از فرش قرمزی به یاد کیارستمی تا تقدیر آلفرد یعقوب زاده/ در جشنواره جهانی فیلم فجر چه گذشت؟

جشنواره جهانی فیلم فجر پس از یک هفته فراز و نشیب و میزبانی از سینماگران داخلی و بین المللی در شیراز به پایان رسید. برگزاری این دوره از جشنواره با رویکرد شاعرانه آن هم در شهر شیراز فرصتی فراهم کرد تا همگرایی سینماگران در شهر شعر و فرهنگ، جایگاه فرهنگی سینمای ایران را بیش از پیش در جهان تثبیت کند و آشنایی سینماگران بین‌المللی با فرهنگ ایران این بار نه از دریچه پایتخت دودآلود این روزها که از دریچه شهری با پایه‌های فرهنگی و هنری و زادگاه شعرای مشهور ایرانی اتفاق بیفتد.

سالن هنر شهر آفتاب مجتمع خلیج فارس شیراز میزبان این دوره از جشنواره بود که با فیلم «زیر درختان زیتون» ساخته عباس کیارستمی رسما زنگ شروع جشنواره را به صدا درآورد. فیلمی که پنج پوستر این دوره از جشنواره جهانی فیلم فجر نیز براساس تصاویری از آن و عکس‌های علیرضا انصاریان طراحی شده بود.

طبق اعلام دبیر در نشست خبری قرار بود شیراز میزبان ۲۰۰ مهمان خارجی باشد؛ اتفاقی که برای ایران پس از جنگ ۱۲ روزه و هجمه دشمنان، مثبت و رو به جلو تلقی می‌شد. همین هم رخ داد و دبیر جشنواره اعلام کرد که در دو روز نخست جشنواره بیش از ۱۰۰ مهمان خارجی به شیراز آمدند.

آماری که در کنار حضور هنرمندان و سینماگرانی از روسیه، یونان و کشورهای دیگر نشان داد پروژه منزوی کردن سینمای ایران و جشنواره پاسخ نداده و روزهای دیگر جشنواره با قدرت هرچه تمام‌تر به کار خود ادامه داد.

انتقال تجارب و اشک‌های آلفرد یعقوب‌زاده ریخت

حضور و برگزاری کارگاه توسط آلفرد یعقوب‌زاده عکاس ایرانی، شگفتی دیگر این رویداد بود. هنرمندی که تجربه عکاسی جنگ را در ۷۰ کشور دنیا داشته و در گفت‌وگو با ایرنا نیز درباره مهم‌ترین آنها سخن گفت و لحظاتی را نیز سرشار از احساس شد و اشک ریخت.

یعقوب‌زاده در کارگاهی که در آن حضور داشت، از تاثیر حرفه عکاسی بر زندگی شخصی خود گفت؛ گفت که انتخاب کرده است کارش را بر هر چیز دیگری مقدم بداند و همین انتخاب، سال‌ها او را از خانواده دور نگه داشته است؛ اگرچه بر اهمیت خانواده تاکید داشت، اما صادقانه اعتراف کرد که تصمیم‌گیری میان خانواده و حرفه همواره دشوار بوده و او کار را مهم‌تر دانسته است.

او گفت که هر عکس باید خود روایت‌گر و بی‌نیاز از توضیح اضافه باشد؛ وقتی مخاطب عکس را می‌بیند، باید داستان را درک کند. به گفته او وقتی جان انسانی در خطر است، باید دوربین را زمین گذاشت و کمک کرد؛ من بسیاری از لحظه‌ها و صحنه‌های ناب عکاسی را برای کمک به دیگران از دست داده‌ام، اما این بهایی است که باید برای انسانیت پرداخت.

یعقوب‌زاده گفت که هرگز در جریان عکاسی از جنگ مجروح نشده و این را از خوش‌شانسی خود می‌داند؛ چرا که این موضوع هیچ خللی در روند کارش ایجاد نکرده است. یعقوب‌زاده، جنگ‌های امروز را نیز متفاوت از گذشته دانست و افزود: جنگ‌های معاصر بسیار خشن‌تر شده‌اند؛ همه چیز به موشک و پهپاد محدود شده است؛ دیگر کسی در میدان جنگ نمی‌دود که تو بخواهی لحظه‌اش را ثبت کنی.

