چگونه جنگ چین با آلودگی می‌تواند برای ما مفید باشد؟

چین در سال ۲۰۰۸ برای اولین و آخرین بار میزبان مسابقات المپیک بود. مسابقاتی که در آن ۱۰ هزار نفر ورزشکار، از ۲۰۴ کشور در ۳۰۰ رشته ورزشی با هم رقابت می‌کرد.

دولت چین در این رویداد ۹ میلیارد دلار برای حمل‌ونقل عمومی کرد، ۲۰ مجموعه ورزشی و کلی کار ریزودرشت دیگر انجام داد.

افتتاحیه المپیک در استادیوم ملی چین در روز هشتم ماه هشتم (آگوست) سال ۲۰۰۸ در ساعت ۸ و ۸ دقیقه بعدازظهر برگزار شد. چون عدد ۸ یک عدد شانس در فرهنگ چینی است. این مراسم ۴ ساعته ۱۰۰ میلیون دلار خرج داشت؛ یعنی ۷ هزار دلار برای هر ثانیه.

هوای شهر آن روز آفتابی بود. اما فقط کمی پس از مراسم باران شروع شد. مراسم به‌قدری مهم بود که دولت چین تصمیم گرفته بود هوا را تغییر دهد. آن‌ها موشک‌هایی حامل مواد شیمیایی به هوا شلیک کرده بودند تا باران درست کنند. بااین‌همه هنوز مشکل آلودگی وجود داشت.

المپیک دودی

پکن در دود غلیظ خطرناکی که به آن مشهور است، غرق‌شده بود. کیفیت هوا به‌قدری بد بود که برنامه‌های ورزشی تغییر کردند. برخی از ورزشکاران تصمیم گرفتند که کلا مسابقه ندهند.

اما چیزی که یک فاجعه محیط‌زیستی به نظر می‌رسید، برای دولت چین یک موقعیت اقتصادی مهم بود. اقتصاد چین از همین مشکل استفاده کرد که هوا را تمیز کند، انرژی‌های پاک را توسعه دهد و اقتصادی را رشد دهد و با این کار گامی دیگر برای توسعه کشور چین بردارد.

سرانه میزان انتشار گاز دی‌اکسید کربن چین چندان زیاد نیست و در حد ایران، مغولستان و ایسلند و بسیار پایین‌تر از کشورهای ثروتمند مثل آمریکا، امارات متحده، قطر بود و هست؛ اما چون جمعیت چین خیلی زیاد است، کشور چین یک‌چهارم کل گازهای گلخانه جهان را چین منتشر می‌کرد.

دولت چین پس از مراسم افتتاحیه المپیک ۲۰۰۸، برای رفع آلودگی باران مصنوعی ایجاد کرده بود.

تعداد وسایل موتوری بنزین‌سوز در چین در حدود جمعیت آمریکا است یعنی ۳۲۲ میلیون خودرو. نه‌تنها ترافیک‌های سنگین شهر‌های در چین وجود دارند، بلکه آن‌قدر هوا آلوده است که گاهی هواپیما‌ها هم نمی‌توانند فرود بیایند.

آن‌قدر آلوده که شما نمی‌توانید دستان خودتان را ببینید. آن‌قدر غلیظ که می‌توانید هوای آلوده شهرهای چین را با جاروبرقی جمع کنید و با آن آجر کربنی بسازید.

قصه سخت خودرو در چین

داشتن خودرو در چین خودرو مثل بسیاری از کشورهای دیگر (به‌غیراز سنگاپور) یک حق طبیعی است؛ اما دولت چین تصمیم گرفته است که نگذارد به این راحتی آدم‌ها خودرو بنزینی داشته باشند.

در شهرهای بزرگ چین مثل پکن، گوانژو و گویانگ شهرداری‌ها سالانه فقط به تعداد انگشت‌شماری از خودروها شماره پلاک می‌دهد آن‌هم با قرعه‌کشی. شانس برنده شدن هم در این قرعه‌کشی ۱ به ۲۰۳۱ است. یعنی برای هر ۲۰۳۱ نفر متقاضی فقط یک پلاک صادر می‌شود و این شماره‌ هم بین متقاضی‌ها به قرعه‌کشی گذاشته می‌شود.

در هنگ‌کنگ شماره پلاک خودروها با قیمت میانگین ۱۴ هزار دلار به مزایده گذاشته می‌شوند.

نظارت شدیدی هم برای برگزاری منصفانه این قرعه‌کشی وجود دارد؛ یعنی تقلب، باندبازی یا پرداخت رشوه عملا در این قرعه‌کشی غیرممکن است.

