طرح‌های دولت برای اشتغال
معاون وزیر کار، با تشریح جزئیات طرح‌های اشتغالی دولت برای افزایش سطح مهارت جوانان جویای کار، چالش‌ها، موانع و برنامه‌های آتی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای را برای اشتغال‌زایی اعلام کرد.
یکی از موضوعاتی که همیشه در بررسی عوامل بیکاری از سوی دولتمردان مطرح می‌شود، نبود مهارت انجام فعالیت‌های شغلی در بین جوانان است به طوری‌که بر اساس اعلام مسئولان بین ۶۰ تا ۷۰ درصد جوانان جویای کار فاقد مهارت هستند.
به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از مهر، در عین حال سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای به عنوان متولی آموزش‌های مهارتی جوانان نقش مهمی در این زمینه باید ایفا کند اما با این حال بخش مهمی از جمعیت جوان کشور از بی‌مهارتی رنج می‌برند.
در برنامه اشتغال فراگیر که اخیرا از سوی اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور ابلاغ شده است، طرح‌های اشتغال‌زایی کارورزی ویژه اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، مهارت‌آموزی در محیط کار واقعی و طرح مشوق‌های کارفرمایی برای جذب متقاضیان شغل به عنوان طرح‌های مهم دولت در حوزه اشتغال‌زایی مطرح می‌شوند.
در همین زمینه محمد امین سازگارنژاد معاون وزیر کار و رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار مهر جزئیات طرح‌های اشتغالی دولت و برنامه‌های این سازمان در بخش‌های مختلف تشریح کرد که بخش نخست این مصاحبه به شرح زیر است:
به نظر شما مهم‌ترین عامل بحران بیکاری جوانان چیست؟ طبیعتا دوران بیکاری جوانان به دلیل انباشت نیروی بیکار از سال‌های گذشته افزایش یافته است. راهکار مبارزه با پدیده امروز بیکاری که از آن به عنوان «بحران» یاد می‌شود چیست؟
بیکاری انواع مختلفی دارد، بنابراین هرکدام عواملی متفاوت دارند؛ مثلا افراد شاغل نیز ممکن است برای یافتن شغل بهتر، شغل خود را رها کنند و مدتی به دنبال کار باشند که در این زمان دچار بیکاری اصطکاکی هستند؛ یا بیکاری در دوران رکود، که باعث کاهش تولید می‌شود، بیکاری سیکلی یا ادواری گفته می‌شود.
راه مبارزه با این نوع بیکاری، اتخاذ سیاست‌های مالی و پولی انبساطی است تا تقاضای کل افزایش یابد و به دنبال آن تولید ملی و اشتغال افزایش یابد. گاهی با تغییر تکنولوژی، بعضی شغل‌ها از بین می‌رود و شغل‌های جدید به وجود می‌آید.
اگر افرادی که شغل خود را از دست داده‌اند، نتوانند آموزش لازم را ببیند و شغل‌های جدید پیدا نمایند، بیکار می‌شوند که بیکاری ساختاری نام دارند. در مواقعی هم افرادی که شغل دارند ولی در تولید نقشی ندارند.
همچنین به دلیل فصلی بودن شغل آن‌ها، در بعضی از فصول سال بیکار می‌شوند. مثلا کارگران پیست‌های اسکی در تابستان بیکار هستند و یا کارگران ساختمانی در فصول سرد سال بیکار هستند که به بیکاری فصلی معروف می‌باشد.
به طور کلی بیکار به شخصی گفته می‌شود که حاضر است کار کند ولی شغلی پیدا نمی‌کند. بنابراین اگر فردی فارغ‌التحصیل شده است و می‌گوید می‌خواهیم یک سال استراحت کنم و به دنبال کار نمی‌رود، بیکار تلقی نمی‌شود.
شخص بیکار باید جویای کار نیز باشد تا از نظر اقتصادی بیکار تلقی گردد. در بعضی از کشورها، بیکار به کسی گفته می‌شود که در مراکز کاریابی ثبت‌نام کرده باشد و برای او شغلی پیدا نشده باشد.
