صنایع بدون استفاده از ابزار هوش مصنوعی محکوم به شکست هستند/ دولت باید اداره اقتصاد را به بخش خصوصی بسپارد

به گزارش تجارت نیوز،

در حالی که برخی از شرکت‌ها در ایران به صرافت استفاده از هوش مصنوعی و تکنولوژی‌های نوین افتاده‌اند، هنوز هم بسیاری از صنایع درگیر چالش‌های ساختاری و فرهنگی برای پذیرش این تغییرات هستند. یکی از نمونه‌های این حرکت به سمت تحول دیجیتال، متاایکامرس است که به‌تازگی به ساختار سازمانی برخی شرکت‌ها افزوده شده.

اما آیا این اقدام واقعاً به تحولی بنیادین در صنایع ایران منجر می‌شود یا تنها یک تبلیغ دیگر برای پیوستن به جریان جهانی است؟ در سومین قسمت تجارتخانه گفت‌وگویی با آرشام شرفایی، مدیرعامل متاایکامرس گروه صنعتی انتخاب، انجام و تلاش شده تا جایگاه این نوع نوآوری‌ها در صنعت ایران بررسی شود.

آیا این‌گونه واحدها قادرند با استفاده از هوش مصنوعی و سایر تکنولوژی‌های روز، مشکلات اساسی و مزمن صنعت ایران را حل کنند یا تنها در پی پوشاندن یک لایه دیجیتال به روی ساختارهای قدیمی هستند؟

*آیا شما با راه‌اندازی مجموعه متاایکامرس توانسته‌اید DNA استارتاپ و صنعت را تلفیق کنید؟

خوشبختانه در مجموعه انتخاب، طرح‌های تحول در حال ایجاد است و در بخش ICT به‌خوبی پیاده‌سازی می‌شود. کارهای ساده اما موثری در این زمینه انجام شده و با تلفیق رویکردهای استارتاپی و صنعتی، تحولات مثبتی در حال شکل‌گیری است.

هوش مصنوعی به محصولات صنعتی راه پیدا کرده است؟

*نهایت کار شما محصولی است که به دست مردم می‌رسانید، هوش مصنوعی در این محصولات چه کاربردی دارد؟

در طراحی و توسعه محصولات جدید، ویژگی‌های هم‌افزایی و سینرژی که یکی از خصوصیات اصلی اکوسیستم‌های استارتاپی است، به‌وضوح در دی‌ان‌ای محصولات دیده می‌شود.

این خدمات شامل قابلیت‌هایی مانند برگشت محصولات پس از دو ماه استفاده می‌شود که از اعتماد و شفافیت ناشی از فضای استارتاپی است. همچنین استفاده از هوش مصنوعی در محصولات گروه انتخاب، به‌ویژه در بخش‌های IoT و تحلیل‌های استارتاپی، تاثیر چشمگیری گذاشته است. 

هوش مصنوعی در تصمیم‌گیری‌های هیأت‌مدیره و تحلیل‌های استارتاپی هم ورود کرده که این تحولات موجب رشد و پیشرفت بسیاری شده است. این فرایند نتیجه همکاری‌های جمعی و کمک‌های متعدد از سوی مدیران صنعتی و افراد متخصص در اکوسیستم استارتاپی بوده است.

کسب‌وکارهای خصوصی در ایران در حوزه تکنولوژی همگام با جهان حرکت کرده‌اند

*آیا کسب‌وکارها در ایران به اهمیت هوش مصنوعی پی برده‌اند؟ آیا به این نتیجه رسیده‌اند که اگر به سمت تجارت الکترونیک نروند محکوم به شکست هستند؟

کسب‌وکارهای ایران به چند بخش تقسیم می‌شوند: بخش دولتی، بخش عمومی غیردولتی، بخش خصولتی و بخش خصوصی.

در بخش خصوصی، مخصوصاً شرکت‌هایی که برند شده‌اند مانند گروه انتخاب، ماموت و گلرنگ، نگرانی‌ها و چالش‌های زیادی در خصوص تغییرات دیجیتال و ورود به تجارت الکترونیک وجود دارد. که این کسب‌وکارها نگران ورود شرکت‌های بین‌المللی و نیاز به آمادگی برای رقابت با آنها هستند.

تحول دیجیتال در این کسب‌وکارها به‌ویژه با همکاری دانشگاه‌ها مانند دانشگاه تهران و دانشگاه شریف در حال پیاده‌سازی است. مدیران باید از ابزارهای فناوری مانند هوش مصنوعی بهره‌برداری کنند و توانایی تصمیم‌گیری با استفاده از این ابزارها را داشته باشند

برای ورود به بازارهای جهانی، استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی ضروری است. تمام شرکت‌های بزرگ دنیا از این ابزارها استفاده می‌کنند و در این زمینه ایران باید به‌سرعت به این سمت حرکت کند.