در شانگهای نیز شماره پلاک به حراجی گذاشته می‌شود. میانگین قیمت آن نیز حدود ۱۴ هزار دلار است. تقریبا دو برابر سرانه تولید ناخالص داخلی چین و البته گران‌تر از بسیاری از خودروها!

تازه قواعد سفت و سختی هم برای استفاده از خودرو وجود دارد. عملا هرکسی فقط می‌تواند فقط یک روز در هفته خودرو خود را از خانه بیرون بیاورد. هرکسی هم قانون‌شکنی کند، امتیاز منفی زیادی برای گواهینامه خود می‌گیرد. همه این اقدام‌ها میزان آلودگی هوا را تا حدی کاهش داده‌اند، اما نه آن‌قدر زیاد.

آلودگی ابزاری برای رشد اقتصادی

شاید بگوییم این آلودگی‌ها هزینه‌ای است که چین برای رشد اقتصادی می‌دهد و به همین دلیل اهمیت چندانی به آن قائل نیست.

اما برای چینی‌ها گرمایش زمین و آلودگی مهم‌تر از این حرف‌ها است. دلایل زیادی هم برای آن وجود دارد. اولا هزینه‌های سلامتی ناشی از آلودگی زیاد هستند. سالانه حدود ۱.۶ میلیون نفر به خاطر آلودگی در چین می‌میرند.

از آن‌سو آلودگی تاثیر منفی زیادی روی صنعت گردشگری دارد و مانع از بهره‌برداری از سرمایه‌های نمادین عظیم چین می‌شود.

آلودگی را نمی‌توان پنهان کرد و هیچ توریستی از تصویر مه‌گرفته و دودی شهرها خوشش نمی‌آید. خصوصا که آلودگی در پایتخت و شهرهای بزرگ که سران حکومت زندگی می‌کنند، بسیار شدیدتر است.

هنرمند چینی که با جمع‌آوری هوای آلوده با جاروبرقی آجر دست کرده است.

به همین دلیل هست که دولت چین تمرکز زیادی روی خودروهای الکتریکی دارد. شاید هیچ جای جهان برای انقلاب خودروهای الکتریکی بهتر از چین نباشد.

زیرا تعداد جمعیت طبقه متوسط چین در حال افزایش هستند و همه‌شان دوست دارند ماشین داشته باشند. از آن‌سو هیچ ذهنیت منفی در مورد خودروهای الکتریکی نیز در چین وجود ندارد.

خودروهای الکتریکی باز چهار سر برد

تولید خودروهای الکتریکی برای خودروسازی‌های چین روش مناسبی برای افزایش درآمد است. اشتغال را زیاد می‌کند و برای ریه‌ هم مردم خوب است.

در نتیجه همه این‌ها اقتصاد هم رشد می‌کند، صنعت تولید خودروهای الکتریکی قدرتمند می‌شود و می‌تواند از بازیگران اصلی این حوزه در جهان باشد. همین‌الان ‌هم چین با تولید ۲۴ میلیون خودرو بیشترین تعداد خودرو را در جهان تولید می‌کند. این عدد سه برابر اولین دومین کشور تولیدکننده بزرگ خودرو در جهان یعنی ژاپن است.

شاید هیچ جایی برای انقلاب خودروهای الکتریکی بهتر از چین نباشد.

میزان فروش خودروهای الکتریکی در چین بیشتر از کل فروش خودروهای الکتریکی در کل جهان است. خودروهای الکتریکی در چین شامل قانون یک روز در هفته نیستند. فرآیند دریافت شماره پلاک برای آن‌ها آسان است.

حتی خودروها و وسیله‌های الکتریکی که سرعت آن‌ها محدود به ۶۴ کیلومتر در ساعت است، گواهینامه رانندگی هم لازم ندارند. قیمت این وسایل که می‌توان بدون گواهینامه آن‌ها را راند، حدود ۱۰۰۰ دلار است.

دولت چین به شرکت تسلا اجازه اختصاصی داده است که در اطراف شانگهای کارخانه داشته باشد. تسلا قرار است تمامی وسایل نقلیه عمومی را الکتریکی کند و در سال گذشته نیز زیرساخت و تجهیزات شارژ خودروهای الکتریکی در شانگهای را دو برابر کرده است.