برخی عوامل مانند نرخ رشد جمعیت و سیل جوانان جویای کار، رشد پایین اقتصادی، عدم توجه دولت به طرح‌های کارآفرین به علت دولتی بودن اقتصاد ایران، اشکال در فضای کسب‌وکار، افزایش تعداد دانشجویان و اشباع دستگاه‌های دولتی و فرهنگ مدرک‌گرایی و فقدان مهارت، شایستگی و صلاحیت حرفه‌ای مورد نیاز بنگاه‌های اقتصادی در نزد نیروی کار از عوامل مهم بحران بیکاری است.
سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای در حوزه مهارت‌آموزی مبتنی بر اشتغال افراد چه برنامه‌هایی دارد؟
به طور کلی سازمان به عنوان متولی آموزش‌های مهارتی غیررسمی به دنبال افزایش اثربخشی و تضمین کیفیت خدمات آموزشی است و بر این اساس استراتژی‌های مختلف و متنوعی را برای ارائه آموزش‌های معطوف به اشتغال تبیین و اتخاذ کرده است. برخی از این استراتژی‌ها عبارتند از سفارش محوری در ارائه آموزش که مبتنی بر فرایندهای نیازسنجی آموزشی و عرضه آموزش بر پایه سفارش و تقاضای بازار کار است.
در این راستا می‌توان بر عقد تفاهم‌نامه همکاری‌های آموزشی مشترک با حداقل ۹۰ سازمان و دستگاه اجرایی اشاره کرد. همچنین ارائه خدمات مشاوره شغلی و مهارت‌آموزی مبتنی بر نیازهای اقتصادی بازار کار به کار آموزان و مهارت جویان در مراکز آموزشی انجام می‌شود.
تولید توام با آموزش و مهارت‌آموزی از شکل‌های دیگر آموزش برای افزایش مهارت و تجربه ساخت و تولید مصنوعات و محصولات برای کیفیت‌بخشی به آموزش است و افزایش مهارت و شایستگی مهارت آموختگان و افزایش شانس اشتغال پذیری آنان است.
توجه به آموزش‌های کارآفرینی کارجویان و تربیت مربیان کارآفرینی و پرداختن به شناسایی و تعیین صلاحیت استادکاران مهارتی و استفاده از تجارب ارزنده آن‌ها از دیگر اقدامات مبتنی بر اشتغال افراد است.
در سال‌های اخیر نیز مهارت‌آموزی در محیط کار واقعی، باعث افزایش بهره‌وری و ارتقای اثربخشی دوره‌های آموزشی و از طرف دیگر افزایش سطح مشارکت مردمی و بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری‌های آموزشی بوده است. از برنامه‌های جدید سازمان نیز که دقیقا مبتنی بر اشتغال خواهد بود برنامه‌های کارورزی برای دانش جویان و جوانان است.
طرح‌های اشتغال‌زایی با ظرفیت پوشش ۲۵۰ هزار نفر در برگیرنده ۳ طرح مهارت‌آموزی در محیط واقعی کار، کارورزی و مشوق‌های بیمه‌ای برای کارفرما برای آماده‌سازی اقشار جوانان گروه سنی ۱۵ تا ۳۳ سال برای ورود به بازار کار است.
طرح‌های اشتغالی دولت که بر مبنای افزایش مهارت‌آموزی هستند از چه زمانی آغاز می‌شود؟ ضمن اینکه با اجرای این طرح‌ها سالانه چه میزان اشتغال هذفگذاری شده است؟
طرح کاج (کارانه اشتغال برای جوانان) بخشی از برنامه فراگیر اشتغال برای سال ۱۳۹۶ مصوب شورای عالی اشتغال و ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی است که تحت عنوان طرح کارانه اشتغال جوانان موسوم است، که پس از اجرای آزمایشی آن در ۸ استان و ظرفیت سنجی طرح اجرای آن در سطح ملی برای حداقل ۱۵۰ هزار نفر در کارگاه‌های فعال برنامه‌ریزی‌شده است.
سپس به منظور تکمیل دوره‌های کارورزی یعنی جذب کارورزان در بنگاه‌های اقتصادی بخش خصوصی و تعاونی اعمال مشوق‌های بیمه‌ای سهم کارفرما در قانون برنامه ششم توسعه و قانون بودجه ۱۳۹۶ پیش بینی شده است که واحدهای اقتصادی ترغیب به نگهداشت و یا جذب افراد آموزش‌دیده مهارتی شوند.
