پس‌لرزه‌های رشد غیرفعالان در بازار کار کشور

میلاد مرادی: گزارش‌ها نشان می‌دهند که طی چند سال اخیر نرخ جمعیت غیرفعال کشور رو به افزایش بوده است.

به گزارش تجارت‌نیوز ، براساس آمارهای ارائه شده از مرکز آمار، جمعیت غیرفعال در کشور رشد قابل‌توجهی نسبت به دهه هشتاد داشته است. البته همین آمارها افزایش نرخ جمعیت فعال را نیز طی چند سال اخیر تایید می‌کند که چیزی در حدود 40 درصد است. اما میزان این افزایش نسبت به جمعیت غیرفعال کمتر است.

با این حال، صحبت بر سر میزان جمعیت فعال یا غیرفعال کشور، همواره محل بحث بوده و اظهارنظرهای متفاوتی در مورد آن ارائه می‌شود. علاءالدین ازوجی، مشاور وزیر و مدیر کل دفتر سیاست‌گذاری و توسعه اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گفتگو با تجارت‌نیوز به سوالاتی در این خصوص پاسخ داده است.

براساس آمارها رشد جمعیت غیرفعال کشور در چند سال اخیر رو به افزایش بوده است. برخی از کارشناسان در مورد تعریف جمعیت غیرفعال کشور انتقاد دارند. به نحوی که تعریف جامعی از آن در دسترس نیست. به نظر شما جمعیت غیرفعال کشور چه مشخصه‌هایی دارد؟

اینکه جمعیت غیرفعال رشده کرده را باید به لحاظ عددی و آماری بررسی کرد. جمعیت غیرفعال کسانی هستند که تمایل به انجام کار ندارند. به عنوان مثال، زن سرپرست خانواری که تمایل به انجام کار دارد با یک زن سرپرست خانوار دیگر که تمایل به انجام کار ندارد، متفاوت است.

وقتی که فردی در جامعه تمایل به کار دارد، یعنی یک مطالبه اجتماعی از بعد بازار کار دارد که باید برای وی فرصت شغلی ایجاد شود. اما هنگامی‌که تمایلی برای ورود به بازار کار ندارد، جز جمعیت غیرفعال محسوب می‌شود. خانواری را در نظر بگیرید که تمایل به کار ندارد اما درآمدهای غیرکاری دارد.

مثال درآمد غیرکاری می‌تواند اجاره دریافتی، مستمری نهادهای حمایتی باشد. ممکن است این خانواده مادامی که این درآمدهای غیرکاری را داشته باشد، تمایل به کار نداشته باشد. اما باید بگویم در سال‌های گذشته به رغم اینکه بازار کار به کندی حرکت می‌کرد، اما جمعیت فعال به شدت رشد کرده است.

بررسی نرخ مشارکت به ما می‌گوید که نرخ مشارکت در حدود 36 درصد در سال‌های گذشته به 40.3 درصد در سال 96 رسیده است. بنابراین در بحث افزایش جمعیت فعال کشور، افزایش بی‌سابقه‌ای رخ داده است و این موضوع می‌تواند یک پتانسیل بسیار خوب برای کشور باشد. چرا که نرخ مشارکت به آسانی کاهش یا افزایش پیدا نمی‌کند. اما اینکه ما چگونه این جمعیت فعال را به سمت شغل‌های مناسب هدایت کنیم، بحث دیگری است.

هنگامی که جمعیت غیرفعال کشور افزایش پیدا کند، چه تبعاتی ممکن است در پی داشته باشد؟

وقتی جمعیت غیرفعال افزایش پیدا کند، یک نگاه این است که یک سری از افراد تمایل دارند برای یک سری دیگر از افراد که تمایلی به ورود به بازار کار ندارند، کار کنند. بنابراین هر چقدر تعداد افراد جمعیت غیرفعال افزایش پیدا کند، به تناسب آن، افراد تحت تکفل هم افزایش پیدا می‌کنند.

وقتی درآمد افراد شاغل یا تعداد جمعیت فعال افزایش پیدا نکند، به همان تناسب باعث کاهش رفاه تمام اقشار از جمله جمعیت غیرفعال می‌شود که همین موضوع خود بسترسازی برای افزایش فقر خواهد بود. افزایش جمعیت فعال به صورت بالقوه می‌تواند منجر به افزایش درآمد برای اقشار جامعه شود و عکس این موضوع برای جمعیت غیرفعال صادق است.

نکته دوم این است که هر چقدر جمعیت غیرفعال خصوصا فارغ‌التحصیلان دانشگاهی افزایش پیدا کند، در آینده ممکن است وضعیت اقتصاد به مراتب بهتر از وضعیت موجود شود و این پتانسیل وجود خواهد داشت که در آینده وارد بازار کار شوند. به عنوان مثال، فردی اکنون اعلام می‌کند که تمایل به انجام کار ندارد و وارد فرایند تحصیل و آموزش می‌شود یا خانه‌دار خواهد شد. بنابراین غیرفعال محسوب می‌شود. با این حال، اگر وضعیت اقتصاد بهبود یابد، این فرد بعد از تحصیلات یک پتانسیل بالقوه برای اقتصاد و ورود به بازار کار خواهد بود.

بنابراین افزایش یا کاهش جمعیت غیرفعال الزاما نمی‌تواند با دید منفی نگریسته شود. اینکه جمعیت غیرفعال کم می‌شود، بدین معنی است که به جمعیت فعال ورود پیدا می‌کنند و به دنبال شغل خواهند رفت. از طرف دیگر باید این نکته را در نظر گرفت که افزایش جمعیت فعال ممکن است منجر به افزایش بیکاری نیز شود. بنابراین در تحلیل جمعیت غیرفعال باید همه ابعاد بازار کار را ببینیم.

به نظر شما اصلی‌ترین دلیل افزایش جمعیت غیرفعال در کشور طی سال‌های اخیر چه بوده است؟

در ایران یکی از دلایلی که جمعیت غیرفعال رشد کرده گسترش دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی بود که این افراد جز محصلین قرار می‌گرفتند. محصل از لحاظ نظام آماری هم دانش‌آموز و هم دانشجو را شامل می‌شود.

تعداد این افراد در دهه گذشته بسیار بالا رفته اما اکنون این روند افزایشی رو به کاهش است. این مساله بیانگر آن است که بسیاری از افراد فارغ‌التحصیل شده و وارد بازار کار شده‌اند. به احتمال خیلی زیاد افرادی که در طول چند سال گذشته تحصیل کرده‌اند به جمعیت فعال کشور به مرور اضافه شوند و میزان جمعیت فعال کشور را بالا ببرند.