نگاه غیراقتصادی و نرخ خوراک، چالش‌های اساسی توسعه معاملات انرژی است/ نیروگاه‌ها را به وزارت نیرو وابسته کرده‌ایم + ویدئو

با هر بار تغییر دولت یا جابه‌جایی وزرا، بحث ناترازی انرژی و حل این بحران در صدر وعده‌های رجال سیاسی قرار می‌گیرد. این در حالی است که کارشناسان در یک فرمول ساده، فقدان تکنولوژی جدید، تولید اندک و زیان‌دهی نیروگاه‌ها را از عوامل اصلی ناترازی انرژی در کشور به شمار می‌آورند که در نتیجه اجرای سیاست‌های یارانه‌ای رخ داده است. 

با این حال در سال‌های گذشته ابزارهای متنوعی برای صرفه‌جویی انرژی و مدیریت مصرف تولید شده که اگرچه در برخی بخش‌ها موثر و نتیجه‌بخش بوده اما از آنجا که از پس سیاست‌های معیوب سمت تولید برنیامده نتوانسته بحران ناترازی را تسکین دهد. 

علی نقوی، مدیرعامل بورس انرژی، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز عنوان کرده که نگاه غیراقتصادی مالکان نیروگاه‌ها و موضوع خوراک، دو چالش اساسی توسعه معاملات نیرو در بورس انرژی است.

بورس انرژی زیرساخت شفاف برای ورود جریان نقدینگی و رابطه مستقیم بین نیروگاه‌دار و بخش صنعت را فراهم کرده است

ما زیرساخت شفاف، ورود جریان نقدینگی، رابطه مستقیم بین نیروگاه‌دار و بخش صنعت را فراهم کردیم، ولی دو سه چالش اساسی اینجا وجود دارد. یکی از آنها این است که متاسفانه مالکان صنعت نیروگاهی ما خیلی نگاه اقتصادی و مالی به آن ندارند. در واقع یک نگاه بیشتر فنی بوده است. برای همین، زمانی که بازار شکل گرفته دنبال این نبوده‌اند که جریان نقدینگی نیروگاه‌ها را منظم کنند.

نکته دوم آن چالش خوراک است. سیاست‌گذار به خاطر اینکه برق را به قیمت‌های به تعبیر خودش مناسب‌تر و متعادل‌تری در اختیار مصرف‌کننده قرار بدهد، چه کرده است؟ آمده گاز را به نیروگاه‌ها به صورت یارانه‌ای پرداخت کرده که این یارانه بسیار سنگین است.

یعنی اگر اکنون متوسط صنعت ما در فولاد و مانند آن حدوداً مترمکعبی دو هزار تومان است، در سایر صنایع متوسط سه تا چهار هزار تومان سوخت یک صنعت است. حالا یا از هزار تومان بگیریم تا سه هزار تومان، تا همین یک ماه و نیم پیش به ازای هر مترمکعب گاز برای یک نیروگاه 75 تومان حساب می‌شد، الان شده 180 تومان. حتی می‌توانیم بگوییم از خانگی نرخ پایین‌تری دارد!

از آنجا که چرخه مالی درستی نداریم، نیروگاه‌ها همواره از وزارت نیرو مطالبات دارند

یعنی ما گاز را به تعبیر من رایگان در اختیار نیروگاه قرار دادیم و برق را از او با نرخ پایینی دریافت کردیم. خب می‌دانیم هر یک متر مکعب گاز تقریباً سه کیلوات برق را تولید می‌کند.

حالا با راندمان‌های مختلفی می‌تواند تغییر پیدا کند. یک نرخ آمادگی هم به نیروگاه‌ها دادیم. نیروگاه‌ها را به وزارت نیرو وابسته کرده‌ایم. از آن طرف چون چرخه مالی درستی نداشتیم، این نیروگاه‌ها همواره از وزارت نیرو مطالبات دارند.

امسال که این جریان نقدینگی و شفافیت آمد، جالب بود که مقاومت نیروگاه‌ها بیشتر از وزارت نیرو بود و بعضی از نیروگاه‌های متعلق به بخش غیردولتی و وابسته به نهادهای حاکمیتی خیلی مقاومت می‌کردند.

بخشی از صاحبان نیروگاه‌ها علاقه‌ای به شفافیت ندارند

مساله آنها هم به نظر من قیمت نبود، بهانه‌شان قیمت بود! چون دیدیم در چارچوب قراردادهای دوجانبه‌ای که خارج از بازار و به صورت غیرشفاف معامله می‌شد، قیمت‌های مورد توافق بین صاحب نیروگاه و آن کسی که قرارداد دوجانبه را با او بسته بودند، به‌شدت پایین‌تر از قیمت‌های مدیریت شبکه بود. پس قیمت بهانه بوده است!

به نظر من بخشی از صاحبان نیروگاه‌های ما، علاقه‌ای به شفافیت نداشتند وگرنه بورس یک ظرفیت جامع و کامل دارد. ما تجربه برق سبز را داریم؛ یک بازار کاملاً رقابتی‌ با حضور تمام بازیگران آن، با ساختار عرضه و تقاضایی که علامت‌های خوبی به سرمایه‌گذاران داده است. پس سایر بازارهای ما نیز می‌تواند همین کارکرد را داشته باشد.

اکنون اندکی از آن مقاومت جدی آنها کاسته شده است. البته همچنان بعضی از صاحبان نیروگاه‌ها مقاومت دارند و می‌گویند هر موقع قیمت برق آزاد شد ما وارد بورس می‌شویم و ترجیح می‌دهند برق‌شان را به قیمت شبکه و با دوره وصول مطالبات بالای یک سال به مدیریت شبکه عرضه کنند.

آنها فکر می‌کنند با این کار سودآوری‌شان تضمین شده است، در حالی که ما در بازارهای مالی جریان ورودی نقدینگی را شاخص بسیار با‌اهمیتی می‌دانیم. ما این چالش را با نیروگاه‌ها داریم ولی زیرساخت را فراهم کرده‌ایم.

مشروح این گفت‌وگو را می‌توانید در گزارش «سیاست‌‌گذاران هنوز برق را کالا نمی‎‌دانند!» مطالعه و مشاهده کنید.