انتخابات آمریکا، ایران را به کجا می‌برد؟ / آیا بایدن با ایران مذاکره نمی‌کند؟ (اینفوگرافیک)

یک روز دیگر تا انتخابات آمریکا باقی مانده و نظرسنجی‌ها می‌گوید شانس پیروزی جو بایدن 53 درصد است و شانس دونالد ترامپ 43 درصد. نتیجه این انتخابات اما برای مردم ایران از جهت دیگری مهم است، اینکه آیا باید بعد از این انتخابات منتظر رویداد خاصی در اقتصاد ایران باشیم یا نه؟ چراکه برخی می‌گویند این انتخابات هیچ اثری بر اقتصاد ندارد. اما چرا؟

تجارت‌نیوز ظرف روزهای گذشته در بخش آکادمی در تحلیل و مصاحبه‌های مختلفی به این سوال جواب داد که تاثیر انتخابات امریکا بر اقتصاد ایران چیست و چقدر بازارهای مالی را متاثر می‌کند.

در یک جمع‌بندی باید گفت تاثیرپذیری بازارهایی چون سکه و ارز و طلا از نتیجه انتخابات با تاثیر آن بر کلیت اقتصاد ایران دو موضوع مختلف است.

کارشناسانی که در پرونده انتخاباتی این هفته با آنها صحبت کرده‌ایم، درباره آینده بازارهای مالی یک نظر مشترک دارند؛ بازارها در کوتاه‌مدت تحت تاثیر قرار می‌گیرند.

اما اینکه در بلندمدت این انتخابات چه اثری دارد و آیا اصلا این انتخابات برای ایران مهم و اثرگذار است یا نه،‌ دو دسته دیدگاه وجود دارد؛ دیدگاهی که می‌گوید این انتخابات مهم‌ترین انتخابات امریکا برای ایران است چون آینده مذاکره ایران و امریکا را مشخص می‌کند.

و دیدگاه دومی که معتقد است این بی‌اثرترین انتخابات آمریکا برای ایران است، بایدن یا ترامپ هر کدام که بر سر کار بیایند، از مذاکره خبری نیست و شرایط تغییری نمی‌کند. ایران باید خودش ساختارهایش را اصلاح کند.

این دو دیدگاه البته در یک نقطه به هم می‌رسند آن هم اینکه، تحریم‌ها و سیاست‌های خارجی بخشی از مشکلات اقتصاد ایران است و بخش مهم‌تر مشکلات ساختاری و داخلی است و تا آنها بهبود پیدا نکند، نمی‌توان به تغییر کلی شرایط امید داشت.

عقب‌نشینی قیمت‌ها با بایدن

بایدن، نماد تغییر وضع موجود است. فردی که اعلام کرده آمادگی مذاکره با ایران را دارد و بازار پذیرفته، در صورت انتخاب او و آغاز مذاکرات، قیمت‌ها باید کاهش یابد. اما کارشناسان در این پرونده چه گفتند؟

کمال سیدعلی، معاون ارزی اسبق بانک مرکزی می‌گوید قیمت دلار در کاخ سفید تعیین می‌شود و نه پاستور . چراکه صادرات 3 میلیون بشکه‌ای نفت ایران، با خروج ترامپ از برجام به کمتر از 400 هزار بشکه رسیده و این کانال درآمد ارزی ایران را بسته و دولت دچار تنگنای مالی شده. در این میان چون دولت توان کاهش هزینه‌های خود را ندارد، پس با کمبود شدید ارز و افزایش قیمت آن مواجه شده.

به عقیده او سهم عملکرد تیم اقتصادی دولت در وضعیت فعلی قیمت دلار بسیار کمتر از فشارهای تحریم و خروج آمریکا از برجام است. پس کاهش قیمت دلار هم نیازمند عادی شدن شرایط سیاسی و مذاکره با امریکاست. اقدامی که گویا با بایدن محقق می‌شود.

حجت قندی، استاد اقتصاد دانشگاه وندربیلت امریکا هم تا حدودی با سیدعلی هم‌نظر است اما او می‌گوید تاثیر انتخاب بایدن و احتمال مذاکره تا حدودی جو روانی را کاهش می‌دهد اما بعید است با ا نتخاب بایدن قیمت دلار مثلا به 15 هزار تومان برسد و نصف شود. اما حداقل برای مدتی انتظارات منفی کنترل می‌شود.

