شفاف‌سازی به وقت IFRS

فهیمه اکبری صحت: صنعت بیمه به‌عنوان یکی از صنایع کشور که قریب به هفتاد یا هشتاد سال عمر دارد، در دسته صنایعی قرار می‌گیرد که سال‌هاست وارد بازار سرمایه شده و در این بخش فعالیت دارد. اما مهم‌ترین چالش این صنعت علاوه بر مشکلات مالی و چالش‌هایی از قبیل آن بحث صورت‌های مالی و عدم شفافیت است.

به گزارش خبرنگار تجارت‌نیوز ، از آنجایی که بازار سرمایه نسبت به سایر بازارهای کشور از شفافیت نسبی برخوردار است، همیشه این اتهام به شرکت‌های بیمه وارد بوده که این شرکت‌ها با استفاده از روش‌های مختلف صورت‌های مالی غیرشفافی را ارائه می‌دهند. البته این موضوع فقط مختص کشورمان نیست.

بسیاری از کشورهای دنیا به صورت اختصاصی با چالش عدم شفافیت در صنعت بیمه روبه‌رو هستند. ازاین‌رو استانداردها و الگوهای مختلفی برای حرکت به سمت شفاف‌سازی صورت‌های مالی ارائه شده است. یکی از مهم‌ترین این استاندارها IFRS است.

استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRS)، به مجموعه‌ای از استانداردهای حسابداری گفته می‌شود که توسط هیات استانداردهای حسابداری بین‌المللی (IASB) تدوین شده‌اند. هدف این استانداردها، تهیه صورت‌های مالی شرکت‌های سهامی در قالب یک استاندارد جهانی است.

این استانداردها که از سال 2001 با استانداردهای IFRS4 ارائه شدند، در سه دوره متوالی رشد کرده و در بخش‌های مختلف تخصصی شده‌اند. در حال حاضر 17 IFRS که جدیدترین و به‌روزترین استاندارد تخصصی بیمه در جهان به شمار می‌رود، در سال 2016 تدوین شده و از سال 2020 در کشورهای مختلف قابلیت اجرایی دارد. خوشبختانه این استاندارد در کشورمان هم ترجمه شده و در اختیار شرکت‌های بیمه قرارگرفته است.

چندی پیش، بر اساس اعلام رسمی بیمه مرکزی تمامی شرکت‌های بیمه ملزم به استفاده از این استانداردها شده و باید تمامی گزارش‌های مالی خود را بر اساس این استاندارد به سازمان بورس ارائه کنند.

مطابق با مقررات و دستورالعمل‌های موجود بانک‌ها، بیمه‌ها و شرکت‌های بزرگ برخوردار از سرمایه بیش از ۱۰۰۰ میلیارد تومان باید در کنار گزارشگری معمول خود بر اساس استانداردهای مالی، به طور مجزا صورت‌های مالی دوره عملکرد سالیانه خود را با استانداردهای بین‌المللی (IFRS) به حسابرسان ارائه دهند.

این در حالی است که هنوز هیچ شرکت بیمه‌ای گزارش خود را بر اساس استانداردهای آی‌اف‌آراس ارائه نکرده و به گونه‌ای این استاندارد جهانی نادیده گرفته شده است.

مزیت‌های IFRS

شرکت‌های بیمه در دوران پسا تحریم، یکی از صنایعی بودند که به جذب سرمایه‌گذار خارجی چشم دوخته بودند. در چنین شرایطی مهم‌ترین نیاز و الزام همان شفافیت‌های مالی است.

در قاعده سرمایه‌گذاران خارجی، شفافیت در عملکرد به خصوص در بحث صورت‌های مالی امری اجتناب‌ناپذیر است. در نتیجه اصول، قواعد و استانداردهایی که در چارچوب اقتصاد جهان تعیین شده است، باید رعایت شود.

