توانست صرفا با چشم خود متن را به‌سرعت بخوانید و پیش بروید.
نظرات