ویروس کرونا و ویروس سارس؛ مقایسه دو بیماری دنیاگیر در قرن ۲۱

تنها طی ۹ ماه، از اواخر سال ۲۰۰۲ تا جولای ۲۰۰۳، بیماری کشنده‌ای به نام سارس (SARS) یا سندرم تنفسی حاد، از چین به ۲۹ کشور جهان گسترش یافت. در همین مدت کوتاه، هشت هزار و ۹۶ نفر به این ویروس مبتلا شدند و ۷۷۴ نفر جان خود را از دست دادند. البته شمار قابل توجهی از قربانیان در کشورهای آسیایی زندگی می‌کردند.

قرنطینه و سخت‌گیری‌های گسترده در نهایت موجب شد ویروس سارس در ۹ ماه مهار شود.

ویروس کرونا یا کووید-۱۹ هم از دیگر ویروس‌هایی است که در سه ماه اخیر آسیب‌پذیری کشورها در برابر گسترش ویروس‌ها را ثابت کرده است.

تاکنون، ۵۳۷ هزار نفر در ۱۹۹ کشور جهان به این ویروس مبتلا شده و حدود ۲۴ هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند.

دانشمندان در حال مطالعه ویروس جدید موسوم به کووید-۱۹ هستند و بر این باورند که ترکیب ژنتیکی آن حدود ۸۶٫۹ درصد به ویروس سارس مشابهت دارد.

در این مقاله ویروس کرونا را با ویروس سارس مقایسه خواهیم کرد و شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو بیماری قرن بیست و یکم را بررسی می‌کنیم.

تاریخچه سارس

با وجود اینکه هوا کمی سرد است اما صبح یکی از روزهای ماه نوامبر سال ۲۰۰۲ هنوز هوا در استان گواندونگ چین خوب است. یک کشاورز محلی در حال رفتن به سمت مزرعه‌اش با یکی از جانوران جالب چین مواجه می‌شود، یک زباد نخلی نقاب‌دار.

زباد نخلی نقاب‌دار جانوری شبیه به راسو و بومی جنوب شرق آسیا است، و در همه جا دیده می‌شود. با وجود اینکه کشاورز اطلاع چندانی از این حیوان ندارد، اما دیدن این جانور از نزدیک برای او مرگبار تمام می‌شود.

در حالی که کشاورز هوای تازه پاییزی را تنفس می‌کند، چند ذره معلق در هوا وارد ریه‌هایش می‌شوند. تعدادی ویروس در میان این ذرات معلق در هوا وجود دارند، در حالی که این ویروس‌ها برای قرن‌ها در بدن زباد وجود داشتند، اما امروز اوضاع تغییر می‌کند.

این کشاورز چینی در بدترین زمان ممکن در بدترین جای ممکن قرار دارد و گونه جهش‌یافته‌ای از کروناویروس را استنشاق می‌کند که بعدها به نام ویروس سارس شناخته خواهد شد و انسان‌ها را مبتلا خواهد کرد.

با این نفس حاوی ذرات معلق در هوا، دنیا درگیر بیماری واگیرداری می‌شود که باعث مرگ صدها نفر خواهد شد.

کشاورز چند روز بعد خواهد مرد و جنازه‌اش روی همان تخت بیمارستان قرار می‌گیرد که برای مشکلات حاد تنفسی بستری شده بود.

ویروس باقی‌مانده در بدن کشاورز خیلی زنده بود، آنقدر که حتی پزشکانی که جنازه او را برای کشف علت مرگ، کالبدشکافی می‌کردند، قادر به تشخیص این ویروس و تمایز آن از دیگر بیماری‌ها نبودند.

این ویروس از فردی به فرد دیگری انتقال می‌یافت، در برخی از افراد تاثیر چندانی نداشت و به‌عنوان آنفلوانزای خفیف و یا سرماخوردگی تشخیص داده می‌شد و در بعضی از افراد هم منجر به مرگ می‌شد.

دولت چین به‌سرعت فهمید که اتفاق خیلی ناگواری در استان کوچک نزدیک هنگ‌کنگ رخ داده است. با انجام تحقیقات و آزمایش‌هایی به‌سرعت پی بردند که با یک بیماری جدید و خیلی مسری روبه‌رو شده‌اند. با این وجود برای جلوگیری از ایجاد ترس و وحشت، از باخبر کردن سازمان بهداشت جهانی خودداری کردند و به رسانه‌ها دستور دادند تا از اطلاع‌رسانی درباره این بیماری به‌شدت پرهیز کنند.

