۱۰ کشور برتر در مسیر کربن زدایی؛ درس‌هایی برای ایران

به گزارش تجارت‌نیوز، کشورها بر اساس تعهدات بین‌المللی ملزم به کاهش انتشار کربن و گازهای آلاینده یا به اصطلاح کربن زدایی هستند. کشورها در این حوزه عمکرد یکسانی ندارند. 

196 کشور در سال 2015، توافقنامه پاریس را در کنفرانس تغییرات آب‌وهوایی سازمان ملل متحد (COP21) در پاریس امضا کردند؛ در نتیجه این توافقنامه به یک معاهده اقدام اقلیمی الزام‌آور و قانونی تبدیل شد. از آن زمان، کشورهای سرتاسر جهان اقداماتی را برای محدود کردن افزایش میانگین دمای جهانی به کمتر از 2 درجه سانتی‌گراد بالاتر از سطوح پیش‌صنعتی آغاز کرده‌اند و تلاش‌هایی را برای محدود کردن افزایش دما به 1.5 درجه سانتی‌گراد بالاتر از پیش‌صنعتی دنبال می‌کنند.

طبق گفته هیات بین دولتی تغییرات آب و هوایی (IPCC)، محدود کردن گرمایش جهانی به 1.5 درجه سانتیگراد به کاهش 43 درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال 2030 نیاز دارد، بنابراین کاهش انتشار از جمله کربن زدایی تمرکز اصلی در سطح جهانی است.

برای درک اینکه کدام کشورها این کربن زدایی را رهبری می کنند، باید به منابع انتشار گازهای گلخانه‌ای در سراسر جهان نگاه کنیم. بخش عمده‌ای از انتشار (73.2 درصد) از سوزاندن سوخت‌های فسیلی برای برق، حمل‌ونقل و گرما ناشی می‌شود. به همین دلیل، منصفانه است که بگوییم تبدیل شدن به یک رهبر کربن زدایی، به معنای دور شدن از سوخت‌های فسیلی برای تامین انرژی است.

کدام کشورها در مسیر کربن زدایی پیشرو هستند؟

با توجه به سرمایه گذاری جهانی در ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر از سال 2010 تا 2019، واضح است که چین (758 میلیارد دلار)، آمریکا (356 میلیارد دلار)، ژاپن (202 میلیارد دلار)، آلمان (179 میلیارد دلار) و انگلیس ( 122 میلیارد دلار) پیشتاز مسابقه هستند.

اما تصویر کامل‌تری از پیشرفت کربن زدایی را می‌توان در شاخص انتقال انرژی (ETI) مجمع جهانی اقتصاد (WEF) یافت که انتقال انرژی کشورها را بر اساس سه جنبه «توسعه و رشد اقتصادی»، «امنیت انرژی و دسترسی» و «پایداری»، رتبه‌بندی می‌کند.

آخرین شاخص انتقال انرژی نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر همیشه با پیشرفت کربن زدایی برابری نمی‌کند. برای مثال چین، بزرگترین سرمایه‌گذار، تنها رتبه ۶۸ را در ETI 2021 دارد. شرایط موجود از یک سو به وسعت این کشور بازمی‌گردد. از سوی دیگر، بیشتر انرژی نیز در چین اکنون از سوخت‌های فسیلی آلاینده مانند زغال سنگ، نفت و گاز تامین می‌شود. با این حال، چین به سرعت در حال پیشرفت است و اولین کشوری محسوب می‌شود که ظرفیت نصب شده PV خورشیدی بیش از 100 گیگاوات را در سال 2021 ساخت.

10 کشور برتر در مسیر کربن زدایی

به طور کلی، کشورهای کوچکتر و عمدتا اروپایی در رتبه‌بندی انتقال انرژی پیشرو هستند. بیایید نگاهی به 10 کشور برتر بیندازیم: این کشورها روی هم حدود 2 درصد از جمعیت جهان و تقریباً 3 درصد از انتشار دی اکسید کربن مرتبط با انرژی را تشکیل می‌دهند (اسامی زیر لزوما به ترتیب ذکر نشده‌اند.)

سوئد

جای تعجب نیست که سوئد در میان برترین‌‌ها در مسیر کربن زدایی قرار دارد. این کشور می‌خواهد تا سال 2030 انتشار گازهای گلخانه‌ای را تا 59 درصد در مقایسه با سال 2005 کاهش دهد و تا سال 2045 اقتصاد کربن خالص صفر داشته باشد.

همچنین این کشور اولین کشوری بود که مفهوم قیمت‌گذاری کربن را معرفی کرد و دارای بالاترین مالیات کربن در جهان با 122 یورو در هر تن در سال 2023 است. امروزه، بخش عمده ‌ی از انرژی سوئد از سوخت‌های هسته‌ای، آبی و زیستی و با افزایش سهم باد و خورشید تامین می‌شود.

نروژ

نروژ یک هدف بلندپروازانه را برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و کربن زدایی تا سال 2030 تعریف کرده است که بر اساس آن سطح انتشار نسبت به سال 1990 باید به نصف برسد و اکنون در مسیر تحقق این تعهد قرار دارد.

در حالی که نروژ صادرکننده بزرگ نفت است، ترکیب انرژی داخلی خود را به آرامی از سوخت‌های فسیلی دور کرده و به سوخت‌های آبی، زیستی، خورشیدی و بادی نزدیک می‌کند. این کشور همچنین یکی از اولین کشورهایی بود که مالیات کربن را وضع کرد که اکنون حدود 76 یورو در هر تن است. امروزه تخمین زده می شود که 85 درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای داخلی نروژ تحت پوشش ETS اتحادیه اروپا یا مالیات کربن است.

