سیاست چه تاثیری بر بورس می‌گذارد؟ / بازار سرمایه در دولت سیزدهم چه می‌شود؟ 

۴۰ میلیون سهامدار بازار سرمایه در انتظارند که ببینند این بازار چه واکنشی به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری نشان می‌دهد. آیا شاخص نزولی بورس بعد از اعلام نتایج انتخابات مثبت می‌شود و یا منفی؟ سیاست و نتیجه انتخابات چه اثری بر بورس دارد؟

به گزارش تجارت‌‌نیوز ، بازار سرمایه در دوره‌های مختلف و دولت‌های گوناگون سرنوشت متفاوتی داشته است. گاهی دولتی مانند دولت احمدی‌نژاد بورس را قمارخانه خوانده بود و نشان از نگاه منفی دولت به بورس داشت. اما برخی دیگر مانند دولت روحانی نگاه ویژه‌ای به بورس داشت اما در نهایت باز هم شاخص بدترین نزولی تاریخی خود را تجربه کرد.

حالا بازار سرمایه در دولت سیزدهم چه می‌شود؟

بورسِ اوراقِ بهادار تهران، یکی از قدیمی‌ترین بازارهایِ سرمایه در منطقه غرب آسیا به حساب می‌آید. این در حالی است که فکرِ ایجادِ بازاری برای معامله سهام در ایران، دست‌کم به سال ۱۳۱۰ بر می‌گردد. با این همه، عوامل متعددی موجب شدند که ایجاد نخستین بورس اوراق بهادار در ایران، تا سال ۱۳۴۶ به تعویق بیفتد.

سال ۱۳۷۲: بازگشت بورس به اقتصاد ایران

بورس تهران عملا دوره جدید فعالیت خود را از سال ۱۳۶۸ آغاز کرد. در فاصله سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۷ خورشیدی، ایران درگیر جنگ، انقلاب و آشوب‌های داخلی بود. با این همه، با پایان جنگ، دولت هاشمی‌رفسنجانی به سرعت سر و سامان دادن به بورس را آغاز کرد.

سال ۱۳۷۰ سال پررونقی برای بازار سرمایه بود. در این سال افزایش چشمگیری هم در ارزش معاملات و هم در حجم سهام مورد معامله بازار پدید آمد. ارزش معاملات در این سال نسبت به سال ۱۳۶۹، حدود ۷۳۷ رصد و تعداد سهام معامله شده ۳۶۹ درصد رشد پیدا کرد.

این در حالی بود که از اواسط سال ۱۳۷۲، عدم عرضه سهام و جریان بیشتر منابع مالی به سویِ بورس، موجب شد تا شاخصِ قیمت سهام رو به افزایش بگذارد. حجم مجموع معاملاتِ کل سال هم برای نخستین بار در طول تاریخ بورس، از مرز ۵۱ میلیارد تومان عبور کرد. در پایان سال ۱۳۷۲، شاخص قیمت نسبت به سال قبل ۲۳٫۵ درصد رشد داشت.

فعالیت بورس که در زمان جنگ عملا متوقف شده بود، در دولت اول هاشمی‌رفسنجانی دوباره کلید خورد.

دولت خاتمی، بورس حرفه‌ای می‌شود

خوش‌بینیِ سیاسی که پیامد انتخاب محمد خاتمی به ریاست‌جمهوریِ ایران بود، موجی مثبت هم در اقتصاد ایران ایجاد کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهند که قیمت طلا و حتی مسکن، در سال ۱۳۷۶ ثبات قابل توجهی داشت و دلیل آن، شاید آرامشی بود که از ناحیه سیاست به اقتصاد تسری پیدا کرده بود.

فعالیت سرمایه‌گذاران در بورس تهران، در سال ۱۳۷۶ البته در مقایسه با سال پیش از آن اندکی کاهش پیدا کرده بود و این را احتمالا می‌توان به افت نرخ تورم در سال ۱۳۷۶ نسبت داد: وقتی نرخ تورم پایین باشد، سرمایه‌گذاران معمولا سپرده‌گذاری در بانک را ترجیح می‌دهند.

در پایان سال، مجموع ارزش معاملات به حدود ۱۸۹ میلیارد تومان رسیده بود. شرکت فنرسازی خاور با رشد ۱۶۰٫۸ درصدی قیمت سهام، پربازده‌ترین شرکت در سال ۱۳۷۶ بود.

بازده کل سرمایه‌گذاری روی سبد کل سهام بورس در سال ۱۳۸۰ به ۳۶٫۳ درصد رسید که با توجه به نرخ تورم ۱۱٫۵ درصدی ایران در آن سال، سرمایه‌گذاری در بورس یکی از پربازده‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها در آن به حساب می‌آمده است.

این در حالی است که بورس تهران، در سال ۱۳۸۰ در میان پربازده‌ترین بورس‌های جهان هم قرار داشت. مجموع ارزش کل معاملات در بورس تهران در سال ۱۳۸۰، به حدود ۷۷۲ میلیارد تومان رسید.

