راه‌هایِ قانونیِ کاهش مالیات کدامند؟

یکی از اصلی‌ترین منابعِ اخذ مالیات در کشور، مالیات بر درآمدِ اشخاص حقیقی است و نکته اینکه اشخاصِ حقیقیِ مورد اشاره در قانون مالیات، در واقع همان صاحبان کسب و کارها هستند. اما چه کسانی یا به عبارت بهتر، چه کسب و کارهایی مشمول پرداخت مالیات می‌شوند؟

به گزارش تجارت‌نیوز، علاوه بر این، آیا راه‌هایی وجود دارند که مالیات‌دهنده بتواند به کمک آنها مالیات پرداختیِ خود را در قالبِ مرزهای قانون (و نه فراتر از آنها) کاهش دهد؟ در این نوشته به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهیم.

جزو کدام گروه از مشاغل هستید؟

قانون از همه افراد، به یک اندازه مالیات نمی‌گیرد و اندازه کسب و کار هم در تعیین میزان مالیاتی که باید پرداخت شود موثر است. یک کسب ‌و کارِ بزرگ، اسناد و دفاتر مالی فراوانی دارد، اما یک کسب ‌و کار کوچک (مثلا یک کارگاه ۵ نفره)، اسناد مالی چندانی ندارد.

سازمان امور مالیاتی هم دقیقا به همین دلیل، اشخاص حقیقی (صاحبان کسب و کارها) را بر اساس حجم و نوع فعالیت، به سه گروه تقسیم کرده است. «گروه اول»، کسب و کارهایِ بزرگ را در بر می‌گیرد که می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

«دارندگان کارت بازرگانی»، «صاحبان کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی و بهره‌برداران معادن»، «صاحبان هتل‌های سه ستاره و بالاتر»، «صاحبان بیمارستان‌ها، زایشگاه‌ها، کلینیک‌های تخصصی»، «صاحبان مشاغل صرافی» و «فروشگاه‌های زنجیره‌ای دارای مجوز فعالیت از وزارتخانه ذی‌ربط». از نظر حجم فعالیت هم کسب و کارهای «گروه اول»، کسب و کارهایی هستند که بالای ۵٫۵ میلیارد تومان در یک سال درآمد داشته‌اند.

«گروه دوم» اما مشاغلی را در بر می‌گیرد که یکی از این دو شرط را داشته باشند: یا درآمد ابرازی آنها (اعم از فروش کالا و یا فروش کالا و ارائه خدمات) بر اساس اظهارنامه مالیاتی عملکرد دو سال قبل بین ۱٫۸ میلیارد تا ۵٫۵ میلیارد تومان باشد و یا آنکه آخرین درآمد قطعی شده فروش کالا یا فروش کالا و ارائه خدمات آنها بر اساس برگ قطعی مالیات ابلاغی تا پایان دی‌ماه سال قبل، بین ۱٫۸ میلیارد تا ۵٫۵ میلیارد تومان باشد.

«گروه سوم» هم به صورت طبیعی، شامل مشاغلی است که درآمد سالانه آنها کمتر از ۱٫۸ میلیارد تومان در سال است و طیف بزرگی از حوزه‌های کسب و کار، از قضا در همین گروه طبقه‌بندی می شوند.

راه‌های قانونی برای کاهش مالیات

در این میان، بسیاری از صاحبان کسب‌و‌کارها به دنبال کاهش مالیات پرداختی خود هستند و این در حالی است که وقتی صحبت از کاهش مالیاتی پرداختی به میان می‌آید، منظور عمدتا سد کردنِ راهِ جریمه‌های مالیاتی است. به عبارت ساده، بهترین راه برای کمتر مالیات دادن این است که یک مالیات‌دهنده خوب باشید!

مشاغل و کسب‌و‌کارهای مشمولِ مالیات، به طور کلی به سه دسته تقسیم می‌شوند.

نخستین و ساده‌ترین راه برای کاستن از مالیاتِ پرداختیِ کسب و کارها، پر کردن اظهارنامه مالیاتی در مهلت مقرر است. به این ترتیب، احتمال شمول در معافیت‌ها، بخشودگی‌ها و جوایزِ خوش‌حسابیِ مالیاتی هم وجود دارد.

