چگونه تغییرات مثبت در اکوسیستم نوآوری ممکن شد؟

به گزارش تجارت‌نیوز، رضا غیابی یکی از تاثیرگزارترین چهره‌های حوزه مشاوره مدیریت و نوآوری در ایران است. او که از سال ۱۳۸۳ فعالیت حرفه‌ای خود را آغاز کرده است، با تحصیلات عالی در دانشگاه‌ها و موسسات معتبر مدیریتی، تاثیر بسزایی در توسعه و تحول دیجیتالی سازمان‌های مختلف داشته و دارد. رضا غیابی طی این مدت نقش‌ها و عنوان‌های مختلفی کسب کرده است اما خود وظیفه‌اش را کمک به خلق فرصت‌های توسعه برای سازمان‌ها و شرکت‌های نوآور می‌داند. برای او عنوان‌هایی مثل استراتژیست کسب‌وکار، اجتماع‌ساز یا توسعه‌دهنده کسب‌وکار و موارد دیگر همه در یک محور حرکت می‌کنند. 

کارآموخته و دانش‌آموخته نوآوری

رضا غیابی همزمان با فراگیری رشته مهندسی صنایع، به صورت خودآموخته دروس جامعه‌شناسی را نیز دنبال کرد. او سپس موفق به اخذ مدرک کارشناسی ارشد رشته مدیریت، فناوری و کارآفرینی از دانشگاه EPFL در کشور سوئیس شد. او همچنین مدرک MBA خود را از سازمان مدیریت صنعتی دریافت کرد.

غیابی پیش از آغاز تحصیلات عالیه زمانی که ۱۸ سال داشت شروع به یادگیری و کار در حوزه مشاوره مدیریت کرد. رضا غیابی دراین‌باره گفت: «از ابتدا با شرکت‌های زیادی همکاری داشتم و به تحول و توسعه آنها کمک می‌کردم. همچنین حدود سال ۱۳۸۹ که تازه مفاهیم استارتاپی در معرض ورود به کشور بود، به دلیل ظرفیت بالایی که در این زمینه در کشورمان می‌دیدم، شروع به فعالیت در حوزه استارتاپی نیز کردم«.

استارتاپ به عنوان یک اصطلاح امروزه در گفتمان ما معنا و جایگاه خود را دارد. اما آن ابتدا که بحث ترجمه و تفسیر استارتاپ به فارسی هم بین بسیاری شناخته‌شده نبود، ترجمه واژه «شرکت نوپا» به اعتبار غیابی بازمی‌گردد. او اضافه کرد: «به نظر می‌رسید از معدود روزنه‌های چشم‌انداز کار و تحول اقتصاد ایران همین مفاهیم استارتاپی و اقتصاد دیجیتال باشد.» استارتاپ‌ها امروزه نقش زیادی در زندگی روزمره ما ایفا می‌کنند. به‌طوری‌که حذف‌شان از زندگی تا حد زیادی دشوار و حتی غیرممکن به‌نظر می‌رسد.

اصولاً نوآوری یک ضرورت است. ضرورتی که نیازمند دانش و سرمایه است. درک این ضرورت نیاز به شناخت دارد، شناختی از اسکلت و سیستم‌های اقتصادی در کشورهای پیشران در این حوزه و می‌توان گفت دانش‌آموختگان در دانشگاه‌های معتبر خارج از کشور خصوصاً در سال‌های دور به‌خوبی به این شناخت می‌رسیدند و نقاط ضعف سبک سنتی اقتصاد در ایران را تشخیص می‌دادند. 

غیابی دراین‌باره توضیح داد: «از همان سال‌های نخست نیاز به تعریف یک مدل چندوجهی برای کار خود را دریافتم.» او مشاوره مدیریت را در موسسه‌ PWC فرا گرفته است. موسسه‌ای که در زمره برترین موسسات در عرصه صنعت مدیریت به حساب می‌آید. از همین رو چند سالی با یکی از شرکت‌های شناخته‌شده مشاوره مدیریت در ایران وارد مشارکت شد. فعالیت او در حوزه ارائه طرح‌ها و راهکارها یا استراتژی‌های نوآورانه برای چالش‌های سازمان‌ها بود.

