آیا هوای گرم تابستان شیوع ویروس کرونا را متوقف خواهد کرد؟

خیلی از متخصصین می‌گویند رسیدن فصل تابستان و ماه‌های گرم ما را امیدوار می‌کند که شیوع ویروس کرونا متوقف شود. این حرف غلط نیست؛ اما جنبه‌های دیگری هم دارد که باید در نظر گرفت. به‌طور خلاصه با آمدن فصل‌های گرم قطعا روند شیوع ویروس کرونا کند می‌شود اما کاملا متوقف نخواهد شد.

از آنجایی هم که در حال حاضر ویروس کرونا در هر دو نیمکره زمین شیوع پیدا کرده، احتمالا تبدیل به یک بیماری فصلی شود که مثل سرماخوردگی و آنفولانزا هرساله گریبان تعداد زیادی را بگیرد.

اینکه چرا چنین اتفاقی می‌تواند رخ دهد، موضوع مقاله حاضر است.

وحشت اقتصاد جهان از ویروس کرونا

شیوع ویروس کرونا از جنبه‌های گوناگونی جهان را دچار وحشت کرده است. راستش من هم از این قضیه بسیار می‌ترسم؛ زیرا من هم مثل خیلی‌ها نه بیمه‌ و نه پشتوانه‌ای دارم. اگر کار نکنم، حقوقی دریافت نخواهم کرد. نمی‌توانم روزگار را بگذرانم.

و این داستان خیلی‌ها است. خصوصا که تورم، ورشکستی و بی‌پولی شرکت‌ها در ایران و بسیاری از مشکلات دیگر در اقتصاد ایران داستان را بدتر هم می‌کند.

از همین‌الان بسیاری از شرکت‌های هوایی و کلی شرکت کوچک و بزرگ بین‌المللی در کشورهای پیشرفته شروع به تعدیل نیروهای خود کرده‌اند. تازه وضعیت اقتصادی در این کشورها پیش از کرونا خوب بود.

اقتصاد ایران بدون ویروس کرونا هم حال و روز خوبی نداشت. در نتیجه با اضافه کردن چاشنی ویروس کرونا به این اقتصاد ضعیف و معیوب، احتمالا شما هم مثل من وحشت‌زده شوید.

ویروس کرونا می‌میرد یا می‌میراند؟

مثل هزاران حوزه دیگر که آماری قابل قبولی از آن‌ها در ایران یا منتشر نمی‌شود یا از اساس وجود ندارد، اطلاعات و آمار دقیقی از مبتلایان و قربانیان ویروس کرونا در ایران دسترس نیست.

اما اگر تاریخ اعلام رسمی وجود ویروس کرونا در ایران را که اواخر ماه بهمن بود در نظر بگیریم و با توجه به تاخیرهایی که در انجام قرنطینه‌ها و جدی گرفتن وضعیت رخ داد، در بهترین حالت می‌توان گفت که شاید در اواخر خرداد وضعیت اپیدمی ویروس کرونا در ایران به حالتی برسد که بتوان گفت حال وقت آن است که بازار و بقیه واحدهای اقتصادی به وضعیت نرمال بازگردند.

اما آمار درستی وجود ندارد. نمی‌دانیم ایران امروز دقیقا در کدام بخش نمودار نبستا گوسی شیوع ویروس کرونا است. به همین دلیل برخی تخمین می‌زنند که شاید تا اواخر تابستان نیز کشور درگیر ویروس کرونا باشد.

برخی متخصصین چه در ایران و چه در جهان بدبینانه‌تر فکر می‌کنند. به نظر آن‌ها احتمالا همه کشورها مجبور شوند پروتکل‌های قرنطینه را تا سال آینده نیز تمدید کنند.

اما در این میان تنها یک نقطه امید مشترک موردتوافق وجود دارد. آن هم گرم شدن هواست. برخی از متخصصین می‌گویند که با آمدن تابستان شیوع ویروس کرونا بسیار کمتر خواهد بود؛ یعنی هم تعداد مبتلایان کم می‌شود و هم احتمالا بیماری ریشه‌کن شود.