راه‌حل دوم، ذکر مالیاتِ سالِ گذشته در اظهارنامه الکترونیکی سالِ جاری است. به این ترتیب، اگر میزان اعلامی امسال در اظهارنامه، کمتر از میزان اعلامی در اظهارنامه سال قبل باشد، ممیزان اداره دارایی دفاتر قانونی اقدام و مدارک و مستندات مالی گذشته را بررسی کرده و در صورتی که به هر رقمی بالاتر از سال قبل برسند و کتمان درآمد وجود داشته باشد، مودی جریمه می‌شود.

شفافیت در ارائه اطلاعات، تنظیم درستِ صورت‌های مالی و تحریر صحیحِ دفاتر قانونی طبق آیین‌نامه مربوطه و مستند‌سازیِ رایانه‌ایِ چرخه حسابداری کسب و کار هم از جمله مواردی هستند که تصویری از یک مالیات‌دهنده خوب نزد سازمان امور مالیاتی ایجاد می‌کنند.

تخفیف‌های مالیاتی: آوانس‌هایی به مالیات‌دهندگانِ خوش‌حساب

اما همان‌طور که در بالا اشاره شد، راه‌هایی هم وجود دارند که به کمکِ آنها، مالیات‌دهنده مشمول تخفیف‌هایِ مالیاتی می‌شود. به عنوان نمونه، اگر در ۳ سال متوالی، ترازنامه و حسابِ سود و زیان دفاتر و مدارک شما مورد قبولِ ممیزان قرار گرفته و مالیات هر سال را بدون نیاز به اعتراض به برگه تشخیص قطعی و مراجعه به هیات‌هایِ حل اختلافِ استانی پرداخت کرده باشید، ۵ درصد اصل مالیات این ۳۶ ماه به عنوان جایزه خوش‌حسابی برای شما منظور می‌شود.

ساده‌ترین راه برای کاهش مالیات پرداختی این است که یک مالیات‌دهنده خوب باشید!

علاوه بر این، اگر مالیات تکلیفی مربوط به عملکرد هر سال را قبل از سررسید پرداخت کنید، یک درصد مبلغ پرداخت شده به ازای هر ماه تا سررسید به شما جایزه خوش‌حسابی تعلق می‌گیرد که از مالیات متعلق به همان دوره عملکرد، کسر می‌شود.

به عنوان نمونه، اگر پرداخت مالیات ۲ ماه زودتر انجام شود، ۲ درصد جایزه به شما تعلق می‌گیرد. البته سقفِ بهره‌مندی از این امکانِ تخفیف، ۴ درصد است و مودی مالیاتی می‌تواند آنها را از بدهی‌هایِ مالیاتی خودش کم کند. کمک به موسسات عام‌المنفعه، مراکز ورزشی، خیریه‌ها و نیکوکاری هم می‌تواند به کاهش مالیات پرداختی کسب و کارها کمک کند.

آیا پایه مالیاتی گسترش پیدا می‌کند؟

این اما در حالی است که طی ماه‌های اخیر، یکی از گسترده‌ترین اقسامِ مالیات هم به منظومه مالیاتی کشور اضافه شده و هر چند انتقادات گسترده‌ای به شکل و شمایل و حد و حدودِ این مالیات هم در میان است، ظاهرا قرار است به زودی شاهد گسترش پایه مالیاتی کشور (یا به عبارت ساده، بزرگ‌تر شدن تورِ مالیاتیِ کشور) باشیم.

بر اساس طرح مالیاتیِ جدید که در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است و نام آن «مالیات بر عایدی سرمایه» است، مازاد ارزشِ یک دارایی در زمان انتقال آن دارایی، نسبت به ارزش تملک آن دارایی، عایدی سرمایه محسوب شده و مشمول مالیات می‌شود.

بر اساس طرح جدید «مالیات بر عایدی سرمایه»، خرید و فروش خودرو در کمتر از ۴ سال، مشمول پرداخت مالیات می‌شود.