دانمارک

دانمارک نیز از کشورهای موفق در زمینه کربن زدایی محسوب می‌شود. این کشور در تلاش است تا انتشار گازهای گلخانه‌ای را تا سال 2030 به میزان 70 درصد از سطوح سال 1990 کاهش دهد و تا سال 2030 حداقل نیمی از انرژی مورد نیاز خود را از انرژ‌های تجدیدپذیر تامین کند.

ترکیب انرژی دانمارک که به طور سنتی بر پایه نفت، گاز طبیعی و زغال سنگ قرار داشت، اکنون متنوع شده و بیشتر بر پایه سوخت‌های زیستی، انرژی بادی و خورشیدی است.

سوئیس

از بین تمام کشورهایی که توسط آژانس بین المللی انرژی (IEA) تجزیه و تحلیل شده است، سوئیس دارای کمترین شدت کربن است، بیشتر به این دلیل که بخش بزرگی از برق آن از انرژی هسته‌ای و آبی تولید می‌شود.

این کشور اکنون به دنبال حذف تدریجی انرژی هسته‌ای است و در عوض در انرژی های تجدیدپذیر مانند باد و خورشید سرمایه‌گذاری می‌کند. در نتیجه حتی با وجود اقلیم سرد و کم‌آفتاب خود از کشورهای موفق در مسیر کربن زدایی محسوب می‌شود.

اتریش

اتریش ضرب الاجل 2040 را برای دستیابی به انتشار خالص صفر و کربن زدایی، به عنوان هدفی بلندپروازانه‌تر از بسیاری از اقتصادهای دیگر تعیین کرده است. برای دستیابی به این هدف، اتریش تا حد زیادی روی سوخت‌های زیستی و همچنین انرژی آبی، بادی و خورشیدی تمرکز کرده است.

فنلاند

فنلاند در حال شکستن همه رکوردها در مورد اهداف کربن زدایی است: این کشور قصد دارد تا سال 2035 به یک اقتصاد خالص صفر تبدیل شود.

تولید برق نفت، زغال سنگ و گاز طبیعی از سال 2010 به طور پیوسته در حال کاهش بوده است، زیرا این کشور سهم خود را از سوخت‌های زیستی، هسته ای، آبی، انرژی بادی و خورشیدی افزایش می‌دهد.

انگلستان

انگلستان قصد دارد تا سال 2030 انتشار گازهای گلخانه‌ای را حداقل 68 درصد از سطح سال 1990 کاهش دهد و تا سال 2050 به صفر خالص برسد.

انتشار این کشوردر سال 2020،  تقریباً 45 درصد نسبت به سال 1990 کاهش یافته بود. انگلستان با کاهش وابستگی خود به زغال سنگ، نفت و گاز طبیعی و افزایش میزان سوخت‌های زیستی، انرژی‌های تجدیدپذیر و انرژی هسته‌ای که استفاده می‌کند، در حال پیشرفت در مسیر کربن زدایی است.

نیوزلند

نیوزلند از سال 2000 تا حد زیادی نسبت انرژی‌های تجدیدپذیر را در ترکیب انرژی خود افزایش داده است. امروزه نسبت انرژی در این کشور را ترکیبی از نفت، زغال سنگ، گاز طبیعی، انرژی‌های تجدیدپذیر، سوخت‌های زیستی و آبی تامین می‌کند. این کشور قصد دارد تا سال 2050 به انتشار خالص صفر برسد.

فرانسه

فرانسه دومین ظرفیت انرژی هسته‌ای در جهان را دارد که از ترکیب انرژی کم کربن پشتیبانی می‌کند. فرانسه با هدف موفقیت در مسیر کربن زدایی تا سال 2050، اتکای خود به سوخت‌های فسیلی را کاهش و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و سوخت‌های زیستی را افزایش می‌دهد.

 ایسلند

در ایسلند، انرژی‌های تجدیدپذیر بیش از 90 درصد از ظرفیت توسعه جهانی برق بین سال‌های 2022 و 2027 را تشکیل می‌دهند و قرار است تا سال 2025 به بزرگترین منبع تولید برق تبدیل شوند. هدف این کشور کاهش 55 درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال 2030 است.

جایگاه ایران در میزان انتشار کربن

ایران در بین 10 کشور اول سهم در انتشار کربن دارد و 75 درصد جمعیت آن شهرنشین هستند. بر اساس آمارهای سال 2019، 10 کشور چین، آمریکا، هند، روسیه، ژاپن، آلمان، کره جنوبی، ایران، کانادا و عربستان سعودی بیشترین میزان انتشار کربن را داشتند. این آمار نشان می‌دهد که ایران در مسیر کربن زدایی چندان موفق نبوده است. 

مصرف انرژی کشور بین سال‌های 1990 تا 2019 بین 5 تا 8 درصد افزایش یافته که حدود پنج برابر بیشتر از میانگین جهانی است. ساختمان‌ها به ویژه در مناطق شهری میزان قابل توجهی مصرف انرژی دارند که حدود 2.5 تا 4 برابر بیشتر از میانگین جهانی است و 70 درصد آن مربوط به ساختمان‌های عمومی می‌شود که تا 60 درصد انرژی خود را هدر می‌دهند.

ایران حدود 20 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف یارانه انرژی می‌کند. بهبود بهره‌وری انرژی و تلاش در مسیر کربن زدایی برای پیشرفت کشور حیاتی است و می‌تواند به پایداری زیست محیطی و اقتصادی کمک کند. ایران برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار خود، باید با استفاده از تجربیات کشورهای موفق، به طور جدی به موضوع کربن زدایی بپردازد. 

اخبار حوزه محیط زیست و تغییرات اقلیمی را در صفحه اقتصاد سبز تجارت‌نیوز بخوانید.