اما آیا واقعا گرمای تابستان تاثیری روی ویروس کرونا دارد؟

گرمای هوای تابستان چه تاثیری روی ویروس کرونا دارد؟

به‌صورت تاریخی بسیاری از اپیدمی‌های ویروسی با رسیدن تابستان متوقف شده‌اند. البته نه همه آن‌ها. همین‌الان در استرالیا و چند کشور استوایی در آسیای شرقی که یا تابستان است و یا به دلیل استوایی بودن دائما هوا گرم است، ویروس کرونا شیوع پیداکرده است. البته شیوع ویروس کرونا در این مناطق به‌ گستردگی مناطق نیم‌کره شمالی زمین نیست اما صفر هم نیست.

بنابراین شاید بتوانیم یک نتیجه اولیه بگیریم. اینکه گرمای تابستان احتمالا بتواند روند گسترش ویروس کرونا را کُند کند، اما بعید است آن را کاملا متوقف کند.

اینکه گرمای هوای تابستان چقدر می‌تواند روند گسترش یک بیماری را کُند کند، کاملا بستگی به نحوه انتشار آن دارد.

هوای گرم احتمال انتقال ویروس کرونا از هوا را کمتر می‌کند

همان‌طور که بارها شنیده‌اید و می‌دانید ویروس کرونا از دو طریق می‌تواند منتقل شود. یکی انتقال از طریق تنفس است که البته طبق تحقیقات این روش انتقال تنها در محل‌های بسته و شلوغ چشم‌گیر است. دیگری هم انتقال از طریق سطوح یا Fomits است.

وقتی کسی عطسه یا سرفه می‌کند، فریاد می‌کشد، حرف می‌زند، می‌خندد و یا نفس می‌کشد، قطرات تنفسی او با اندازه‌های گوناگون از دهان و بینی‌اش بیرون می‌آیند.

برخی از قطرات حدود ۲۰ میکرومتر یا بزرگ‌تر هستند. این‌ها اصلی‌ترین عوامل انتقال ویروس کرونا به شمار می‌آیند که به آن‌ها Droplet می‌گویند.

چون وزن این قطرات زیاد است، وقتی کسی هنگام عطسه یا سرفه این قطرات را وارد هوا می‌کند، این‌ها چندان نمی‌توانند در هوا شناور بمانند و معمولا پس از طی فاصله حدودا دو متری، روی زمین یا سطوح می‌نشینند.

قطرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر که به آن‌ها ایروسول (Aerosol) می‌گویند، سبک‌تر هستند، با مقاومت هوای کمتری روبه‌رو می‌شوند و می‌توانند مدت‌های زیادی در هوا شناور بمانند و فاصله زیادی را هم طی کنند.

قطراتی که از سیستم تنفسی افراد بیمار به بیرون پرتاب می‌شوند می‌توانند در صورت جذب شدن توسط دیگران باعث ابتلای آن‌ها شوند. به همین دلیل هم ماسک و عینک‌های معمولی یا عینک‌های محافظ چشم می‌توانند ابزاری برای جلوگیری از ورود ویروس از این طریق به بدن باشند.

اما در بررسی‌ها مشاهده شده است که حتی در اتاق بیماران مبتلا به ویروس کرونا نیز غلظت قطرات آلوده در هوا بسیار کم است. در نتیجه احتمالا ابتلا به ویروس کرونا از طریق هوا ناچیز است. تنها هنگامی که افراد زیادی در یک محیط بسته کنار هم جمع می‌شوند چگالی این قطرات تنفسی در هوا بیشتر می‌شود و می‌تواند به ابتلای دیگران منجر شوند.

به همین دلیل حتی در هوای سرد نیز احتمال انتقال ویروس کرونا از هوا ناچیز است.

