صرف هزینه هنگفت برای تعمیر مسکن به جای پیشگیری از آسیب

به گزارش تجارت‌نیوز، آمارها و مستندات بین‌المللی نشان می‌دهد ایران در زمینه وقوع حوادث طبیعی و انسانی جزو 10 کشور اول جهان است؛ این در حالی‌ست که مساحت بالایی از بافت فرسوده در ایران هنوز بازسازی نشده و عمر ساختمان‌ها نیز در ایران یک چهارم استاندارد کشورهای اروپایی است. اما حالا باید دید کدام مناطق کشور بیشترین آسیب را از حوادث طبیعی دیده‌اند و در کدام شهرها بیشترین تخریب و آسیب در زمینه مسکن وجود داشته است؟

در بررسی‌های اولیه به‌ نظر می‌رسد میزان خسارت واردشده از حوادث طبیعی و به‌ویژه در حوزه ساختمان‌ها ممکن است در شهرهایی با جمعیت بالاتر ابعاد گسترده‌تری داشته باشد، اما گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از وضعیت بازسازی و نوسازی ساختمان‌ها و مناطق آسیب‌دیده نشان می‌دهد همبستگی معناداری بین مســاحت استان‌ها و ســرانه خسارت آنها مشاهده نمی‌شود. به این معنا که توزیع ساختمان‌های ناایمن در استان‌های مختلف کشور از ترکیب یکدستی برخودار نیست.

در واقع اســتان‌های کم‌جمعیت به لحاظ خسارت، شرایط ویژه‌تری دارند که می‌تواند ناشی از دلایلی نظیر پراکندگی جمعیت و نقاط سکونتگاهی، نوع وشدت حوادث، تاب‌آوری شهری، ماهیت سازه‌ها و کیفیت ساخت و ساز باشد.

تحلیل و تفسیر مهم به دســت آمده از بررسی ارتباط بین توزیع سرانه خسارت سوانح طبیعی بر حسب جمعیت و مســاحت و الگوی توزیع استانی آن نشان می‌دهد بیش از آنکه ســرانه خسارت به مقیاس جمعیتی و سطح جغرافیایی مرتبط باشد، به ابربحران‌های رخ داده مرتبط اســت.

آمار بازسازی واحدهای آسیب‌دیده در حوادث طبیعی

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، زلزله سر پل ذهاب و مجموعه حوادث سیل سال ۱۳۹۸ ازجمله مهمترین دلایل الگوی توزیعی استانی سرانه  خسارت ارائه شده است.

آمار و اطلاعات ســازمان مدیریت بحران کشور میزان پیشرفت در عملیات بازســازی و تعمیر واحدهای آســیب‌دیده در وقایع مهم سیل و زلزله از سال 1400 تا پایان آذر 1401 حاکی‌ست، روند بازسازی آسیب‌های ناشی از زلزله خراسان شمالی که اردیبهشت 1400 اتفاق افتاد تا کنون تا 91 درصد پیش رفته است؛ همچنین آسیب‌های ناشی از زمین‌لرزه خوزستان و چهارمحال وبختیاری که از مهر سال 1400 آغاز شد تا کنون 93 درصد و نوسازی خرابی‌های حاصل از زلزله آبان 1400 تا 82 درصد پیشرفت داشته است.

در این بین عملیات  بازسازی مربوط به سیل دی‌ماه 1400 در استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچســتان، کرمان و فارس تا پایان آذر 1401 حدود 67 درصد گزارش شــده اســت.

عملیات بازسازی واحدهای آسیب‌دیده در زلزله‌های تیر مهرماه 1401 در استان‌های هرمزگان و آذربایجان شرقی به ترتیب 6 و سه درصد پیش رفته است. همچنین تنها یک درصد از عملیات بازســازی در استان‌های آسیب‌دیده از ســیل مرداد 1401 تا پایان آذرماه همان سال به اتمام رسیده است.

الگوی مدیریت بحران در کشورهای در حال توسعه

داده‌های این گزارش در مورد الگوی مدیریت بحران در کشورهای در حال توسعه بیانگر آن است که مدیریت بحران به‌خصوص در این نواحی تکیه بر جبران خسارات بعد از وقوع حادثه دارد. در این راستا و در بهترین حالت تمام قوای انسانی و امکانات مالی به‌کار گرفته می‌شود که به‌مرور و با رسیدن به مرحله بازسازی و بازتوانی از میزان حمایت‌ها کاسته خواهد شد.

این در حالی‌ست که برخی مخاطرات طبیعی مثل زلزله و طوفان پدیده‌های اجتناب‌ناپذیر و غیر‌قابل پیشگیری هستند و تنها به‌کمک روش‌های صحیح مدیریت بحران می‌توان از خسارات ناشی از آن‌ها کاست.

بررسی سناریوی وقوع زلزله در تهران و البرز

در سناریوی رخداد زلزله با بزرگی هفت ریشتر در مرکز استان‌ها و برآورد اولیه خسارت در این محدوده تهران-کرج و اطراف آن نشان از آسیب‌پذیری جدی بیش از دو میلیون واحد مسکونی دارد. همچنین در این بین بیش از ۶ میلیون در معرض خطر و آسیب قرار می‌گیرند.

براساس آمارهای مربوط به سال ۱۳۹۵ و تعداد واحد‌های مسکونی فاقد اسکلت، درصد آسیب‌پذیری واحد‌های مسکونی (با فرض وقوع زلزله با بزرگی ۷ ریشتر) در شهر‌های یزد و زاهدان بالای ۷۰ درصد و درصد آسیب‌پذیری واحد‌های مسکونی کرج و تهران با وجود تعداد بالای واحد‌های مسکونی و ابعاد گسترده آسیب‌پذیری کمتر از سایر مراکز استانی است.

فرآیند بازسازی واحدهای آسیب‌دیده از حوادث طبیعی

بخشی از گزارش به پیشنهاداتی اختصاص دارد می‌تواند در بهبود فرآیند بازسازی پس از وقوع حوادث تاثیرگذار باشد. یکی از این پیشنهادات به سرمایه‌گذاری در سامانه‌های پیش‌بینی و هشدار سریع اختصاص دارد. همچنین تهیه نقشه مخاطرات و ارزیابی ریسک، تدقیق نقشه‌های حریم گسل و تعیین تکلیف ساختمان‌های خلاف ضوابط در پهنه‌های گسلی و ناایمن از‌جمله اقدامات لازم به‌منظور تقویت سیستم مدیریت ریسک بلایای طبیعی، بهبود تاب‌آوری در برابر مخاطرات و ترویج توسعه ریسک‌محور به‌شمار می‌رود.

پیشنهاد دیگر به‌منظور بازسازی مناطق مسکونی، ایجاد مسکن و زیرساخت‌های تاب‌آور و ارتقا تاب‌آوری زیرساخت‌های موجود در برابر انواع مخاطرات (تاب‌آوری چند مخاطره‌ای) اختصاص دارد. لازم است ریسک مخاطرات محتمل و همچنین ریسک‌های زیست‌محیطی در فرایند بازسازی، طراحی سازه‌ای و تعیین مکان این زیرساخت‌ها لحاظ شود.

گزارش‌های بیشتر را در صفحه مسکن بخوانید.