مدتی بعد اما از کار شرکت‌داری در حوزه مشاوره مدیریت صرف‌ نظر کرد و راه حرفه‌ای خود را از کار به صورت پروژه‌ای به کارهای مستمر با سازمان‌ها تغییر داد. در حوزه نوآوری نیز از طرفی به مشاوره با درک تفاوت‌ها به نقشی بین سازمان‌ها و شرکت‌های استارتاپی دست یافت؛ یعنی صادرکننده دانش از استارتاپ‌ها و نوآوران در این حوزه بود و از طرف دیگر، نقش واردکننده سرمایه و روابط به استارتاپ‌ها را ایفا می‌کرد. رضا غیابی در این زمینه گفت: «بعد از واگذار کردن پایان بخشیدن به شراکت قبلی، به عنوان Advisor یا مشاور خبره با سازمان‌ها همکاری کردم و به‌ خاطر علاقه‌ای که به نوآوری داشتم نقشی بینابینی داشتم و بین سازمان‌های بزرگ و استارتاپ‌ها با هر ابعادی کار کردم.»

رضا غیابی بدین ترتیب همکاری خود را با مدیران عامل و هیات‌مدیره‌ها آغاز کرد. او درباره خروج خود از شرکت مشاوره مدیریت گفت: «فرهنگ چنین شرکتی در گذشته وجود نداشت. نمی‌شد به عنوان یک شرکت در ایران فعالیت کرد. زیرا به‌رغم رشد و فرصت‌های مناسب در زمان‌های بخصوص، عامل اصلی مشکل‌آفرین حجم بالای مهاجرت مشاوران از ایران به خارج کشور یا کار کردن آنان در سازمان‌ها در جایگاه مدیران ارشد بود. به‌اصطلاح با خونریزی شرکت مواجه بودیم.» یعنی نیروی زبده بعد از آموزش و فعالیت در این شرکت‌ها، اقدام به مهاجرت می‌کرد زیرا برای این عنوان شغلی فرصت‌های متعددی در همه‌ جای جهان وجود خواهد داشت. 

او ادامه داد: «از طرفی به طور کلی زندگی حرفه‌ای من به دو بخش عمده قابل تقسیم است. اول به عنوان مشاور مدیریت یا توسعه کسب‌وکار و دوم به عنوان اجتماع‌ساز و انجمن‌ساز. بخش دوم را می‌توان غیرانتفاعی نامید.»

رضا غیابی / متخصص ایجاد تغییرات مثبت

رضا غیابی از اولین دوره برگزاری تداکس تهران در سال ۱۳۹۱ همراه این گروه شد و تا به امروز به اتفاق گروهی متشکل از ۵۰ الی ۶۰ داوطلب این رویداد را برگزار می‌کند. رویدادهایی مثل تداکس به گسترش و ترویج فرهنگ نوآوری کمک می‌کنند. او از طرفی نقش موثری در تحول نمایشگاه اینوتکس داشت و از سال ۱۳۹۸ فعالیت خود را با این رویداد آغاز کرد. آگاهی و شناخت از سطح نوآوری در کشور و دستاوردهای نخبگان این حوزه جزو مهم‌ترین پیامدهای برگزاری آنهاست.

شاید بتوان اینوتکس را یکی از نمونه‌هایی به شمار آورد که رضا غیابی در تحول آن نقش موثر داشته است. او به عنوان یک اجتماع‌ساز نقش مهمی در رویداد اینوتکس ایفا کرد. ماجرای آشنایی غیابی با اینوتکس به همان سال‌های دور بازمی‌گردد. نمایشگاه اینوتکس امسال برای بار سیزدهم در پارک علم و فناوری پردیس برگزار شد. شما می‌توانید گزارش اختصاصی تجارت‌نیوز از این نمایشگاه بین‌المللی را اینجا بخوانید. این نمایشگاه ابتدا به عنوان رویداد تبادل فناوری اطلاعات ایران و روسیه برگزار می‌شد. طبق گفته رضا غیابی، نمایشگاه اینوتکس هفت سال می‌شود که متحول شده است. اما این تحول چگونه رقم خورد؟ او دراین‌باره توضیح داد: «از من دعوت شد در تحول رویداد اینوتکس در سال ۱۳۹۸ در قالب عضو اتاق فکر نمایشگاه نقش داشته باشم. در نهایت با هوشمندی و تعامل مفید پارک علم و فناری پردیس با بخش خصوصی این نمایشگاه به یکی از مهم‌ترین گردهمایی‌های اکوسیستم استارتاپی تبدیل شد.»

ایران توانست در سال ۲۰۱۴ یا ۱۳۹۳، رکورد رشد اکوسیستم استارتاپی را بشکند. شاخص GEI ملاک و معیار این ارزیابی است. این نشان از پتانسیل بالای اکوسیستم استارتاپی ایران دارد. در مورد اینوتکس هم همین پتانسیل وجود داشت. رویدادی که ابتدا صدها نفر را درگیر می‌کرد، در سیزدهمین دوره برگزاری خود بالغ بر صد هزار نفر بازدیدکننده داشت. 