تاثیر گرمای هوا روی انتقال ویروس‌ها

این نحوه انتقال ویروس کرونا، بسیار شبیه ویروس‌های آنفولانزا و ویروس‌های سرماخوردگی از جمله راینوویروس‌ها (Rhinovirus) است. شیوع این ویروس‌ها معمولا در گرما و رطوبت بالای هوا تابستان بسیار کم می‌شود.

دلیلش این است که در حالت عادی وقتی قطرات تنفسی حاوی ویروس با عطسه یا سرفه وارد هوا می‌شوند، این قطرات خود یک مرکز تجمع (Nucleation Site) برای رطوبت موجود در هوا فراهم می‌کنند. در نتیجه مولکول‌های آب موجود در هوا روی این مراکز تجمع جمع می‌شوند و قطرات سنگین‌تری را درست می‌کند.

وقتی وزن قطرات زیاد شد دیگر این قطرات چندان نمی‌توانند در هوا شناور بمانند و در نتیجه به‌سرعت ته‌نشین می‌شوند و روی سطوح می‌نشینند.

با این اتفاق قطرات تنفسی هم مسافت کمتری را طی می‌کنند و هم‌ زمان کمتری در هوا می‌مانند. در نتیجه احتمال اینکه توسط کسی با تنفس به درون کشیده شوند بسیار کم می‌شود.

از آن‌سو وقتی این قطرات روی سطح فرود می‌آیند و این سطوح توسط دیگران لمس می‌شوند، در نهایت می‌توانند وارد بدن آن‌ها شوند و آن‌ها را نیز مریض کنند. مطالعات در مورد ویروس کرونا نشان داده است که ویروس کرونا می‌تواند در سطوح مختلف مدت زیادی زنده بماند.

در شرایط آزمایشگاهی ویروس کرونا روی کارتن‌ و کاغذ تا ۲۴ ساعت می‌تواند زنده بماند. روی سطوح صاف مثل گرانیت، استیل و پلاستیک ویروس کرونا تا ۷۲ ساعت هم زنده می‌ماند. هرچند روی همین اعداد هم اختلافاتی وجود دارد و برخی از پژوهشگران می‌گویند که ویروس کرونا روی سطح استیل تا ۹ روز هم زنده می‌ماند.

هوای گرم می‌تواند زنده ماندن ویروس روی سطوح را سخت‌تر کند. تحقیقاتی که دانشمندان چینی در ماه فوریه انجام داده‌اند، نشان می‌دهد دمای بهینه برای ویروس کرونا به‌خصوص برای زنده ماندن در محیط بین ۸٫۸ تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد است.

این بدین معنی نیست که در دمای بالای ۱۰ درجه سانتی‌گراد ویروس کرونا خودبه‌خود از هم می‌پاشد بلکه در دمای بالاتر از این، ویروس نمی‌تواند خیلی موثر شیوع پیدا کند ولی همچنان شیوع خواهد داشت.

تاثیر گرمای هوا روی سبک زندگی انسان‌ها

یکی از دلایلی که سرماخوردگی و آنفولانزا در تابستان آن‌قدر شایع نیست، سبک زندگی آدم‌ها در روزهای گرم سال است. در روزهای گرم آدم‌ها کمتر در خانه می‌نشینند و بیشتر بیرون می‌روند. کمتر در محیط‌های بسته که تهویه‌ ندارند دورهم جمع می‌شوند. حتی اگر هم دورهم جمع شوند احتمالا درها و پنجره‌ها را باز می‌کنند و هوا جریان می‌یابد. در نتیجه اگر قطرات تنفسی هم در هوا پخش شود سریع از محیط خارج می‌گردند.

از آن‌سو در زمستان‌ها معمولا سیستم ایمنی بدن ما ضعیف‌تر است. دلیلش این است اولا سطح ویتامین دی که به علت قرار گرفتن در نور مستقیم آفتاب تولید می‌شود، در زمستان‌ در بدن کاهش می‌یابد؛ زیرا در زمستان‌ آدم‌ها هم لباس زیادی می‌پوشند، هم کمتر بیرون می‌آیند، آفتاب هم شدت زیادی ندارد و همیشه آسمان صاف نیست.