و اما زغال‌سنگ

خودروها فقط بخشی از مشکل آلودگی چین هستند. سالانه حجم عظیمی از زغال‌سنگ در چین سوزانده می‌شوند و زغال‌سنگ هم بدترین دشمن محیط‌زیست زمین است. حتی میزان مصرف زغال‌سنگ در هند که دومین کشور پرجمعیت دنیا است در قیاس با چین بسیار کمتر است. چیزی حدود یک‌پنجم.

اما قضیه کمی از این متفاوت است. در جهان سه نوع کوره برای سوزاندن زغال‌سنگ وجود دارند. کوره‌های زیر-بحرانی (Subcritical)، سوپر-بحرانی (Supercritical) و ابر سوپر-بحرانی (Ultra-supercritical).

کوره‌های زیر-بحرانی در دمای پایین کار می‌کنند و بازدهی کمی دارند. کوره‌های سوپر-بحرانی دمای متوسط و بازدهی متوسط و کوره‌های ابرسوپر-بحرانی دمای بالا و بازدهی بالا دارند.

از مهم‌ترین اقدامات دولت چین برای کاهش آلدوگی هوا، تصویب قوانین سفت‌وسخت برای افزایش بازدهی نیروگاه‌های زغال‌سنگ است.

در طول این سال‌ها دولت چین با تنظیم مقررات سفت‌وسخت، تعداد کوره‌های زیر-بحرانی را کاهش داده و تعداد کوره‌های بهینه‌تر افزایش داشته است. پیش‌بینی می‌شود که در سال ۲۰۲۰ تمام کوره‌های زغال‌سنگ چین بهینه‌تر از تک‌تک از کوره زغال‌سنگ در کشوری مثل آمریکا شوند.

چین منابع سوخت فسیلی مثل نفت یا گاز طبیعی ندارد. در نتیجه تلاش گسترده‌ای برای افزایش تعداد نیروگاه‌های انرژی تجدید‌پذیر مثل نیروگاه‌های خورشیدی و بادی کرده است. در حال حاضر چین بیشتر از هر کشوری در جهان برق تجدیدپذیر تولید می‌کند.

نیروگاه‌های انرژی تجدیدپذیر هم در قیاس با نیروگاه‌های سوخت‌های فسیلی شغل‌های بسیار بیشتری ایجاد می‌کنند. همه این‌ها یعنی یک تیر و چهار نشان.
این اقدامات در طول ده سال گذشته تاثیر به‌سزایی در کیفیت هوای شهرهای چین داشته‌اند. میزان آلودگی هوای شهر پکن در سال ۲۰۱۸، نسبت به سال ۲۰۰۹، ۳۴ درصد کاهش داشته است.

جنگ چین با آلودگی چه نفعی برای ما دارد؟

چین از لحاظ‌های زیادی شبیه کشور ما است. تمرکزگرایی باعث آلودگی شهرهای بزرگ و کاهش دسترسی‌ها در شهرهای کوچک شده است. نیروگاه‌های برق ما آن‌قدر بهینه نیستند. از آن‌سو جاذبه‌های گردشگری در ایران بسیار زیاد هستند.

نکته قضیه اینجاست که بخش زیادی از واردات ایران از چین صورت می‌گیرد و علی‌رغم تحریم‌ها این قضیه به این راحتی تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد. واردات خودرو و فناوری خودروهای چینی هم بخشی مهمی از تعامل اقتصاد ایران با اقتصاد چین را شامل می‌شوند.

چه خوب می‌شود اگر دولت در همکاری با بخش‌های خصوصی اقداماتی برای واردات خودروهای الکتریکی و فناوری تولید خودروهای الکتریکی از چین بکنند. از آن‌سو از شرکت‌های چینی برای بهینه‌سازی نیروگاه‌های ایران و توسعه نیروگاه‌های برق تجدیدپذیر استفاده کند.

حتی می‌توان با کمک چین نیروگاه‌های هسته‌ای را به‌عنوان پاک‌ترین منابع انرژی توسعه داد. چنین مسئله‌ای مشخصا تاثیر به سزایی در میزان آلودگی شهرها، حفظ محیط‌زیست و افزایش نرخ اشتغال در ایران خواهد داشت.

نکته دیگر این است که کشور ما می‌تواند از شرکت‌های چینی برای توسعه سیستم حمل‌ونقل سریع ریلی کمک بگیرد؛ زیرا در حال حاضر چین یکی از پیشروترین کشورها در توسعه قطارهای سریع‌السیر در دنیا است. با همین کار می‌توان میزان دسترسی همه افراد را به امکانات افزایش و در نتیجه نتایج منفی تمرکزگرایی را نیز کاهش داد.