میزان مرگ‌ومیر رو به افزایش بود و شبکه امنیت سلامت عمومی بین‌المللی کانادا که وظیفه رصد و دنبال کردن اخبار مربوط به بیماری‌های واگیر را دارد، به مدارکی دست یافت که نشان می‌داد اتفاق خیلی ناگواری در حال رخ دادن است و رسانه‌های چینی این موضوع را مسکوت گذاشته‌اند.

با وجود سانسور چینی‌ها، مدارک مربوط به این بیماری به‌آهستگی جمع‌آوری شد و در نهایت در ۵ دسامبر ۲۰۰۲، مدارک به آن حدی رسید که سازمان بهداشت جهانی را متقاعد کند تا از دولت چین به‌صورت رسمی بخواهد تا اطلاعات مربوط به این ویروس را در اختیار آنها قرار دهد.

حزب کمونیست چین به درخواست اول پاسخی نداد تا وقتی که شش روز بعد درخواست دوم به دستشان رسید.

شبکه امنیت سلامت عمومی بین‌المللی کانادا وظیفه دارد تا جلوی پیشرفت بیماری‌ها را پیش از گسترش و شیوع آنها بگیرد و در این کار هم بسیار موفق عمل کرده است.

در پایان ماه ژانویه، یک ماهی‌فروشی چینی که از مشکلات تنفسی حاد رنج می‌برد، به بیمارستان سون یات سن در شهر گوانژو مراجعه کرد. پیش از مردن، او به اولین ابرناقل ویروس سارس تبدیل شد و نزدیک به ۳۰ دکتر و پرستار را به این بیماری جدید ناشناخته مبتلا کرد.

یکی از افرادی که مبتلا شد، دکتری بود به نام لیو جیان لو که این ویروس را به هنگ‌کنگ انتقال داد و هنگامی که این بیماری به هنگ‌کنگ رسید، یکی از بدترین وضعیت‌هایی که دولت چین برای جلوگیری از گسترش آن مبارزه کرده بود، شکل گرفت: بیماری ناشناخته شروع به گسترش در جهان کرد.

دکتر جیان لون برای شرکت در یک مهمان خانوادگی به هنگ‌کنگ رفت. هنگ‌کنگ به‌عنوان یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای جهان، هیچ کمبودی از نظر میزبان جدید برای این بیماری مرگبار نداشت و در هنگامی که جیان لون متوجه بیماری می‌شد، کارش را به‌عنوان ابرناقل ویروس سارس انجام داده بود.

در زمانی که جیان لون در حال دست و پنجه نرم کردن با مرگ در بیمارستان هنگ‌کنگ بود، بیماری به ویتنام، کانادا، تایوان و کشورهای دیگر رسیده بود.

قبل از کنترل ویروس سارس تا پایان تابستان ۲۰۰۳، این ویروس ۸۲۷۳ نفر را در سراسر جهان آلوده کرده و باعث مرگ ۷۷۵ نفر شده بود. آین آمار نرخ مرگ‌ومیر سارس را به عدد ۹.۶ درصد رساند و این ویروس را به‌عنوان یکی از مرگبارترین اپیدمی‌های دوران معاصر معرفی کرد.

شاید این آمار چشمگیر نباشد، اما فقط به این دلیل پایین است که عزم جهانی برای مقابله با این ویروس وجود داشته و پزشکان زیادی در سراسر جهان اقدام به تشخیص، قرنطینه و درمان بیماران مبتلا به سارس کرده بودند.

به نوعی، سارس آزمونی در مورد توانایی انسان برای مقابله با یک اپیدمی جهانی بود و هر چه که بیماری پیشرفته‌تر می‌شد، به‌دلیل سانسور خبری دولت چین، احتمال بیشتری می‌رفت تا در این آزمون شکست بخوریم.

مدل سه‌بعدی ویروس کرونا

مقایسه ویروس کرونا با ویروس سارس

شیوع ویروس کرونا یا کووید ۱۹ شباهت‌هایی با ویروس سارس دارد، در حقیقت این دو بیماری در اصل مثل هم هستند، به دلیل اینکه هر دوی این ویروس‌ها از خانواده کروناویروس‌ها هستند.

با وجود نرخ مرگ‌ومیر ۱ تا ۳ درصد ویروس کرونا که نسبت به ویروس سارس پایین‌تر است، باز هم کشنده است. در ابتدا تصور می‌شد که فقط افراد کهنسال و جوان‌ها در معرض خطر قرار دارند، تا وقتی که در اواسط ژانویه ۲۰۲۰، یک نوجوان سالم چینی بر اثر این بیماری درگذشت.