حسین عباسی، استاد اقتصاد دانشگاه مریلند هم معتقد است که بازارها برای کوتاه‌مدت از نتیجه انتخابات متاثر می‌شوند و کاهش قیمت‌ها در حالی رخ می‌دهد که بایدن پیروز شود و نه ترامپ. چراکه با انتخاب او احتمالا قیمت‌ها رشد بیشتری هم خواهد داشت.

بورس و دو نگاه مختلف

در این میان دیدگاه‌ها درباره تاثیر نتیجه انتخابات بر بورس متفاوت است.

محمدگرجی‌آرا، تحلیلگر بازارهای مالی معتقد است که در کوتاه‌مدت بورس با ترامپ مثبت می‌شود . چراکه بعد از انتخاب ترامپ، با افزایش نرخ ارز سود شرکت‌های صادر‌کننده جذاب خواهد شد و بورس سبز خواهد بود.

اما در بلندمدت شرایط بورس چندان رضایت‌بخش نخواهد بود. چون با پیروزی ترامپ درگیری نظامی میان دو کشور مطرح می‌شود یا برخی اعتراضات داخلی، افزایش نقدینگی و عدم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها که سبب می‌شود شرایط بورس رضایت‌بخش نباشد.

در سناریوی انتخاب بایدن، در کوتاه مدت و بلندمدت شرایط بورس مطلوب نیست. چون اگر بایدن بنای مذاکره با ایران را داشته باشد، چند سال زمان می‌برد و در این مدت دلار گران می‌شود و شرایط بورس بهبود می‌یابد اما در بلندمدت همان می‌شود که در بالا گفته شد.

اما تجارت‌نیوز، از 10 کارشناس بورسی دیگر هم نظرسنجی کرده. 8 نفر آنها گفته‌اند چه ترامپ بیاید و چه بایدن بورس صعودی است. چراکه بازار سهام انتخابات آمریکا را پیش‌خور کرده و با در نظر گرفتن بدترین سناریوهای موجود بعد از انتخابات آمریکا اوضاع بازار سرمایه بدتر نمی‌شود. (اینفوگرافیک از سروناز قورچی)

موثرترین یا بی‌اثرترین انتخابات؟

اگرچه همه معتقدند انتخابات 2020 امریکا مهم‌ترین انتخابات ریاست جمهوری امریکا برای ایران است اما پویا ناظران، اقتصاددان می‌گوید این انتخابات بی‌اثرترین انتخابات امریکا بر اقتصاد و سیاست ایران است. بایدن یا ترامپ به حال آینده اقتصاد ایران فرقی ندارند و هر کدام انتخاب شوند مسیر کشور دستخوش تحول جدی نمی‌شود و تحولی اگر رخ دهد از درون است و نه بیرون.

او می‌گوید در صورتی که بایدن پیروز شود، لیست بلندی از اقدامات مهم را دارد. مقابله با کرونا و تبعات اقتصادی آن، ترمیم رابطه با اروپا و چین و مهار روسیه. بنابراین، وسط این همه چالش چرا بایدن باید با ایران مذاکره کند؟ آن هم مذاکره‌ای که می‌تواند نفت ایران را به بازارهای جهانی برگرداند و قیمت پایین نفت را پایین‌تر هم بیاورد.

به گفته او حداقل در دور اول، بایدن با ایران مذاکره نمی‌کند و در دور دوم هم که او 82 سال دارد و احتمالا کاندید 2024 نباشد.

حسین راهداری، تحلیلگر اقتصادی هم در مقاله‌ای در روزنامه دنیای اقتصاد به همین مساله تاکید کرده و گفته بود «به همان دلایلی که مذاکره در دور اول ترامپ رخ نداد، در دور دوم هم می‌تواند رخ ندهد.» ضمن اینکه «تخاصم میان ایران و آمریکا چیزی نیست که در دوران ترامپ ایجاد شده باشد که با رفتن او حل شود. پس پیروزی بایدن هم به معنای حل مشکل و مذاکره نیست.