در تابستان‌ها تنوع میوه‌ها هم زیاد است و آدم‌ها میوه‌های ترش و شیرین زیادی می‌خورند. در نتیجه سطح ویتامین سی نیز در بدن ما در فصل‌های گرم بیشتر است.

کم بودن سطح این دو ویتامین در بدن باعث تضعیف سیستم ایمنی می‌شود. در نتیجه احتمالا ابتلای ما به ویروس‌های سرماخوردگی، آنفولانزا و ویروس کرونا در فصل‌های سرد بیشتر می‌شود.

عبارت سرماخوردگی هم در از همین مسئله نشئت می‌گیرد. بیماری سرماخوردگی با راینوویروس‌ها ایجاد می‌شود. راینوویروس‌ها در سلول‌های بینی رشد می‌کنند و علائم سرماخوردگی را ایجاد می‌کنند.

وقتی دمای بینی بدن انسان پایین بیاید (که در فصل‌های سرد محتمل‌تر است) دلایل بالا در کنار دلایلی دیگری مثل منقبض شدن مویرگ‌های بینی در هوای سرد باعث می‌شود احتمالا ابتلای ما به سرماخوردگی در زمستان بیشتر شود.

همچنین چون آدم‌ها در تابستان بیشتر در فضاهای باز می‌چرخند، وقتی عطسه یا سرفه کنند، از یک‌سو قطرات تنفسی کمتر در هوا می‌مانند. از سوی دیگر وقتی سطوح آلوده به ویروس در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار می‌گیرند، تشعشعات فرابنفش نور خورشید باعث از بین رفتن بسیاری از ویروس‌ها از جمله ویروس کرونا می‌شوند.

چرا گرمای تابستان شیوع ویروس کرونا را متوقف نمی‌کند؟

با توجه به این نکات مذکور است که گفته می‌شود احتمالا گرمای تابستان باعث کند شدن شیوع ویروس کرونا شود؛ اما این بدین معنی نیست که ویروس کرونا در تابستان متوقف خواهد شد. چنین حرفی دو دلیل دارد.

۱- ویروس کرونا مخفی می‌ماند

مثل ویروس آنفولانزا و سرماخوردگی که در تابستان‌ها نیز شیوع دارند، ویروس کرونا هم می‌تواند در تابستان‌ها شیوع داشته باشد و برخی را بیمار کند؛ اما مشخصا به دلایلی که گفتیم تعداد این مبتلایان کمتر از زمستان خواهد بود.

از آن‌سو مثل سرماخوردگی و آنفولانزا احتمالا ویروس کرونا نیز در بدن برخی افراد به‌صورت مخفی زنده بماند و با رسیدن زمستان و تضعیف سیستم ایمنی، ویروس کرونا دوباره فرد را بیمار کند و در جامعه شیوع یابد.

۲- ویروس کرونا به یک بیماری فصلی تبدیل می‌شود

در کنار این نکته که ویروس سرماخوردگی و آنفولانزا و احتمالا ویروس کرونا می‌توانند در بدن افراد به‌صورت مخفی باقی بماند، این نکته که زمستان و تابستان در همه جای زمین به‌صورت هم‌زمان رخ نمی‌دهد دلیل دیگری است که چرا هیچ‌وقت آنفولانزا و سرماخوردگی ریشه‌کن نمی‌شود. نکته‌ای که در مورد ویروس کرونا هم احتمالا صدق کند.

در حال حاضر که نیمکره شمالی زمین بهار را تجربه می‌کند، در نیمکره جنوبی زمین آرام‌آرام تابستان جای خود را به پاییز می‌دهد.

ویروس کرونا در حال حاضر در به آمریکای جنوبی و استرالیا که تا همین چند روز پیش تابستان را سپری می‌کردند، شیوع پیدا کرده است. چند ماه بعد در این کشورها زمستان آغاز می‌شود. در نتیجه احتمالا ویروس کرونا در نیمکره جنوبی با سرعت بیشتری شیوع یابد.