همچنین به منظور رفع خلا مهارتی جوانان غیر فارغ‌التحصیل با استفاده از تجربه انتقال دانش عملی حین کار توسط صاحبان حرف خرد و مشاغل کوچک به تازه واردین به بازار کار، موضوع مهارت‌آموزی در محیط واقعی کار بری قشر جوان در ذیل طرح کاج با ظرفیت ۵۰ هزار نفر پیش‌بینی شده است.
طرح‌های اشتغال‌زایی با ظرفیت پوشش ۲۵۰ هزار نفر در برگیرنده ۳ طرح مهارت‌آموزی در محیط واقعی کار، کارورزی و مشوق‌های بیمه‌ای برای کارفرما برای آماده‌سازی اقشار جوانان گروه سنی ۱۵ تا ۳۳ سال برای ورود به بازار کار است. سامانه طرح کارورزی توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به منظور ثبت‌نام متقاضیان کار و فارغ‌التحصیلان بیکار دانشگاهی آغاز به کار کرده است.
همه فارغ‌التحصیلان بیکار و جوانان جویای کار با ثبت‌نام در این طرح، مشمول بیمه حوادث شده و یک‌سوم حداقل دستمزد به آن‌ها پرداخت می‌شود. بر این اساس جوانان جویای کار، فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و متقاضیان شغل می‌توانند از زمان ابلاغ طرح به سازمان با مراجعه به سامانه https://karvarzi.mcls.gov.ir مراحل ثبت‌نام خود را دنبال کنند.
همسو نبودن برنامه‌های آموزش فنی و حرفه‌ای و فقدان نقشه راه آموزش‌های ملی و منطقه‌ای هم‌راستا با راهبردهای توسعه صنعتی، کشاورزی و ابهام در محوریت و اولویت‌بندی بخش‌های اقتصادی در برنامه‌های توسعه‌ای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و فقدان نظام جامع اطلاعات بازار کار و نبود اطلاعات کافی از نیروی انسانی و مهارت‌های مورد نیاز بازار کار ارائه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای به طور موازی و تکراری بین دستگاه‌های اجرایی انجام می‌شود.
سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای به طور خاص چه سهمی از اشتغال‌زایی را بر عهده دارد؟
سازمان نسبت به بررسی وضعیت اشتغال و رصد کارآموزان خود پس از اتمام دوره آموزشی در بازه‌های زمانی مختلف به طور مستمر و دائمی اقدام می‌کند. این فعالیت تحت عنوان رهگیری اشتغال کارآموزان موسوم است. بر اساس اطلاعات و یافته‌های نتایج فرایند رهگیری اشتغال از میان افراد واجدالشرایط اشتغال، ۳۳ درصد از کارآموزان اشتغال یافته‌اند که ۲۵ درصد آن‌ها مرتبط با دوره آموزشی طی شده است.
در بررسی‌های تحلیلی علل عدم اشتغال سایر افراد به علت ادامه تحصیل و عدم تمایل به کار به واسطه داشتن درآمد کافی و نیز طی دوره خدمت سربازی و همچنین خانه‌داری و عهده‌داری وظیفه فرزندپروری است که اصلا واجد شرایط اشتغال نیستند.
همچنین دلایل پایین بودن دستمزد پیشنهادی کارفرمایان، عدم رغبت و علاقه به شغل پیشنهادی و فقدان فرصت‌های شغلی در بنگاه‌های اقتصادی و عدم سرمایه کافی برای راه‌اندازی فعالیت‌های خوداشتغالی و کارآفرینی از جمله دلایل عدم اشتغال مهارت آموختگان سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور است.
چقدر از وضع موجود بیکاری را ناشی از عدم مهارت افراد و چقدر را ناشی از عدم سیاست‌گذاری‌های درست توسط دولت‌ها می‌دانید؟
در این خصوص نمی‌توان مقیاس کمی دقیقی را ذکر کرد ولی هر دو مورد می‌تواند به‌طور کیفی در وضعیت بیکاری جامعه نقش داشته باشد. به طوری‌که بین ۶۰ تا ۷۰ درصد جوانان جویای کار فاقد مهارت هستند و یکی از دلایل عدم اشتغال به کار آن‌ها نداشتن مهارت است، و از طرف دیگر تعدد دستگاه‌های اجرایی در خصوص آموزش‌های فنی و حرفه‌ای از جمله آموزش‌وپرورش، وزارت علوم تحقیقات و فناوری و وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی و… همسو نبودن برنامه‌های آموزش فنی و حرفه‌ای و فقدان نقشه راه آموزش‌های ملی و منطقه‌ای هم‌راستا با راهبردهای توسعه صنعتی، کشاورزی و ابهام در محوریت و اولویت‌بندی بخش‌های اقتصادی در برنامه‌های توسعه‌ای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و فقدان نظام جامع اطلاعات بازار کار، و نبود اطلاعات کافی از نیروی انسانی و مهارت‌های مورد نیاز بازار کار ارائه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای به طور موازی و تکراری بین دستگاه‌های اجرایی انجام می‌شود.
