پرونده هفته؛‌ انتخاب بایدن، دلار را به ۱۵ هزار تومان می‌رساند؟

حجت قندی، استاد اقتصاد دانشگاه وندربیلت آمریکا در تحلیلی که برای سایت تجارت‌نیوز نوشت به این سوال پاسخ داده که در صورت انتخاب دونالد ترامپ یا جو بایدن، بازار ارز در ایران به چه سمتی می‌رود؟

قندی در این یادداشت نوشت:

برای بررسی ساده تاثیر انتخابات آمریکا بر اقتصاد ایران باید به نکات ساده بازار ارز توجه کرد. بازار ارز ایران یک طرف عرضه دارد و یک طرف تقاضا. تا پیش از این، عرضه ارز تا حدود زیادی در دست دولت بود. یعنی عمده درآمد ارزی کشور از صادرات نفت خام تامین می‌شد که متعلق به دولت بود.

اما با کاهش بسیار زیاد صادرات نفت خام، کنترل قسمت عرضه ارز تا حدودی از دست دولت خارج شد و به پیامدهایی دامن زد که در اقتصاد ایران سابقه نداشت. حالا نکته‌ای که تعیین‌کننده قیمت ارز است، این است که کدام نامزد انتخابات ریاست جمهوری آمریکا می‌تواند درآمدهای ارزی دولت را باز گرداند.

ترامپ و افزایش قیمت ارز

در صورت انتخاب مجدد ترامپ و عدم از سرگیری مذاکره، سطح صادرات نفت ایران در آینده نزدیک تغییر چندانی نخواهد کرد و تحریم‌ها بر سر جای خود خواهند ماند. در این شرایط باید چند فرض را در نظر گرفت:

1.درآمد غیر‌نفتی کشور در سطحی که هست بماند.

2.سیاست‌های پولی و بودجه‌ای دولت و بانک مرکزی طبق روال قبل ادامه یابد.

3. نقدینگی به سرعت قبل افزایش یابد. به این معنی که تقاضا برای ارز (از نظر اسمی) هم‌تراز با افزایش نقدینگی افزایش می‌یابد.

4.ذخیره ارزی کشور در مقایسه با حجم اقتصاد بالا نباشد و امکان استقراض خارجی عمده هم بعید باشد.

با این فرض‌های ساده‌کننده می‌توان آینده بازار ارز در ایران را به روشنی دید. در این صورت قیمت ارز به‌صورت تدریجی و با همان سرعت افزایش نقدینگی تغییر خواهد کرد و امکان تثبیت کردن قیمت ارز حتی تثبیت‌های دوره‌ای هم غیر ممکن می‌شود.

به عبارتی، قیمت ارز هر سال بیش از سال قبل از آن خواهد بود. اگر بی‌نظمی در سیاست‌های مالی و پولی افزایش یابد، در آن صورت احتمال شوک‌های ارزی، بیشتر هم می‌شود و کشور ممکن است در آستانه شرایط ابرتورمی قرار گیرد.

وجه به این نکته لازم است که یکی از کارکرد‌های پول، ذخیره ارزش است. در شرایط تورمی ارزش پول کم می‌شود و این کارکرد پول زیر سوال می‌رود. در این زمان ممکن است مردم برای حفظ ارزش آنچه به زحمت به دست آورده‌اند، به دارایی‌های دیگری چون دلار و سکه و ملک هجوم آورند که این باعث نزدیکتر شدن به شرایط ابر تورمی می‌شود.

شانس مجدد برای بازار ارز

در مقابل انتخاب ترامپ، به نظر می‌رسد که شانس مذاکره و رفع تحریم با انتخاب بایدن بالاتر می‌رود. گرچه تحریم‌ها احتمالا بلافاصله رفع نخواهد شد و مذاکره بلافاصله به نتیجه نخواهد رسید. اما بازار به سمت انتظارات مثبت حرکت می‌کند.

اما توجه به یک نکته مهم است. خوشبینانه‌ترین حالت این است که فرض کنیم بایدن انتخاب شود، مذاکرات بین ایران و آمریکا بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران و با کادر جدیدی در وزارت خارجه شروع شود و تحریم‌ها چند ماه بعد از آن برطرف شود. حتی با این احتمال هم قیمت ارز سقوط عمده‌ای نخواهد داشت و احتمال اینکه در سطح 30 هزار تومان بماند خیلی بیشتر از این است که به سطح 15 هزار تومان برسد.

مخلص کلام این است که برگشتن قیمت ارز به سطحی مانند 4200 تومان غیرممکن است. توجه کنیم که در کنار شانس پیروزی بایدن به شانس‌های دیگری هم نیاز داریم. مثلا اینکه کوید 19 از بین برود تا سطح تقاضا برای نفت به گذشته بازگردد. در غیر این صورت، درآمد ارزی کشور از محل فروش نفت به آن سطحی نخواهد رسید که مشکلات ساختاری دولت را رفع کند. بازار ارز هم به تبع آن مشکلات است که چنین ملتهب است.

تحلیل تاثیر انتخابات آمریکا بر بازار ارز ایران، در ادامه پرونده ویژه‌ای است که بخش آکادمی منتشر می‌کند. دو بخش این پرونده ویژه منتشر شده است.

تاثیر این انتخابات بر اقتصاد ایران در لینک:

یادداشت کمال سیدعلی، معاون پیشین ارزی بانک مرکزی در خصوص قیمت دلار در لینک

قابل دسترس است. تحلیل‌های دیگر این بخش را در روزهای آتی در صفحه آکادمی تجارت‌نیوز دنبال کنید.