در زمانی که این مقاله را می‌نویسیم، میزان مرگ‌ومیر ناشی از ویروس کرونا افزایش یافته است. بدین صورت که ویروس کرونا افراد بیشتری را مبتلا می‌کند و به‌صورت تصاعدی در سراسر جهان گسترش می‌یابد. اگر میزان مرگ‌ومیر به همین سرعت ادامه پیدا کند، ویروس کرونا خیلی بیشتر از ویروس سارس باعث مرگ آدم‌ها خواهد شد.

شاید اولین خطر جهانی که دنیا با آن روبه‌رو شد، شیوع آنفلوانزای اسپانیایی بعد از پایان جنگ جهانی اول بود که به مرگ ۲۰ تا ۵۰ میلیون نفر انجامید.

در حالی که چند ماه طول کشید تا ویروس سارس از روستاهای چین به بقیه مناطق جهان برسد، ویروس کرونا ابتدا در یک شهر بزرگ در چین شناسایی شد و سپس در کمتر از یک ماه در کشورهای جهان پخش شد. قطعا شیوع ویروس از این هم بیشتر خواهد شد.

در حالی که ویروس کرونا شبیه به ویروس سارس به بدن حمله می‌کند، به علت اینکه به آسانی منتقل می‌شود، ثابت می‌کند ویروس کرونا از ویروس سارس خیلی خطرناک‌تر است.

چین بیشتر از سال ۲۰۰۲ از طریق فرودگاه‌ها و پروازهای بین‌المللی با بقیه جهان ارتباط دارد. مدرن‌سازی سریع چین باعث شده است تا گردشگران بیشتری به شهرهای داخلی چین دسترسی داشته باشند، و درست برخلاف این شهرها، آمار گردشگری بندرهای چین همچنان مانند سال ۲۰۰۲ میلادی است.

به دلیل همین ارتباط بیشتر چین با جهان، سازمان بهداشت جهانی سرعت عمل بیشتری برای اعلام خطر شیوع ویروس کرونا داشت.

برای محدودسازی شیوع ویروس کرونا، چین تعداد شهرهای قرنطینه خود را از ۱۳ شهر به ۱۷ شهر افزایش داد که شامل حدود ۵۰ میلیون چینی می‌شود. دولت چین پزشکان غیرنظامی و پزشکان ارتشی را برای مقابله با ویروس کرونا بسیج کرد و در عرض ۱۰ روز یک بیمارستان مجهز در مناطق شیوع این بیماری ساخت.

در آمریکا، ویروس کرونا تعدادی از شهروندان این کشور را در ایالت‌های کالیفرنیا، آریزونا، ایلینویز، واشینگتن و تگزاس مبتلا کرد. دولت آمریکا در فرودگاه‌های این کشور تیم‌هایی را برای شناسایی مبتلایان به کرونا قرار داد.

اروپا هم از شر این ویروس در امان نماند. بیشترین آمار مرگ‌ومیر ناشی از ویروس کرونا در ایتالیا به ثبت رسید و اسپانیا، فرانسه، بریتانیا و آلمان نیز به‌شدت درگیر این ویروس شدند.

علاوه بر این ویروس کرونا به‌صورت یک بیماری همه‌گیر درآمد و ۱۹۹ کشور را درگیر خود کرد، این کشورها عبارتند از تایلند، ویتنام، سنگاپور، ژاپن، کره جنوبی، تایوان، نپال، مالزی و….

چیزی که ویروس کرونا را خطرناک می‌کند، برخلاف ویروس سارس، امکان انتقال آن در دوره نهفتگی ویروس است. بدین شکل که ویروس می‌تواند قبل از اینکه ناقل آن علائم بیماری را بروز دهد، منتقل شود، که کار را برای شناسایی و قرنطینه مبتلایان غیرممکن می‌سازد.

تقریبا دو هفته طول می‌کشد تا علائم بیماری نشان داده شود و در طی مدت این ۱۴ روز فرد مبتلا می‌تواند به‌صورت ناآگاهانه ویروس کرونا را شیوع دهد و دیگران را بیمار کند.

ویروس سارس برعکس ویروس کرونا است و در دوره نهفتگی غیرفعال بوده و به همین دلیل است که کرونا تهدید خیلی بیشتری نسبت به سارس محسوب می‌شود.