حتی مشاوران مدیریت در دنیا مانند مکنزی، اکنون از ابزارهای هوش مصنوعی برای تحلیل و ارائه راهکارهای مدیریتی به کسب‌وکارها استفاده می‌کنند و این موضوع دیگر قابل چشم‌پوشی نیست. البته باید توجه داشت که بخش خصوصی در ایران چندان هم از حوزه تکنولوژی و بهره‌برداری از هوش مصنوعی عقب نمانده است. اتفاقاً ما یک چیزهایی داریم که خارجی‌ها ندارند.

*مثلاً ما چی داریم؟

در ایران برخی محدودیت‌ها وجود دارد، اما با این حال مزایایی هم داریم. یکی از ویژگی‌های ایران این است که نرم‌افزارهای کرک‌شده به‌راحتی در دسترس است، به طوری که می‌توان از نرم‌افزارهای عمومی مانند آفیس آزادانه استفاده کرد. نبود قوانین سخت‌گیرانه کپی‌رایت در کشور باعث می‌شود این موضوع برای بسیاری از کاربران مفید باشد.

در زمینه هوش مصنوعی، ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته کمی تاخیر دارد، اما این تاخیر در حد چند ماه است. در برخی از بخش‌های صنعتی ممکن است ایران تا ۱۰ یا ۱۵ سال عقب باشد، اما در حوزه‌های فناوری نوین مانند هوش مصنوعی، تاخیر چندانی وجود ندارد.

یکی از مزایای قابل توجه ایران هزینه پایین منابع انسانی است که حتی از هند و چین نیز ارزان‌تر است. این مزیت رقابتی می‌تواند برای متخصصان و افراد باهوش فرصتی بزرگ باشد.

بسیاری از جوانان ایرانی اکنون با شرکت‌های بین‌المللی همکاری دارند و در برخی شهرها مانند مشهد، شیراز، کرج و تهران، افراد زیادی پروژه‌های بین‌المللی دریافت کرده و به دلار درآمد دارند. با وجود مشکلاتی که در تبادل مالی وجود دارد، بسیاری از این افراد به‌ طور مستمر با شرکت‌های خارجی در ارتباط هستند و پروژه‌های مختلف را پیش می‌برند.

یکی از نقاط ضعف در ایران، ضعف فعالیت در فضای بین‌المللی و ضعف در تبادل فرهنگی و زبانی است. این مساله باعث شده ایرانی‌ها در بسیاری از مواقع نتوانند اعتمادبه‌نفس کافی برای معرفی محصولات خود در بازارهای جهانی داشته باشند. اخیراً یک تیم به امارات رفته‌اند تا در نمایشگاه صنعت بانکداری، فضای بانکداری را به کمک فناوری AR معرفی کنند.

در زمینه تبادل بین‌المللی ایران ضعف‌هایی دارد. افراد در کشورهای دیگر، مانند امارات، روزمره با خارجی‌ها تعامل دارند، در حالی که در ایران چنین فرصتی کمتر وجود دارد. با این حال، شرکت‌هایی مانند دیجی‌کالا، اسنپ، هزاردستان، کافه بازار و شیپور با ساختارهای سازمانی مدرن و استفاده از ادبیات جدید، به موفقیت‌های زیادی دست یافته‌اند.

این شرکت‌ها توانسته‌اند به‌ویژه با کمک افرادی که تجربه بین‌المللی دارند، پیشرفت کنند. ایران در زمینه‌های مختلف فناوری نقاط قوت زیادی دارد، ولی در برخی جنبه‌ها به‌ویژه در تبادل بین‌المللی و فرهنگ‌های مختلف، هنوز ضعف‌هایی وجود دارد.

*جدا از بحث تحریم، کسب وکارها در ایران با مانعی به اسم دولت مواجه هستند که علاوه بر سیاست‌گذاری، کاملاً در بازار هم دخالت دارند، آیا بخش خصوصی توان رقابت و رشد در چنین شرایطی را دارد؟

بستگی به نوع نگاه دارد. صادقانه بگویم، سخت است، ولی اینکه شما چطور به آن نگاه می‌کنید خیلی فرق می‌کند. مثالی واقعی بزنم: در همین ایران اکسپو که اخیراً رفته بودم، در نمایشگاه یکی از دوستانم مرا دید که یکی از بزرگان حوزه ریتیل است.

این شخص به واسطه یک آشنایی به آفریقا رفته و اکنون بعد از دو سال، ۱۵ کشور غرب آفریقا را تحت پوشش تریدینگ خود دارد. این ۱۵ کشور دولت‌های پولداری دارند که دارای منابع طبیعی زیادی مثل طلا، اورانیوم، الماس و حتی دانه‌های کاکائو هستند، ولی مردم به‌شدت فقیرند و فرهنگ کمی پایین‌تر است.

