پروانه کسب؛ از الف تا ی

یکی از موارد لازم برای آغاز هر کسب‌وکاری دریافت یک پروانه کسب هست. فرقی هم نمی‌کند که شما یک دکه کوچک کنار خیابان باز کنید یا بخواهید یک شرکت تولید سی‌پی‌یو تلفن همراه برپا کنید. در هر حالت پروانه کسب لازم داریم.

ما در این مقاله می‌خواهیم با توضیحاتی مختصر از چیستی و چرایی لزوم صدور پروانه کسب از طرف دولت‌ها، به نحوه دریافت پروانه کسب برای کسب‌وکارهای واقعی و مجازی بپردازیم.

پروانه کسب چیست؟

پروانه کسب یا جواز کسب‌وکار (Business License) مجوزی است که دولت‌ها به افراد حقیقی یا حقوقی مثل شرکت‌ها، سازمان‌ها و موسسه‌ها برای برپایی و فعالیت یک کسب‌وکار در محدوده جغرافیایی تحت کنترل خودشان می‌دهند.

دولت‌ها با صدور پروانه کسب فعالیت کسب‌وکار خاصی را قانونی اعلام می‌کنند. لزوم وجود اجازه فعالیت به شرکت‌ها و افراد معمولا به دلیل ساختن ابزاری برای کنترل و ساماندهی کسب‌وکارها صورت می‌گیرد.
کنترل و سامان‌دهی کسب‌وکارها توسط دولت، جنبه‌های گوناگونی را شامل می‌شود.

محیط‌زیست

ازآنجایی‌که راه‌اندازی و فعالیت کسب‌وکارها می‌تواند اثرات زیست‌محیطی داشته باشند، لزوم دریافت پروانه کسب برای کسب‌وکارها به دولت‌ها اجازه می‌دهد که بتوانند با در نظر گرفتن توان اکولوژیک یک منطقه و یا شرایط زیست‌محیطی آن (مثل آلودگی، وجود گونه‌های در حال انقراض، وجود جنگل و منابع طبیعی) به کسب‌وکارها اجازه فعالیت دهند.

واضح است که درصورتی‌که وجود یک کسب‌وکار خاص مثل یک کارخانه تولید سم‌های کشاورزی، به ضرر محیط‌زیست منطقه باشد یا باعث آلودگی سکونت‌های انسانی، زمین‌های کشاورزی یا منابع آبی شود، پروانه برپایی و فعالیت چنین کارخانه صادر نمی‌شود.

اقتصاد محیط‌زیست و توسعه پایدار یکی از ملزومات حفظ رشد و شکوفایی دائمی یک کشور است. به همین دلیل آگاهی از ایجاد یک کسب‌وکار که آثار محیط‌زیستی دارد و نظارت بر آن برای استانداردسازی میزان آلایندگی آن باعث می‌شود، دولت‌ها لزوم دریافت پروانه کسب را برای همه کسب‌وکارها بچینند.

برای مثال صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی یکی از صنایع آلاینده در جهان است. به همین دلیل هم هست که در کشورهایی توسعه‌یافته که حفظ محیط‌زیست یکی از مسائل بسیار مهم برای دولت‌ها و مردم است، پروانه کسب برای چنین واحدهایی یا صادر نمی‌شود یا در صورت صدور نیز با بازرسی‌ها و ارزیابی‌های دقیق انجام می‌گیرند.

استانداردسازی

دلیل دیگر لزوم دریافت پروانه کسب برای ایجاد یک کسب‌وکار، استانداردسازی محصولات و فرآیندها است. کسب‌وکارهایی که می‌خواهند پروانه کسب دریافت کنند، نه‌تنها باید فرآیندها، بلکه محیط کار و محصولات استانداردی داشته باشند.

این استانداردها شامل موارد گوناگونی مثل حفظ کیفیت محصولات و توجه به سلامتی و ایمنی کارکنان است.

صدور پروانه کسب بدین معنی است که این شرکت یا کارخانه متعهد شده است که استانداردهای موجود در این حوزه را رعایت کند و در صورتی به هر دلیلی این استانداردها را نادیده بگیرد، جریمه می‌شود.

ازآنجایی‌که کسب‌وکارهایی که پروانه کسب ندارند، مجاز به فعالیت نیستند، در نتیجه لزوم دریافت پروانه کسب، به‌صورت جانبی مانع از ایجاد کارخانه‌ها و شرکت‌های غیراستاندارد می‌شود.

همچنین استانداردهای موجود برای صدور پروانه کسب تا حدی این اطمینان را به خریدار می‌دهد که شرکت ارائه‌دهنده محصول حداقلی از استانداردها در محصول نهایی و فرآیند تولید به کار برده است.

مثلا مشتری می‌تواند مطمئن شود که برای تولید این محصول از کودکان کار استفاده نشده است، چیزی که البته در شرکت‌های تولیدی بزرگ چینی مثل فاکسکان (Foxconn) هم وجود داشت.

جنبه دیگر این استانداردها اجبار به اجرای قوانین فعالیت‌ها به تبلیغات صادقانه و خودداری از ارائه اطلاعات غلط و گمراه‌کننده به مشتریان است.