دولت احمدی‌نژاد، بورس یا قمارخانه

محمود احمدی‌نژاد، پدیده انتخابات سال ۱۳۸۴ بود. او مدعی بود که می‌خواهد با اشرافی‌گری در کشور مقابله کند و ظاهرا بازار سرمایه هم از نظر او، یکی از مصادیق همین اشرافی‌گری بود.

مقایسه بورس با «قمار» در آن زمان (و شاید صرفِ واکنش سرمایه‌گذاران به انتخابِ احمدی‌نژاد به عنوان رییس‌جمهور ایران) موجب افت قابل توجه بازدهی بازار سرمایه در سال ۱۳۸۴ شد.

سال ۱۳۸۸ خورشیدی، نقطه اوج بحران مالی جهانی (در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ میلادی) بود و این بحران، با تاخیر و تا حدی با کاهش حجم تخریب، بالاخره به اقتصاد ایران هم رسید. از طرف دیگر، شوک رخدادهای پس از انتخابات سال ۱۳۸۸ هم اقتصاد ایران را با نااطمینانی‌هایی مواجه کردند که خیلی زود اثر خود را بر اقتصاد ایران بر جای گذاشتند.

احمدی نژاد بورس را به «قمار» تشبیه کرد. در دولت نخست او، بورس ریزش قابل توجهی را تجربه کرد.

این در حالی بود که بحران مالی جهانی، موجب شده بود قیمت فلزات اساسی و نفت به شدت افت پیدا کند. به عنوان مثال، قیمت فلز «روی» از محدوده ۴۵۰۰ دلار به ۱۰۰۰ دلار رسید، آلومینیوم از محدوده ۳۱۰۰ دلار به ۱۲۰۰ دلار و مس از محدوده ۹۰۰۰ دلار به ۳۰۰۰ دلار رسید، نفت نیز از محدوده ۱۴۰ دلار به ۳۵ دلار کاهش پیدا کرد.

دولت روحانی: بورس رشد می‌کند

در فاصله سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲، چند اتفاق عمده در اقتصاد و سیاست ایران به وقوع پیوست که در نهایت، به رشد قیمت سهام در بورس تهران هم ختم شد. در فاصله سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۲، بازدهی بازار سرمایه حدود ۷۰ رصد رشد پیدا کرد. این در حالی بود که انتخاب حسن روحانی به ریاست‌جمهوری، یک شوک مثبت دیگر به بورس تهران وارد کرد و در نیمه دوم سال ۱۳۹۲، بازار سرمایه به اوج رسید.

اما از سال ۹۶ به بعد شرایط تغییر کرد و خروج آمریکا از برجام و دیگر متغیرها قیمت دلار را تا ۳۰ هزار تومان هم رساند. اما در این میان بازار سرمایه شرایط رویایی داشت. از زمستان سال ۱۳۹۸ تا مردادماه سال ۱۳۹۹، بازار سرمایه ایران به یک رالیِ صعودی بدل شده بود و این در حالی بود که قیمت‌ها در بازارهای موازی (طلا، مسکن و خودرو) هم با همین شتاب رشد می‌کردند.

علت رالیِ صعودی در بازارها البته مشخص بود: افت ارزش پول ملی، به رشدِ اسمیِ قیمت دارایی‌ها ختم شده بود. بورس تهران در مردادماه سال ۱۳۹۹ به اوج ۲ میلیون ۱۰۰ هزار واحدی خود رسید و از آن تاریخ به بعد، بزرگ‌ترین نزول در بازار سرمایه ایران آغاز شد.

سال ۱۴۰۰: قهر با بازار سرمایه

سال ۱۴۰۰ اما در حالی آغاز شد که خروج گسترده پول حقیقی از بازار سرمایه، به مشخصه اصلی این بازار بدل شده بود. علاوه بر این، در حالی که مجموع ارزش معاملات روزانه در بورس تهران در تابستان سال ۱۳۹۹ به اوج ۳۰ هزار میلیارد تومانی هم رسیده بود، در بهار سال ۱۴۰۰، میانگین ارزش معاملات روزانه در بازار کمتر از ۸ هزار میلیارد تومان بود.

حالا مهم‌ترین سوالی که حدود ۴۰ میلیون سهامدار بازار سرمایه دارند این است که آیا بورس می‌تواند دوباره به روزهایِ خوشِ گذشته برگردد؟ پاسخ قاطعی وجود ندارد. از یک سو، تعداد شرکت‌های ایرانی که می‌توانند به بورس تهران وارد شوند و از این طریق تامین مالی کنند، بسیار زیاد است و بورس تهران هنوز هم جای زیادی برای پیشرفت دارد.

از دیگر سو، بورس نمی‌تواند با واقعیت‌هایِ اقتصادیِ کشور بیگانه باشد. زمانی که نرخ تشکیل سرمایه در طول یک دهه گذشته منفی بوده و عوامل نااطمینانی در اقتصاد ایران به اوج رسیده‌اند، دشوار بتوان انتظار داشت بورس تهران به این زودی به یک بورس حرفه‌ای و رو به رشد بدل شود.