با این حال، مردم این کشورها بسیار مهربان و نیکو هستند و تمایل دارند کشورهای خود را توسعه دهند. جالب است که روابط ایران با این کشورها بسیار خوب است و هیات‌هایی که به ایران می‌آیند، اکثراً از آفریقا هستند.

بخش خصوصی گلیم خود را از آب بیرون می‌کشد

بستگی دارد چطور به این شرایط نگاه کنید. بالاخره بخش خصوصی گلیم خود را از آب بیرون می‌کشد و کار خودش را انجام می‌دهد. بسیاری از مدیران ارشد و بنیان‌گذاران صنعتی می‌گویند دولت نباید در کار ما دخالت کند و ما خودمان بلدیم گلیم خود را از آب بیرون بکشیم.

به نظرم بستگی به نگاه دارد؛ می‌توان این‌طور دید که شرایط خیلی سخت است و نمی‌شود کار کرد، یا می‌توان آن را فرصتی برای خود دانست که بقیه نمی‌توانند از این فرصت استفاده کنند. شما می‌توانید به این شرایط جذاب نگاه کنید یا حتی می‌توانید به‌ عنوان یک مشتری به آنها نگاه کنید.

تیم اقتصادی را باید بنیان‌گذاران گروه‌های صنعتی تشکیل دهند

اگر ایده‌آل من باشد، اگر نظرسنجی گذاشته شود و از من بپرسند که چگونه مملکت را اداره می‌کنم، می‌نوشتم بنیان‌گذاران گروه‌های صنعتی باید هیات اقتصادی دولت را تشکیل دهند و همین‌طور که بخش‌های خصوصی خودشان را اداره می‌کنند، اینها هم کشور را اداره کنند.

خاصیت دولت‌ها این است که سنگین اداره می‌شوند و پرخرج هستند و از جیب مردم اداره می‌شوند. در دنیا دولت‌ها را کوچک کرده‌اند و بخش خصوصی را بزرگ کرده‌اند، ولی ما هنوز این کار را نکرده‌ایم، هرچند کارهایی شروع‌ شده است.

*آیا خواسته شما این است که دولت به کار شما کار نداشته باشد؟

این آرزوی همه کارآفرینان است که بگذارند کار خود را انجام دهند. این موضوع در جلسات اتاق بازرگانی، انجمن‌ها و حتی در تلویزیون مطرح می‌شود. دولت‌ها در دنیا به طور کلی ناکارآمد هستند و در کشورهای پیشرفته، دولت‌های کوچک و ناکارآمد دارند، اما ما دولت بزرگی داریم که این موضوع را سنگین می‌کند.

اگر به بودجه نگاه کنید، بیشتر آن صرف هزینه‌های جاری دولت شده است. واقعیت این است که این اتفاق عملاً نمی‌افتد، ولی دولت‌ها می‌توانند به حرف بخش خصوصی گوش کنند.

یک نکته جالب این است که در یکی دو سال اخیر، گفته می‌شود که اجبار مادر اختراع و خلاقیت است. در این مدت دولت‌ها مجبور شدند بیشتر به سمت بخش خصوصی بیایند و این حرکت خوبی است. اینکه یک سازمان یا شخص متوجه شود چیزی را نمی‌داند و از متخصصان آن کمک بگیرد، خیلی خوب است.

این رویکرد در دنیا سریع‌تر فهمیده و اجرایی شده است، ولی ما هنوز در این زمینه کمی عقب هستیم. اگر به کشورهای جی‌سی‌سی نگاه کنید، مثلاً امارات، می‌بینید که آنها چیزی ندارند، ولی دبی دائماً نمایشگاه‌های بزرگی برگزار می‌کند و در همان‌جا همه تمرکز روی نمایشگاه است. در حالی که ما منابع طبیعی و زیرساخت‌های زیادی داریم و می‌توانیم در دنیا پیشتاز باشیم.

اگر ترمز دستی ماشین را بالا نگه دارید، هرچقدر هم گاز دهید، ماشین سخت و با استهلاک بالا حرکت می‌کند. سرعت و مومنتم ماشین گرفته می‌شود و این حرکت تبدیل به اینرسی می‌شود. در دنیای جدید که هوش مصنوعی وارد شده و ارتباط کشورها با هم بیشتر شده است، من مطمئنم که مدیران خوبی در بخش دولتی هم وجود دارند، زیرا من چند سالی در آن بخش فعالیت کرده‌ام. با این حال، غالباً مسائل دیگری بر تصمیم‌گیری‌ها سایه می‌اندازد.

