یک هفته سفر به فضا چند؟

دنیس تیتو، یک آمریکایی بسیار ثروتمند است که در سال ۲۰۰۱ میلادی درخواست داد تا با هزینه شخصی، همراه با یک تیمِ فضانورد حرفه‌ای به مدار زمین برود. سفر او ۷ روز طول کشید و حدود ۲۰ میلیون دلار برای او آب خورد. اما در این دو دهه بلیط سفر به فضا ارزانتر شده یا گرانتر؟

به گزارش تجارت‌نیوز ، گردشگری فضایی و سفر به فضا هنوز همگانی نشده. اما دو شرکت در تلاشند که از این راه درآمدازایی کنند. اما ایده سفر تفریحی به فضا چقدر شدنی است و چقدر برای این سفر باید خرج کرد؟

از «ساوانای» آفریقا تا «مدارِ زمین»

«گردشگری» یا «توریسم»، پدیده به نسبت جدیدی است. تا همین دو قرن پیش، بیشتر انسان‌ها در همان جایی که به دنیا می‌آمدند، می‌مردند و اندک کاشفانِ اروپایی که نام‌شان را بر جزایر یا آبراهه‌های بین‌المللی به ثبت رسانده‌اند، در واقع فرستاده‌های نظامی یا تجاری‌ای بودند که به قصدِ کسبِ سود به این سو و آن سوی دنیا سرک می‌کشیدند.

مثلا، «کریستف کلمب»، دریانوردی بود که ماموریت داشت از سمت غرب و از طریق اقیانوس اطلس راهی دریایی به هندوستان پیدا کند، اما بر حسب اتفاق، در جایی پهلو گرفت که بعدها «آمریکا» نامیده شد.

بریتانیایی‌ها (و بعدها بقیه اروپایی‌هایی) که قاره آفریقا را به استعمار کشیدند، در واقع اولین کسانی بودند که سفر به قصد تفریح و دیدنِ مکان‌هایِ جدید را به منظومه زیستِ انسانی اضافه کردند. مقصد اول هم قاره‌ها و کشورهایِ دیده نشده‌ای بودند که اروپایی‌ها آنها را عجیب می‌پنداشتند: هند، قاره آفریقا و آمریکای جنوبی.

بریتانیایی‌ها سوار بر فیل، به شکار در «ساواناهای» (Savanna که معادل فارسیِ «گرم‌دشت» هم برای آن پیشنهاد شده) آفریقا می‌پرداختند، شکار می‌کردند، با خود برده به اروپا می‌آوردند و البته تجربیات‌شان را در سفرنامه‌های متعددی که از دوران موسوم به « عصر ویکتوریا » بر جای مانده، بازتاب می‌دادند.

در «عصر ویکتوریا»، جهان هنوز هم بسته بود و گردشگری معنایِ امروزی خود را نداشت.

بدل شدنِ بیشترِ شهرها و پایتخت‌هایِ جهان به محلی برای گشت و گذار، بر این اساس، پدیداری کاملا قرن بیستمی است. حالا دیگر کمتر جایی هست که بتوان به آنجا سفر کرد و وقتی به آنجا می‌روی، گردشگری با یک دوربین و مشغول عکاسی نبینی.

حالا ذائقه ما به دنبال چیزهای جدید است و وقتی فناوری هم به کمک‌مان آمده، کجا بهتر از فضا؟ سفرهای تفریحی به فضا مدت‌ها رویا بودند، اما حالا مدتی است که این شکل از سفر، وارد دنیای تجارت شده و شرکت‌هایی در بخش خصوصی، به معنیِ واقعی دارند با هم رقابت می‌کنند که من و شما را ارزان‌تر از آنچه فکر می‌کنیم، از جاذبه سطح زمین جدا کنند.

سفر به فضا، ناقابل روزی ۳ میلیون دلار!

اولین چراغ را «دنیس تیتو» (Dennis Tito) روشن کرد، یک آمریکایی بسیار ثروتمند که در سال ۲۰۰۱ میلادی درخواست داد تا با هزینه شخصی، همراه با یک تیمِ فضانورد حرفه‌ای به مدار زمین برود.