روایت کارگردان چینی فیلمِ نرگس آبیار از ایران

در این جشنواره مهمانان دیگری نیز حضور داشتند؛ ژانگ ژونگ فیلمساز چینی که تهیه کننده فیلم «چانگ آن، شی آن» بود و نخستین همکاری خود را با ایران و با نویسندگی نرگس آبیار انجام داده بود. او ابزار خوشحالی کرد که برای اولین بار با ایران همکاری کرده از آنجایی که ایران و چین دارای تمدن‌های باستانی هستند که از زمان‌های بسیار دور با یکدیگر ارتباط داشته‌اند و خوشبختانه روابط نزدیک میان آن‌عا همچنان حفظ شده است.

در این میان از فیلم ها نیز نباید غافل شد. «زمانی در ابدیت» به کارگردانی مهدی نوروزیان استقبال کم نظیری داشت که اکران آن به سانس فوق العاده کشیده شد. همچنین حضور نویدپورفرج در نشست خبری و لیلا حاتمی به صورت تلفنی، تنور جشنواره را برای مشتاقان سینمای ایران در مقابل جهان گرم‌تر کرد.

پورفرج در نشست خبری گفت: به‌عنوان بازیگر علاقه‌مندم در نقش‌آفرینی ریسک کنم و به شخصیت‌ها شاخ‌وبرگ بدهم. خوشبختانه کارگردان هم کاملاً با من همراه و هم‌نظر بود.

لیلا حاتمی نیز از ایفای نقش در این فیلم ابراز خوشحالی کرد و گفت: «زمانی در ابدیت» فیلم خاصی بود؛ نوعی تجربه که پیش از این با آن مواجه نشده بودم. از این نظر که همان‌قدر که غیرطبیعی بود، در یک بستر طبیعی رخ می‌داد و پیدا کردن این لحن سخت بود و برای من چالش ایجاد می‌کرد.

استقبال مخاطبان ایرانی و شیرازی‌ها از جشنواره چقدر بود؟

در روزهای برگزاری جشنواره اقبال سینمادوستان شیرازی نیز قابل توجه بود؛ تا آنجا که محمدرضا فرجی، مشاور دبیر در امور استان‌های چهل‌وسومین جشنواره جهانی فیلم فجر به ایرنا گفت: پیش‌فروش صندلی‌های ما برای فیلم‌هایمان از جمله فیلم‌های ایرانی بیش از ۷۰ درصد انجام شد و تا دو روز اول، برای یک فیلم ایرانی حداقل دو بار سانس فوق‌العاده برگزار شد.

علاوه بر اینها، علی نصیریان، مهدی هاشمی، نوید پورفرج، صدف اسپهبدی، علیرضا خمسه، همایون اسعدیان، منوچهر شاهسواری، رضا بابک، علی رویین تن، مرضیه برومند، احمد بهرامی، هاتف علیمردانی، نعیمه نظام دوست و .. در بزنگاه‌هایی مهمان جشنواره بودند و با هنرمندان و سینماگران تعامل کردند. نظام دوست در کارگاه تخصصی «کارگردانی فیلم‌های شاعرانه» از زنده‌یاد علی حاتمی و سینمای او گفت و تاکید کرد که می‌توان شاعرانگی را در فیلم‌های او دید.

نظام‌دوست گفت که کمدین‌ها انسان‌های غمگینی هستند؛ من نیز غم عمیقی در قلب و ذهنم هست که همیشه با من است. حضور ایرج طهماسب و مهدی هاشمی برای برگزاری دو کارگاه نیز، با اقبال هنرجویان و علاقمندان رو به رو شد.

جایگاه هنر و هنرمند در کارگاه ایرج طهماسب

ایرج طهماسب که مدیر بخش دارالفنون جشنواره هم بود، نشستی برگزار کرد و در آن درباره جایگاه هنرمند و توجه به جزئیات در سینما گفت.