هوش مصنوعی به عمر دولت‌ها پایان می‌دهد

*بحثی که در سطح جهانی مطرح است این است که اگر قرار باشد عمر دولت‌ها به پایان برسد، این هوش مصنوعی است که دقیقاً می‌تواند این کار را انجام دهد. نظر شما چیست؟

سوال چالشی‌ای پرسیدید. در یک رویداد اچ‌آر تک، من نکته‌ای گفتم که خیلی سروصدا کرد. گفتم به نظر من، با این فضایی که هوش مصنوعی دارد و با این سرعتی که در حال پیشرفت است، دیگر اصلاً بحثی به نام «لبه تکنولوژی» وجود ندارد.

ما در حال حرکت به سمت یک نقطه‌ تاریک و مبهم هستیم. به عبارت دیگر، ما دیگر «ایج» (edge) نداریم، بلکه در حال حرکت به سمت یک «ویگ ایج» هستیم. یعنی لبه‌ای وجود ندارد و هوش مصنوعی در حال پیشرفت به سمت جایی است که به نظر می‌رسد دیگر نیازی به کار کردن نیست.

حتی گفتم آواتار شما به جای شما سرکار می‌رود و پول درمی‌آورد. شاید باید به طبیعت خودمان برگردیم و به جای اینکه دائماً درگیر کار و روزمرگی باشیم، به زندگی، عشق، حال خوب، معنویت و درون خود بپردازیم. همیشه داریم از ۵ صبح تا ۱۰ شب کار می‌کنیم، ولی کی باید زندگی کنیم؟

سیستم انسان‌ها برای کار کردن ساخته نشده است، بلکه برای درک، همدلی و ساختن حال خوب است. به نظرم هوش مصنوعی به اینجا خواهد رسید که کمک کند انسان‌ها به واقعیت‌های عمیق‌تری از زندگی بپردازند.

هوش مصنوعی؛ ترسی همراه با لذت

*خیلی‌ها از هوش مصنوعی می‌ترسند، آیا هوش مصنوعی واقعاً ترسناک است؟

بله، چرا نه؟ به نظر من هوش مصنوعی می‌تواند ترسناک باشد، اما در عین حال لذت‌بخش هم هست. همان‌طور که وقتی شما هواپیمای دو یا چهارنفره‌ای را می‌رانید، احساس ترس دارید اما همزمان این تجربه می‌تواند لذت‌بخش و جذاب باشد. به هر حال، همه چیز در دنیای تکنولوژی جدید هم به یک معنا ریسک دارد و هم جذابیت، و این ترکیب از ترس و لذت است که باعث می‌شود تجربه هوش مصنوعی جذاب باشد.

تاثیر فیلترینگ بر توسعه هوش مصنوعی

*یک مشکل دیگر در ایران بحث فیلترینگ است. فیلترینگ تا چه حد ورود هوش مصنوعی به ایران را مشکل کرده است؟

یک نکته جالب این است که ما دو نوع فیلترینگ داریم: یکی فیلترینگ داخلی که از سوی رگولاتورها اعمال می‌شود و دیگری فیلترینگ تحریمی است که به دلیل تحریم‌ها برقرار است. مثلاً برای استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی، باید آی‌پی خود را عوض کنید که این خیلی دشوار و وقت‌گیر است.

احساس من این است که ما نباید خودمان را بیشتر از آنچه دیگران تحریم کرده‌اند، تحریم کنیم. خیلی از مدیران ما در توییتر و اینستاگرام هستند و حتی مقامات عالی‌رتبه هم از این فضاها استفاده می‌کنند. پس چرا مردم نباید از این فضاها بهره‌مند شوند؟ ان‌شاءالله که شرایط درست شود. من می‌گویم نترسید، تجربه کنید. تجربه کردن جذاب است، اما برای تجربه نکردن، باید از تجربه کسانی که پیش‌تر این مسیر را طی کرده‌اند استفاده کرد. آنها یک عمر زمان، پول، مقام و انرژی صرف کرده‌اند تا تجربه‌ای بیندوزند که ما بتوانیم از آن بهره ببریم.

اگر جوان‌ها بدانند و اگر پیرها بتوانند، اگر گوش‌های ما باز باشد و پذیرش‌مان بالا، وقتی به ۴۰ سالگی برسیم، انگار ۱۰۰ سال تجربه داریم. به نظر من راه نجات کشور ما و ماندن نخبگان این است که خودمان باید به فکر خودمان باشیم و اینکه بخش‌های مختلف با هم همکاری کنند. اگر این دو قسمت به سمت یکدیگر حرکت کنند و در آغوش هم قرار گیرند، ما موفق خواهیم شد.