اجرای سیاست‌های مالیاتی

یکی از مهم‌ترین جنبه‌هایی که باعث می‌شود دولت‌ها داشتن پروانه کسب را برپایی و فعالیت کسب‌وکارها را الزامی کنند، دریافت مالیات از آن‌ها است. مالیات عموما منبع اصلی و در کشورهایی مثل ایران یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت‌ها است.

ازاین‌روی دریافت مالیات از همه کسانی که فعالیت اقتصادی می‌کنند، یکی از کارهای مهم برای تضمین این درآمد است. به همین دلیل هم در قانون نظام صنفی فعالیت‌های اقتصادی واحدها مستلزم داشتن پروانه کسب است.

یکی از مراحل دریافت پروانه کسب، معرفی و تسویه مالیات واحد تجاری در اداره یا سازمان مالیات و دارایی هر شهر است.

در این فرآیند این واحد تجاری به‌عنوان یکی از مودیان مالیاتی ثبت می‌شود که باید در هرسال مالی، مالیات فعالیت خود را به دولت پرداخت کند.

لزوم دریافت پروانه کسب باعث می‌شود دولت‌ها هم بتوانند مالیات‌ها را به‌صورت تمام و کمال از کسب‌وکارها دریافت کنند و هم آماری از اوضاع کسب‌وکارها در کشور داشته باشند.

پروانه کسب در کشورهای جهان

در کشورهایی مثل آمریکا ، ایالت‌ها می‌توانند برای خود قوانین مستقل داشته باشند. صدور پروانه کسب هم تابع قوانین دولت ایالتی است. ایالت‌ها با توجه به موقعیت جغرافیایی، وضعیت آب‌وهوا، نوع کاربری زمین‌ها و نوع فعالیت‌های اقتصادی موجود در آن ایالت، تصمیم می‌گیرند که اجازه فعالیت کسب‌وکار خاصی را صادر بکنند یا نه.

البته در کشوری مثل بریتانیا ، هیچ مجوز یا پروانه‌ای برای آغاز یک کسب‌وکار وجود ندارد؛ اما این‌گونه نیست که هیچ نظارتی هم بر کسب‌وکارها وجود نداشته باشد.

مشخصا سیستم‌های نظارتی دیگری در این کشورها وجود دارند اما برای اینکه فعالیت کسب‌وکار شما قانونی باشد، لازم نیست مبلغی را به‌صورت دوره‌ای پرداخت کنید.

در کشورهایی که باید برای قانونی شدن کسب‌وکار خود پروانه کسب بگیرید، شما به‌صورت دوره‌ای هزینه‌ای را برای تمدید کسب‌وکار خود می‌دهید. این پول صرف نظارت برای فعالیت‌های اقتصادی شما می‌شود؛ یعنی شما پول می‌دهید که بر شما نظارت کنند. در غیر این صورت اصلا اجازه فعالیت ندارید.

البته در کنار این، حمایت‌های قانونی دیگری نیز دریافت می‌کنید. ازآنجایی‌که این پروانه به فعالیت اقتصادی شما اعتبار تجاری می‌دهد، معمولا شما می‌توانید به‌واسطه همین پروانه کسب وام‌های بانکی هم دریافت کنید.

به دلیل همین پارامترهای گوناگون و مؤثر در صدور پروانه کسب، معمولا صدور پروانه کسب با هماهنگی و تایید بخش‌ها و سازمان‌ها گوناگون مثل سازمان محیط‌زیست، شهرداری‌، وزارت بهداشت و پلیس انجام می‌گیرد.

این مسئله در ایران هم صادق است؛ مثلا کسب‌وکارهایی که فعالیت آن‌ها مربوط به مواد خوراکی و بهداشتی است، باید یک مجوز بهداشتی یا تاییدیه سلامت از سوی وزارت بهداشت را هم داشته باشند. این کسب‌وکارها دائما از سوی وزارت بهداشت از نظر بهداشتی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

در برخی موارد با مجوزی از اداره اماکن نیروی انتظامی هم داشته باشید. مکانی که قرار است در آن کسب‌وکار خود را راه‌اندازی کنید، باید در صورت تغییر کاربری به تأیید شهرداری برسد.

پروانه کسب در ایران

در ایران پروانه کسب در نهایت از طریق اتحادیه صنفی مربوط به حوزه فعالیت آن کسب‌وکار صادر می‌شود. پروانه کسب در ایران در دو نوع موقت و دائم اعطا می‌شود. پروانه کسب موقت یک سال اعتبار دارد؛ اما پروانه کسب دائم اعتبار پنج‌ساله دارد.

پروانه کسب موقت با تمدید به پروانه کسب دائم بدل می‌شود.

مراحل دریافت پروانه کسب‌ در ایران

ما در ادامه می‌خواهیم نحوه دریافت پروانه فعالیت کسب‌وکار‌های واقعی و مجازی را شرح دهیم.