عباس آخوندی، وزیر پیشین راه و شهرسازی گفته بود « به بایدن امید نبندید چراکه تصور نمی‌کنم دموکرات‌ها رفتار منعطف‌تر یا بهتری از جمهوری‌خواهان با ایران داشته باشند. چراکه باراک اوبامای دموکرات هم قبل از مذاکره، سنگین‌ترین تحریم‌ها را علیه ایران وضع کرد. تنها تفاوت جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها نوع بیان آنهاست.»

فرصت تنفس چهار ساله

پویا ناظران می‌گوید راه‌حل مشکل ایران تغیر و اصلاح از درون است. همان نکته‌ای که هم حجت قندی در گفتگو با تجارت‌نیوز به آن تاکید کرد و هم حسین عباسی. هر دوی آنها معتقدند که مشکلات ایران ساختاری است.

حسین عباسی می‌گوید بهبود اقتصاد ایران و فروکش کردن التهاب بازارها دو موضوع متفاوت است. شاید التهاب بازارها با پیروزی بایدن بخوابد. اما این به معنای بهبود اقتصاد نیست. حتی شاید ایران با امریکا مذاکره کند و قیمت دلار کم شود و منابع ارزی ایران آزاد شود، اما این هم به معنای بهبود نیست.

به گفته او مساله سیاست خارجی حتما مهم است اما در داخل موانعی وجود دارد که تا آنها برداشته نشود، نتوانیم از فرصت رفع تحریم هم استفاده کنیم. مشکل از ساختارهای ماست.

حجت قندی هم به همین مساله اشاره می‌کند و می‌گوید پیروزی بایدن و حتی شروع مذاکره با ایران،‌ می‌تواند فرصت تنفس سه چهار ساله‌ای به اقتصاد ما بدهد. اما بعد از آن باید تصمیم گرفت که اقتصاد به چه سمتی قرار است برود و اگر تصمیم نگیریم به نقطه فعلی برمی‌گردیم.

مسعود فرخی، پژوهشگر اقتصاد سیاسی خاورمیانه از این مساله به عنوان تغییر پارادیم یاد کرده و گفته بود: «تا زمانی که این تغییر پارادایم صورت نگیرد، فرقی ندارد که رئیس جمهور آمریکا یک دموکرات باشد یا جمهوری‌خواه. چون باز هم مذاکره به سمت موارد و موضوعاتی می‌رود که حق مسلم ماست. مذاکره برای اثربخشی، باید به سمت به رسمیت شناختن ساختار پایدار دولت-ملت ایران به‌عنوان یک بازیگر مسئول در روابط بین‌الملل باشد. تا زمانی که چنین نشود روی کار آمدن یک دموکرات تنها مسکنی است که سبب می‌شود ما برای مقطعی به منابع بیشتری دسترسی داشته باشیم.»

حتی محمدگرجی‌آرا هم درباره بورس به همین نکته اشاره می‌کند و می‌گوید: مهم‌ترین موضوعی که صنایع ما را دچار چالش می‌کند، سیاست‌گذاری لحظه‌ای و کوتاه‌مدت و همچنین سرکوب قیمتی توسط نهادهای قانون‌گذار، مجری و نظارتی است که به جای قبول تورم و حل دلایل بنیادی آن طی 50 سال اخیر تنها قیمت‌گذاری دستوری کرده‌اند.

چه بایدن بیاید و چه ترامپ، اگر ما به همان سیاست‌ها ادامه دهیم به این معناست که راه آزموده قیمت‌گذاری را برای بار هزارم امتحان کنیم و به نتایجی برسیم که پیشینیان رسیده‌اند.

متن کامل پرونده انتخاباتی امریکا را در لینک‌های زیر بخوانید:

گزارش میزان تاثیرات انتخابات امریکا بر اقتصاد ایران:

یادداشت حجت قندی، استاد اقتصاد دانشگاه وندربیلت امریکا

یادداشت کمال سیدعلی، معاون پیشین ارزی بانک مرکزی در خصوص قیمت دلار

گفتگوی ویدئویی با حسین عباسی درباره موانع اقتصاد

گفتگوی ویدئویی با حجت قندی، استاد اقتصاد درباره آینده اقتصاد