از طرف دیگر به علت توجه کافی نداشتن به آمایش سرزمین و آمایش‌های آموزش فنی و حرفه‌ای و مشخص نبودن برنامه‌های منطقه‌ای و چشم‌اندازهای توسعه استان‌ها از نارسایی‌ها و مشکلات سیاست‌گذاری در این بخش است.
دوره برگزاری دوره‌های آموزشی تا ورود به بازار کار را چه مدت می‌توان پیش‌بینی کرد؟
آموزش، جزء جدایی‌ناپذیر زندگی است و به‌منظور بهبود کیفیت زندگی ضرورت دارد و دوره‌ی فراگیری مهارت، تنها متناسب با نیاز آموزشی متغیر است. لذا آموزش‌های مادام‌العمر منحصر به مقطعی خاص نبوده و مطابق با نیاز افراد و نیز بازار کار به تربیت نیروی ماهر و متخصص تعریف شده و کم و کیف دوره‌های آموزش فنی و حرفه‌ای را تعیین می‌کند.
قابل ذکر است آموزش‌های فنی و حرفه‌ای بسته به نوع رشته دارای طول دوره‌های آموزشی متفاوتی بوده و آموزش‌ها از چند ساعت تا ۱۸ ماه متغیر است.
هر چند آموزش‌هایی در قالب مسابقات ملی مهارت تدارک دیده شده اما دامنه طرح‌های مهارت‌آموزی به افراد از دوران نوجوانی بسیار محدود است. چرا سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای به دنبال فرهنگ‌سازی آموزش مهارت به نوجوان به طور گسترده نیست؟
ماموریت اصلی سازمان بر اساس قانون ارائه مهارت به کارجویان و ارتقا مهارت شاغلین است. اما این سازمان در راستای گسترش فرهنگ‌سازی مهارتی به کودکان و نوجوانان، پیش از این طرح‌های آموزشی مختلفی را با رویکرد آشنایی با مهارت‌های فنی و حرفه‌ای اجرا نموده و در ایام تعطیلی تابستان نیز در قالب غنی‌سازی اوقات فراغت دانش آموزان تجربیات خوبی در رابطه با اجرای دوره‌های کوتاه‌مدت و متناسب با شرایط دانش آموزان داشته و دارد.
از طرفی همان‌گونه که اشاره گردید بحث مسابقات استانی، ملی و بین‌المللی مهارت شرایطی را برای نهادینه کردن فرهنگ مهارت‌آموزی در جامعه ایجاد می‌نماید. با این حال همکاری سایر دستگاه‌های اجرائی و همچنین حمایت نهادهای سیاست‌گذار و برنامه‌ریز از جمله مجلس محترم و صداوسیما، در راستای گسترش فرهنگ‌سازی مهارت‌آموزی و آشنا سازی با مهارت‌های فنی و حرفه‌ای به کودکان و نوجوانان بسیار ضروری و حائز اهمیت است.
در حال حاضر تعداد حق‌التدریسی‌های فنی و حرفه‌ای در سطح کشور چقدر است و تا چه زمانی به استخدام این افراد اقدام می‌شود؟
۳۸۵۷ نفر از مربیان حق‌التدریس مشمول تبدیل وضعیت شده‌اند و در آزمون‌های مربوطه موفق شدند که در حال حاضر مراحل استخدامی ۷۵ درصد آن‌ها به اتمام رسیده است، و مابقی به دلیل محدودیت‌هایی که در تعداد پست‌های سازمان وجود داشته، تاکنون نهایی نشده است که در حال پیگیری از مراجع ذی الصلاح هستیم و سایر راهکارها را با جدیدیت دنبال می‌کنیم که ان‌شاءالله در اولین فرصت مراحل استخدام این عزیزان نیز به اتمام برسد.
نظرات