در این زمان در نیمکره شمالی تابستان آغاز خواهد شد و با کاهش شیوع ویروس کرونا، دوباره سفرهای بین‌المللی از سر گرفته می‌شوند. در این حالت حتی اگر ویروس در نیمکره شمالی به‌صورت مخفی نیز باقی نماند، دوباره به‌واسطه این سفرها، ویروس از نیم‌کره جنوبی به نیمکره شمالی خواهد آمد.

خلاصه اینکه با تغییر فصل‌ها ویروس کرونا نیز مثل ویروس سرماخوردگی و آنفولانزا، از نیمکره شمالی به نیمکره جنوبی و برعکس سفر می‌کند. در این حالت دیگر ویروس کرونا هم مثل آنفولانزا و سرماخوردگی تبدیل به یک بیماری فصلی می‌شود و احتمالا برای همیشه در جوامع انسانی باقی بماند.

بیماری فصلی ویروس کرونا قرار نیست این‌قدر بد باشد

اینکه ویروس کرونا هم احتمالا به یک بیماری فصلی بدل شود، دیگر اینقدر ترسناک نخواهد بود.

وقتی یک اپیدمی در جایی از جهان آغاز می‌شود بهترین کار این است که با قرنطینه آن منطقه کاری کنیم که اپیدمی در همان‌جا محصور بماند. با چنین کاری بیماری تمام می‌شود؛ زیرا هرکسی که می‌تواند مبتلا شود، دیگر مبتلا می‌شود. وقتی هم که فصل در این منطقه تغییر کرد، احتمالا این اپیدمی تمام شود.

اما وقتی یک اپیدمی که مثل ویروس کرونا به‌سرعت شیوع پیدا می‌کند و تبدیل به پندمی یا همه‌گیری جهانی شود احتمالا به یک بیماری فصلی تبدیل گردد.

البته چنین اتفاقی این‌قدرها ترسناک نیست؛ زیرا سیستم ایمنی بدن تعدادی از افرادی که حداقل یک‌بار به بیماری مبتلا شده‌اند، به‌احتمال زیاد در برابر ویروس واکسینه می‌شود. در نتیجه احتمالا وقتی در فصل بعد دوباره این ویروس شایع شد، این افراد یا مبتلا نمی‌شوند یا اگر مبتلا شوند، زود درمان می‌شوند و کمتر دیگران را مبتلا می‌کنند.

چنین اتفاقی یک سد در برابر شیوع بیماری درست می‌کند؛ زیرا با برخورد ویروس با افرادی که دیگر در برابر آن ایمنی دارند، زنجیره شیوع قطع می‌شود. اتفاق مشابهی که هرساله با ویروس آنفولانزا می‌افتد و افرادی که واکسن آنفولانزا دریافت می‌کنند، مانع از شیوع آن در بین بقیه آدم‌ها می‌شوند.

در نتیجه تعداد افراد مبتلاشده در بیماری فصلی به‌شدت کاهش می‌یابد و از آن‌سو به دلیل اینکه سیستم‌های درمانی ظرفیت درمان بیماران را دارند، میزان مرگ‌ومیر نیز شدیدا کاهش می‌یابد.

پس با توجه به همه این‌ها، احتمالا آمدن تابستان شیوع ویروس کرونا را کمتر کند اما از آنجایی این بیماری به پندمی تبدیل شده و در کشورهای نیم‌کره جنوبی و هم کشورهای نیم‌کره شمالی زمین شایع شده است، به یک بیماری فصلی تبدیل شود و تا همیشه با ما بماند.

همچنین در طول این زمان درمان‌ها و احتمالا واکسن هم برای ویروس کرونا ساخته خواهد شد. با این اتفاق در نهایت ویروس کرونا مثل آنفولانزا خواهد بود.