سفر ۷ روز طول کشید و حدود ۲۰ میلیون دلار (کمابیش روزی ۳ میلیون دلار) برای تیتو آب خورد. او این مدت را در «ایستگاه فضایی بین‌المللی» (International Space Station) سپری کرد. این ایستگاه، در واقع یک سازه بزرگِ معلق در مدار زمین است که در طول سال‌ها و به تدریج ساخته شده و حکم پناهگاهی را دارد که کوهنوردانِ حرفه‌ای، شب‌هایِ پیش از صعود به قله را در آن سپری می‌کنند.

«تیتو» با یک «سایوزِ» روسی به فضا رفت، چرا که «ناسا» در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی هنوز هم در مورد شکل‌گیریِ سفرهای تفریحی به فضا دودِل بود. روس‌ها اما سال‌هاست که گوشه‌چشمی به فضا داشته‌اند و واقعیت هم این است که طی ۷ دهه گذشته، تقریبا همیشه در حوزه فضا از آمریکایی‌ها جلوتر بوده‌اند.

پیش‌درآمد: وقتی دعوا به فضا کشید

اتفاقا بد نیست داستان‌مان را از همین جا پی بگیریم: ماجرا از این قرار است که رقابت‌های دورانِ «جنگ سرد» میان اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا، علاوه بر حوزه تسلیحات اتمی و ژئوپولتیک، به فضا هم کشیده شد.

روس‌ها در سال ۱۹۵۷ میلادی «اسپوتنیک ۱» را به فضا فرستادند (همان اسمی که حالا روی بسته‌هایِ واکسنِ روسیِ کرونا هم نقش بسته است). آمریکایی‌ها که می‌خواستند عقب نمانند، در سال ۱۹۶۹ و با فضاپیمای «آپولو ۱۱» نخستین انسان را روی سطح ماه پیاده کردند.

اتحاد جماهیر شوروی با ایجاد «ایستگاه فضایی میر» نشان داد که فناوری فضایی‌اش از آمریکایی‌ها جلوتر است.

مرحله بعدی رقابت، ایجاد یک سازه در فضا بود که بتوان بعدها از آن استفاده کرد. شوروی در سال ۱۹۸۶ (کمی پیش از فروپاشی‌اش) بزرگ‌ترین ایستگاه فضاییِ زمانِ خود را با نام ایستگاه فضاییِ «میر» (Mir) در «مدار نزدیک زمین» ایجاد کرد.

البته ایستگاه‌های دیگری هم توسط شوروی ایجاد شده بودند، اما اهمیت «میر» را نداشتند. بعد از فروپاشی شوروی، ایستگاهِ «میر» به عنوان میراث برای روسیه باقی ماند و تا سال ۲۰۰۱ میلادی، بزرگ‌ترین سازه دست بشر در فضا بود.

بعد از آن این رقابت بازیگران دیگری هم پیدا کرد: «ایستگاه فضایی بین‌المللی»، احتمالا مهم‌ترینِ این ایستگاه‌هاست، اما عملیات ایجاد «ایستگاه فضایی تیانگونگ» (Tiangong space station) چین هم همین چند ماه پیش کلید خورد و کسی چه می‌داند، شاید چینی‌ها روزی فضا را هم تسخیر کردند.

چای زعفرانی با نبات در ۴۵۰ کیلومتری سطح زمین

تعداد کسانی که صرفا به قصد سیاحت به فضا رفته‌اند، چندان زیاد نیست. با این همه، آمارِ این دسته از گردشگران در حال اوج گرفتن است و خیلی‌ها معتقدند تا پایان دهه ۲۰۲۰ میلادی، و شاید حتی زودتر، گردشگریِ فضایی موضوعی پیشِ پا افتاده خواهد بود.

از قضا، یکی از نخستین کسانی که به عنوان گردشگر به فضا رفته‌اند، یک زنِ ایرانی است. «انوشه انصاری» در سال ۲۰۰۶ میلادی و با هزینه شخصی به ایستگاه فضاییِ بین‌المللی، در ارتفاعِ ۴۵۰ کیلومتری سطح زمین رفت. او چهارمین فرد و نخستین زنی بود که در سرتاسر جهان چنین سفری را تجربه می‌کرد. انصاری ۱۰ روز را در فضا سپری کرد.