رضا غیابی در مورد چگونگی این تحول گفت: «اجزای اکوسیستم استارتاپی ایران در ابتدا تمایل کمی برای ارتباط‌گیری با یکدیگر نشان می‌دادند. هیچ صدای واحدی برای صحبت با نهادهای نظارتی و قانون‌گذار وجود نداشت. هر شرکت استارتاپی برای خود کار می‌کرد و رویدادهایی که برگزار می‌شد رویکرد اختصاصی داشت و برای یک گروه خاص گفتمان‌سازی می‌کرد. دانش استارتاپی هم فقط به چارچوب سازمان‌ها محدود بود و محلی برای شبکه‌سازی و گفتمان لااقل در ابعاد ملی وجود نداشت.»

او در ادامه از پارک علم و فناوری پردیس به عنوان فراهم‌آورنده زیرساخت و تسهیل‌گر کار بخش خصوصی یاد کرد و گفت، امروز این مجموعه می‌تواند به عنوان نمونه استانداردی از مدیریت در حوزه استارتاپی مورد بررسی دیگر نهادهای دولتی و حاکمیتی قرار گیرد. رویکرد نمایشگاه اینوتکس که در سال ۹۸ شکل رویدادگونه‌ای داشت، اکوسیستم استارتاپی و نوآوری ایران زیر یک سقف بود. اتاق فکر تشکیل شد و فعالان اکوسیستم به همکاری فراخوانده شدند. به عنوان مثال ایده ارائه محتوا در این رویدادها مطرح شد؛ ایده‌ای که امروزه سبب شده بخش محتوایی نمایشگاه اینوتکس تبدیل به مکانی برای انتقال تجربه از بزرگان و استارتاپ‌های موفق به علاقه‌مندان و جوانان این حوزه شود. رضا غیابی به عنوان دبیر بخش محتوایی نمایشگاه اینوتکس، یکی از اهدف مهم اینوتکس را ترویج فرهنگ نوآوری خواند. 

در ادامه بخش استیج اینوتکس به مرور زمان گسترش یافت و نمایشگاه در گذر زمان در حال تبدیل شدن به فستیوال است. نمایشگاهی که تعداد زیادی استارتاپ‌ها و فعالان استارتاپی را گرد هم می‌آورد و چشم‌اندازی بلندمدت به دست می‌دهد. 

بدون شک مشورت در حوزه نوآوری و چگونگی استفاده از نوآوری کاری بوده که رضا غیابی در برخورد با سازمان‌های بزرگ دولتی یا خصوصی انجام داده است. به این ترتیب تحولات بسیاری به دست او در سایر سازمان‌هایی که ذکر نام‌شان در این میان نمی‌گنجد، مانند اینوتکس، پدید آمدند تا بهتر و بیشتر از ظرفیت‌های خود استفاده کنند.

در ستایش کار مفید و موثر

رضا غیابی در میان صحبت‌های خود به نکته ظریفی اشاره کرد. نکته‌ای که شاید در آن اثری از شناخت و تجربه باشد؛ انسان زمانی تشویق به انجام کاری می‌شود که در حوزه انجام کار خود «آزادی عمل موثر» داشته باشد. زمانی که ما آزاد باشیم تا عملی موثر انجام دهیم، به آن کار علاقمند می‌شویم.

شاید پراثر بودن کارهای استارتاپ‌هاست که تفاوت‌ با مدل‌های سنتی کار در این شرکت‌ها را رقم می‌زند. خیلی اوقات افراد میل زیادی به کار کردن دارند و هیچ‌گاه به بازنشستگی فکر نمی‌کنند. اگر انسان بداند که نتیجه کار او شرایط را تغییر می‌دهد، بهتر کار می‌کند. رضا غیابی دراین‌باره گفت: «ایرانِ بهتر زمانی ساخته می‌شود که شرکت‌های بهتری ساخته شوند.»

به زعم رضا غیابی، هر انسانی وظیفه دارد حوزه تاثیر خود را بشناسد. کاری را پیدا کند که از طریق آن کار برای جامعه و خودش مفید است، از آن لذت ببرد و از همه مهم‌تر به تاثیرگذاری خود آگاه باشد. این اهمیت به تاثیرگذاری شوق کار کردن را در فرد ایجاد می‌کند. او صحبت‌های خود را با این‌چنین به پایان رساند: «کار بهترین وسیله برای تعامل با جهان هستی و در نتیجه یادگیری و بهبودی است. فرد فعال لازم است به کار مشغول شود تا به وسیله کار کردن در عمل به موقعیت‌های یادگیری و رشد دست یابد.»

اخبار حوزه استارتاپ و فناوری اطلاعات را در صفحه استارتاپ تجارت‌نیوز بخوانید.