پروانه فعالیت کسب‌وکار واقعی

کسب‌وکارهای واقعی، به فعالیت‌های اقتصادی گفته می‌شود که معمولا در آن‌ها یک یا چند مکان جغرافیایی مشخص برای فعالیت واحد تجاری وجود دارد و مشتریان هم از طریق همین مکان‌های فیزیکی به این واحد تجاری مراجعه می‌کنند. این واحدهایی تجاری می‌توانند خدمات یا محصولات را ارائه دهند.

قبلا برای دریافت پروانه کسب، متقاضیان باید به دفتر اتحادیه صنفی کسب‌وکار موردنظر خود مراجعه می‌کردند؛ اما طبق قانون برنامه پنج‌ساله توسعه جمهوری اسلامی ایران، این فرآیند امروزه کاملا الکترونیکی شده است.

افراد حقیقی یا حقوقی که متقاضی دریافت پروانه کسب هستند، باید با مراجعه به سایت دبیرخانه هیات عالی نظارت بر سازمان‌های اصناف کشور به آدرس ( www.iranianasnaf.ir )، در بخش پروانه کسب، وارد صفحه درخواست صدور پروانه کسب شوند. شما در این بخش با انتخاب نوع پروانه، باید مشخصات موردنیاز دیگر را وارد کنید.

سن افراد متقاضی دریافت پروانه باید حداقل ۱۸ سال تمام باشد. داشتن کارت پایان خدمت یا معافیت از خدمت سربازی نیز برای آقایان کمتر از ۵۰ سال الزامی است.

برای ادامه ثبت‌نام شما باید این مدارک را در سایت بارگذاری کنید:

مدارک لازم برای دریافت پروانه کسب

عکس فرد متقاضی

تصویر کارت ملی

تصویر صفحه اول شناسنامه

تصویر سند مالکیت یا اجاره‌نامه محل کسب‌وکار به نام فرد متقاضی

تصویر اساسنامه و روزنامه رسمی ثبت شرکت برای افراد حقوقی

در پایان نیز یک کد ره‌گیری به شما داده می‌شود.

پروانه فعالیت کسب‌وکار مجازی

پیش‌ازاین به دلیل این‌که فرآیند دریافت پروانه کسب به‌صورت حضوری انجام می‌گرفت، مراحل دریافت پروانه کسب برای کسب‌وکارهای مجازی با کسب‌وکارهای واقعی متفاوت بود؛ اما دیگر چنین نیست.

شما برای دریافت پروانه کسب واحد مجازی خود نیز باید با مراجعه به همین سایت دبیرخانه هیات عالی نظارت بر سازمان‌های اصناف کشور یا ایرانیان اصناف و ورود به بخش درخواست صدور پروانه کسب، نوع پروانه خود را «کسب‌وکار مجازی» انتخاب کنید.

مدارک لازم برای دریافت پروانه کسب‌وکار مجازی همان مدارک لازم برای پروانه کسب‌وکار واقعی هستند. تنها چیز اضافه‌ای که وجود دارد فقط در یک نکته است.
کسب‌وکارهای مجازی برای فعالیت‌های خود باید سایت، اپلیکیشن یا هر دو را داشته باشند. برای دریافت پروانه کسب واحد مجازی، شماباید نماد اعتماد الکترونیکی برای وب‌سایت خود دریافت کنید.

نماد اعتماد الکترونیکی، نمادی است که از طرف وزارت صنعت، معدن و تجارت برای اعتباردهی به کسب‌وکارهای اینترنتی مثل فروشگاه‌های اینترنتی و تمام وب‌سایت‌هایی که کاربر برای دریافت خدمات باید به‌واسطه درگاه بانکی به آن‌ها پول بپردازد، ارائه می‌شود.

داشتن این نماد برای سایت‌ها بدین معنی است که مالکیت و هویت صاحبان آن مشخص است و در صورت لزوم می‌تواند مورد پیگرد قانونی قرار گیرد.

شما برای دریافت این نماد اعتماد الکترونیکی باید به سایت ای‌نماد (www.enamad.ir) مراجعه و نسبت به دریافت آن اقدام کنید.

چند نکته نهایی برای دریافت پروانه کسب

پس از ثبت‌ درخواست پروانه کسب خود، کارشناسان موظف هستند در صورت وجود نقص یا ایراد در مدارک شما، ظرف ۱۵ روز آن را از طریق ایمیل یا شماره تلفن همراه‌، به اطلاع شما دهند.

در کنار این‌ها ارائه سند مالکیت یا اجاره‌نامه رسمی یا عادی دارای اعتبار زمانی یا اسناد دیگر مثل سرقفلی، هبه، وصیت تملیکی یا ارائه قرارداد‌های منعقد شده میان متقاضی و اشخاص حقیقی و حقوقی الزامی است.

صاحبان اسناد عادی هم باید تعهدنامه محضری مبنی بر پذیرش مسئولیت حقوقی ناشی از این اسناد را ارائه دهند. همچنین دریافت گواهی اداره امور مالیاتی مبنی بر پرداخت بدهی‌ها ضرورت دارد.

همچنین ممکن است برای برخی از اصناف گواهینامه‌های آموزشی، گواهی صلاحیت بهداشتی از طرف وزارت بهداشت و گواهی صلاحیت فردی از طرف پلیس نیز لازم باشد.