«انوشه انصاری» نخستین زن ایرانی-آمریکایی و نخستین زن در جهان بود که گردشگری فضایی را تجربه کرد.

خصوصی‌سازیِ فضا و جنگ میلیاردرها

اما حالا داستان گردشگری فضایی اوج گرفته است و در این داستان هم همان نام‌هایی را می‌شنویم که در بسیاری دیگر از حوزه‌هایِ نوآورانه دنیایِ فناوری با آنها آشنا هستیم: «جف بزوس» و «ایلان ماسک».

«جف بزوس»، میلیاردرِ آمریکایی و بنیان‌گذار شرکت آمازون، در سال ۲۰۰۰ میلادی شرکتی با نام «بلو اُریجین» (Blue Origin) تاسیس کرده بود که هدفش شکل دادن به گردشگری فضایی بود. این شرکت از آن تاریخ تاکنون، به طور مرتب آزمایش‌هایی برای هر چه ارزان‌تر کردنِ سفر به فضا انجام داده و عمدتا هم موفق بوده است.

شرکتِ رقیب، «اسپیس ایکس» (SpaceX) هم متعلق به «ایلان ماسک» است، میلیاردِ آمریکاییِ دیگری که رویاپردازی‌هایش در حوزه فناوری مشهور است. «ماسک» این شرکت را در سال ۲۰۰۲ میلادی راه‌اندازی کرد، شرکتی که حالا معروف‌ترین و نوآورترین شرکتِ خصوصی در حوزه فناوری‌های فضایی است.

این نخستین بار است که رقابت در فضا به حوزه شرکت‌های خصوصی کشیده شده، چراکه تا پیش از این، سرمایه‌گذاری در حوزه فضایی تنها از عهده دولت‌ها بر می‌آمد و حتی این انتقاد هم مطرح بود که آیا اساسا خرج‌کردنِ میلیاردها دلار در جایی که معلوم نیست بازگشتِ سرمایه‌ای در کار باشد یا نه، عقلانی است؟

آن‌طور که اعلام شده، ماموریت سازمانیِ «اسپیس ایکس»، «ارزان‌تر کردن سفرهای تفریحی به فضا» و «تسخیر کردنِ مریخ» است. شواهد نشان می‌دهند که میلیاردر نابغه آمریکایی، چندان از رویایش دور نیست.

موشک‌هایی که یک‌بار مصرف نیستند

اما اجازه بدهید داستان‌مان را با اشاره به رویکرد فناورانه دو شرکت «بلو اریجین» و «اسپیس ایکس» تمام کنیم. این دو شرکت بر سر یک فناوریِ بسیار پیشرفته با یکدیگر رقابت می‌کنند که دستیابی به آن می‌تواند همه چیز را در حوزه گردشگری فضایی و حتی فتح سیارات دیگر تغییر بدهد.

این فناوری، «سامانه پرتاب با قابلیت استفاده مجدد» (Reusable launch system) نام دارد که توسط شرکت‌های خصوصیِ دیگر، از جمله در چین، هند و نیوزیلند و البته سازمان‌های فضایی در کشورهایی مانند روسیه و آمریکا هم دنبال می‌شود.

شرکت «اسپیس ایکس» یکی از شرکت‌های پیشرو در حوزه گردشگری فضایی است.

با استفاده از این فناوری، سامانه‌های پرتابِ فضایی (یا همان موشک‌ها)، می‌توانند پس از پرتاب و رساندن محموله‌شان به فضا، دوباره روی زمین فرود بیایند و مورد استفاده قرار بگیرند. به این ترتیب، سفرهای فضایی می‌توانند ارزان‌تر و ارزان‌تر شوند. اگر این فناوری همه‌گیر شود، شاید به زودی ثروتمندان به جای برنامه‌ریزی برای سفر به اروپا در تعطیلات‌شان، برای سفر به فضا برنامه‌ریزی کنند.