طهماسب گفت: هنرمند از چیزهای کوچک آغاز می‌کند؛ یک دفترچه، یک تکه کاغذ، حتی یک نخ سیگار ممکن است جرقه‌ای در ذهنش ایجاد کند. همان‌طور که شاید عباس کیارستمی فیلم «خانه دوست کجاست» را از دیدن یک دفتر مشق آغاز کرد. از چیزی کوچک، چیزی بسیار بزرگ و انسانی خلق می‌شود. این قدرت هنر است؛ رفتن از جزئیات به کلیت.

او درباره فیلم افتتاحیه جشنواره صحبت کرد و ادامه داد: شاید عباس کیارستمی یک دفترچه دیده و ذهنش درگیر شده و همین جزئی کوچک ما را به چنین اثر عظیمی رسانده است. بسیاری از داستان‌های بزرگ از موضوعات بسیار کوچک شروع می‌شوند؛ از ایده‌های ریز که هنرمند سال‌ها به آن فکر می‌کند تا به یک داستان خوب برسد.

شعری که هاتف علیمردانی نوشت و مهران مدیری خواند

هاتف علیمردانی که این روزها فیلم کج پیله را هم در اکران دارد، مدیر نشست دیگری بود که در آن درباره کارگردانی فیلم های شاعرانه صحبت کرد. او حتی گفت که در فیلم کج پیله هم از یکی از شعرهای حسین منزوی درباره کرم ابریشم استفاده کرده است.

او گفت:سینمای شاعرانه سینمایی است که در ابعاد کلاسیک تعریف مشخصی ندارد، قصه و تعریف مشخصی از ساختارش وجود ندارد. سینمای شاعرانه بیان ساده احساس فیلم‌ساز به بیننده است؛ به احساس و ریتم وابسته است و داستان‌محور و قصه‌گو نیست.

نکته جالب توجه اینکه علیمردانی گفت خودش شاعر بوده و ترانه‌سرایی را پیش از فیلمسازی شروع کرده است. او درباره شعری که مهران مدیری خوانده بود گفت: من به عنوان یک شاعر و ترانه‌سرا که سال‌ها در زمینه موسیقی فعالیت داشتم، فعالیت سینمایی دارم. گاهی اوقات یک پوستر یا یک عکس یا یک اتفاق باعث زایش یک ایده می‌شود. شعری داشتم که بابک بیات آهنگساز آن بود و مهران مدیری آن را خواند.

فیلم مشترک ایران و ازبکستان درباره ابن‌سینا ساخته می‌شود

مدیران و وزرای فرهنگی کشورهای مختلف هم در جشنواره به اندازه سینماگران حضوری چشمگیر داشتند. لاو گریگوری پاکیچ معاون وزیر فرهنگ صربستان، اورنگ زینب‌خان کهیچی، وزیر فرهنگ پاکستان، آدیل یولو، مدیر جشنواره بیشکک که از قرقیزستان، مهرشاد مَردانُف، کارگردان ازبکستانی و مدیر شرکت فیلم‌سازی «ازبک‌فیلم»، شکره الله رضایف مدیر سینمایی ازبکستان دیگر مهمانان جشنواره در این دوره بودند.

خبر خوب اینکه رییس سازمان سینمایی ازبکستان به ایرنا گفت که ابن‌سینا یکی از گزینه های ما برای تولید فیلم مشترک با ایران است. اتفاقی که در ادامه همکاری ایران و ترکیه و ساخت «مست عشق»، می‌تواند تولید ماندگار دیگری برای سینمای ایران رقم بزند.

در کنار همه اینها اما مهم‌ترین اتفاق، انتقال دبیرخانه به شیراز بود که مخاطبان جشنواره را برای ثبیت برگزاری این رویداد در این استان و جذب سینماگران و گردشگران بین‌المللی به این رویداد امیدوارتر می‌کند. پایگاهی که می‌تواند با بهره‌گیری از نقاط قوت و ضعف این دوره، به محلی دائمی و رسمی برای برگزاری ادوار آتی جشنواره جهانی فیلم فجر تبدیل شود.