رعایت استاندارهای IFRS علاوه بر اینکه افزایش قابلیت اعتماد و اطمینان برای همه سرمایه‌گذاران و ذی‌نفعان را فراهم می‌کند، باعث ایجاد یک تقارن اطلاعاتی برای تصمیم‌گیری و مبانی مناسب برای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران است.

قطعا برای جذب سرمایه‌گذار خارجی و مشارکت‌های آن‌ها در فعالیت‌های اقتصادی کشورمان و حضور در بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی زیرساخت‌های مورد تایید مجامع جهانی نیاز است. این اطلاعات کمک می‌کند تا دغدغه‌های سرمایه‌گذاران کاهش پیدا کند.

در 120 کشور و بازارهای مالی این کشورها استانداردهای IFRS مورد استفاده قرار می‌گیرد. شرکت‌های بیمه که در سازمان بورس حضور دارند برای نزدیک شدن به الگوهای جهانی ملزم به استفاده از این استانداردها هستند.

در حال حاضر دارايي شرکت‌های بیمه جهان ۱۳ هزار ميليارد دلار است. این دارایی‌ها نزدیک به 15 درصد از کل دارایی‌های شركت‌هاي مالي و غیرمالی بازارهای مختلف سرمایه جهان را به خود اختصاص می‌دهد. همچنین بانک جهانی 100 بازار سرمایه را مهم‌ترین بازارهای استفاده‌کننده از استانداردهای IFRS معرفی کرده است که نشان از تلاش کشورهای مختلف برای شفاف‌سازی صورت‌های مالی و توسعه صنعت بیمه در جهان دارد.

بر اساس اعلام رئیس بیمه مرکزی در حال حاضر حدود 70 درصد از دارايي‌هاي شركت‌هاي بيمه داخلی از محل تعهدات بيمه‌اي آن‌ها تامین مي‌شود. این دارایی‌ها در شرکت‌های بیمه‌ای کشور به عنوان ذخایر فنی به حساب می‌آیند.

از آنجایی که تنها سهم بازار بیمه زندگی در کشور 14 درصد است و این عدد چندان چشم‌گیر به نظر نمی‌رسد و نسبت به سایر ذخایر فنی بسیار اندک است، باید تمرکز و برنامه‌ها به سمت توسعه سهم تعهدات و ذخایر بیمه افزایش پیدا کند. اين افزايش باعث بالا رفتن سهم و استاندارهای خاص بیمه‌ای در مقایسه با سایر استانداردهای عمومی می‌شود.

اما مهم‌ترین مزیت استاندارد تخصصی IFRS17 برای شرکت‌های بیمه، ایجاد تغییرات چشم‌گیر در الگوی سودآوری است. همچنین تغییرپذیری نتایج مالی و حقوق صاحبان سهام و بالا رفتن سطح شفافیت در مورد محرک‌هایی که در این صنعت سود ایجاد می‌کنند، یکی دیگر از مزیت‌های این استاندارد است. به این طریق حقوق صاحبان سهام نیز رعایت شده و به طرز قابل چشم‌گیری بهبود پیدا می‌کند.

تفاوت IFRS4 با IFRS17

اهمیت حسابداری تعهدی در عملیات بیمه‌گری و اهمیت رتبه‌بندی شرکت‌های بیمه به گونه‌ای استاندارد مالی شفاف نیاز داشت، به همین دلیل IFRS17 به صورت اختصاصی مجموعه‌ای از قوانین و استانداردها را برای شرکت‌های بیمه تدوین کرده و مسیر شفافیت شرکت‌های بیمه‌ای را توسعه داد. استاندارد IFRS17 تفاوت قابل ملاحظه‌ای با استاندارد IFRS4 دارد.

در IFRS4 تعدادی از شرکت‌های بیمه برای اندازه‌گیری اثرات سود و زیانی قراردادهای بیمه‌ای و محاسبه جریان نقدی آن‌ها (پرداخت خسارت و تعهدات) در آینده از اطلاعات به‌روزشده و مطابق شرایط اقتصادی، استفاده نمی‌کنند.