به بیان غیر فنی و ساده، اگر شما ملکی را مثلاً ۲ میلیارد تومان بخرید و ارزش آن ملک بعد از ۶ ماه ۳ میلیارد تومان شده باشد، باید در هنگام فروشِ آن ملک، از یک میلیارد تومان سودی که عایدتان شده، درصدی را به دولت مالیات بدهید.

«املاک با انواع کاربری و حق واگذاری محل»، «انواع وسایل نقلیه موتوری زمینی»، «طلا، شمش طلا، طلای آب شده، زیورآلات از جنس طلا، پلاتین و جواهرآلات» و «انواع ارز خارجی»، مواردی هستند که در طرح مجلس، مشمول دریافت مالیات بر عایدی سرمایه در نظر گرفته شده‌اند.

اما میزان این مالیات چقدر خواهد بود؟ نرخ مالیات در این طرح، بستگی به نوع دارایی و مدت زمان نگه‌داری آن دارد. بر این اساس، املاک در صورت نگهداری کمتر از یک سال، مشمول ۴۰ درصد مالیات بر عایدی سرمایه می‌‌شوند.

با نگهداری املاک بیش از یک سال، سالانه ۳ واحد درصد از نرخ مالیات بر عایدی سرمایه کم می‌‌شود و از سال دوازدهم به بعد، با نرخ ثابت ۴ درصد مشمول مالیات می‌‌شوند. این در حالی است که صاحبان اراضی بایر نیز باید معادل ۴۰ درصد مالیات بر عایدی سرمایه بپردازند.

از آن سو، نگهداری انواع خودرو در مدت زمان کمتر از یک سال، معادل ۳۰ درصد مشمول مالیات می‌‌شود و در صورت نگهداری بیش از یک سال، سالانه ۱۰ واحد درصد از نرخ مالیات کم و مالیات مربوطه از سال چهارهم به بعد با نرخ ثابت صفر درصد محاسبه می‌‌شود. به این ترتیب، برای آنکه از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه در فروش خودروی نو خود معاف شوید، باید آن را دست کم ۴ سال پس از تحویل بفروشید.

نگهداری طلا، ارز، جواهرآلات و سایر دارایی هایی که مشمول مالیات بر عایدی سرمایه هستند هم به شکلی مشابه محاسبه می‌شود. بر این اساس، خرید و فروش طلا در مدت زمان کمتر از یک سال، مشمول ۳۰ درصد مالیات، کمتر از ۲ سال مشمول ۲۰ درصد مالیات و بیش از ۲ سال مشمول ۱۰ درصد مالیات بر عایدی سرمایه خواهد بود.

آیا ممکن است تورِ مالیاتی گسترده‌تر از این هم بشود؟

با این همه، اجرای این طرح (فارغ از شکل اجرا و ضمانت‌های اجرا) یک ایراد بسیار بزرگ هم دارد: این طرح دارایی‌های بانکی و دارایی سهامِ افراد را در نظر نمی‌گیرد و این در حالی است که اخذ مالیات از این این دو، می‌تواند اساسا اقتصاد ایران را به کلی دگرگون کند.

اینکه شهروندان یک کشور بتوانند هر میزان دارایی بانکی داشته باشند و بابت آن مالیاتی نپردازند و کسی هم نتواند به اطلاعات حساب‌هایِ بانکی‌شان دسترسی داشته باشد، تقریبا در هیچ کشوری با سطح توسعه‌‌یافتگیِ ایران وجود ندارد.

در واقع، تقریبا در تمام کشورهای توسعه‌یافته، دولت مجاز است به حساب‌های بانکی افراد سرک بکشد تا اولا جلویِ پولشویی را سد کند و ثانیا بتواند از این دارایی‌ها مالیات بگیرد.

علاوه بر این، عجیب است که چرا بازار سرمایه ایران که در تابستان سال ۱۳۹۹، روزانه شاهد بین ۲۰ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان معامله سهام بود، فاقد ساز و کاری برای اخذ هوشمندانه مالیات بوده و همچنان هم هست.