این در حالی است که در IFRS17 شرکت‌های بیمه برای اندازه‌گیری اثرات قراردادهای بیمه‌ای از ارزش جاری و اطلاعات به‌روز شده که مطابق شرایط اقتصادی است، برای تعیین جریان نقدی آتی، استفاده خواهند کرد. نرخ تنزیل، محاسبه ریسک‌ها و هر گزارشی که منجر به تصمیم‌گیری خواهد شد، بر اساس ارزش جاری محاسبه و گزارش می‌شود.

IFRS4 می‌گوید تعدادی از شرکت‌ها ارزش نرخ بازگشت دارایی‌ها را مبنای تنزیل قراردادهای بیمه‌ای قرار می‌دهند که با توجه به عدم تطبیق زمانی با تعهدات قراردادهای بیمه منجر به تحریف برآورد گزارش‌شده می‌شود.

این در حالی است که IFRS17 تاکید دارد که شرکت‌ها از نرخ تنزیلی برای گزارش تعهدات خود استفاده خواهند کرد که از ماهیت جریان نقدی قراردادهای بیمه به‌دست‌آمده استفاده کنند.

صورت‌های مالی شرکت‌های بیمه بیانگر ریسک‌های اجباری بیمه‌گری است که شاید با شرایط اقتصادی (ارزش) دارایی‌های فعلی شرکت بیمه مطابقت نداشته باشد.

یکی از تفاوت‌های این دو استاندارد در این است که IFRS4 تاکید دارد تعدادی از شرکت‌های بیمه برای محاسبه تعهدات و خسارت‌های آتی از روش ارزش جاری پول استفاده نمی‌کنند.

گزارش هزینه پرداخت خسارت منعکس‌کننده اثرات اقتصادی ارزش پول که در آینده پرداخت خواهد شد نیست؛ اما در IFRS17 آمده است که شرکت‌ها میزان مبالغ برآوردی تسویه خسارت‌ها در آینده را بر اساس یک نرخ تنزیل برآورد و گزارش خواهند کرد؛ زیرا ارزش جاری پول در هنگام تهیه گزارش انعکاس هزینه خسارت در آینده تصویر مناسب‌تری از هزینه‌های اقتصادی که تحمیل خواهد شد را منعکس می‌کند.

تفاوت‌های استانداردهای حسابداری کشورمان و استانداردهای تخصصی بیمه‌ای IFRS

در حال حاضر شرکت‌های بیمه‌ای کشور قانون و استاندارد ویژه‌ای به صورت اختصاصی ندارند. به همین دلیل حسابداران خبره می‌توانند با تسلط بر آیین‌نامه‌های بیمه‌ای که از سوی بیمه مرکزی صادر می‌شود، در مورد صورت‌های مالی شرکت‌های بیمه‌ای اظهار نظر کنند؛ اما در دنیا استاندارد IFRS به صورت اختصاصی به صنعت بیمه پرداخته و مجموعه‌ای از قوانین و مقررات تخصصی بیمه‌ای را وضع کرده است.

برای مثال مخارج تحقیق و توسعه بر اساس قوانین حسابداری کشورمان در تاریخ وقوع هزینه منظور می‌شود، این در حالی است که در استاندارد IFRS مخارج تحقیق هزینه می‌شوند اما مخارج توسعه‌ای به عنوان مخارج سرمایه‌ای در نظر گرفته می‌شوند.

به عنوان نمونه دیگر موضوع استهلاک برای شرکت‌های بیمه یک چالش به شمار می‌رود. از آنجایی که خدمات شرکت‌های بیمه ریسک‌هایی است که مشتریان پیش‌خرید می‌کنند، پس موضوع استهلاک در قوانین حسابداری یک چالش به شمار می‌رود.

بر اساس قوانین کلی حسابداری کشورمان روش‌های خط مستقیم، نزولی و روش مجموع آحاد برای تعیین استهلاک در نظر گرفته می‌شود، این در حالی است که در استانداردهای IFRS محاسبه استهلاک بر اساس برآوردهای واقعی صورت می‌پذیرد.