بحران زباله‌های بیمارستانی مثل یک بمب ساعتی عمل می‌کند / پسماندهای بیمارستانی تهدیدی جدی برای سلامت عمومی‌ است

به گزارش تجارت نیوز، براساس گزارش‌های رسمی، روزانه حدود ۱۹۰ تن پسماند عفونی در بیمارستان‌های کشور تولید می‌شود. در واقع هر تخت بیمارستانی روزانه بین ۳ تا ۷ کیلوگرم پسماند تولید می‌کند. این پسماندها شامل سرنگ‌های استفاده‌شده، تیغ‌های جراحی و… هستند. از سوی دیگر بر اساس همین گزارش‌های رسمی میزان تولید پسماندهای بیمارستانی در کشور ما 27 برابر استاندارد جهانی است. پسماندهای بیمارستانی یکی از جدی‌ترین تهدیدات برای سلامت عمومی هستند. بحران زباله‌های بیمارستانی در کنار معضل دفن زباله در کشور موضوعی است که مسئولان تنها با وعده‌های تکراری و طرح‌های نیمه‌کاره سعی در نادیده گرفتن آن دارند.

کافی است یک روز وقت بگذارید و از کنار بیمارستان‌هایی که تعداد مراجعان بالایی دارند، عبور کنید. قطعا با کوهی از زباله‌های بیمارستانی در کنار حیاط بیمارستان و یا محوطه بیرون از آن مواجه می‌شوید. زباله‌هایی که می‌توانند انواع و اقسام بیماری‌های خطرناک را به افراد منتقل کنند اما هر وقت موضوع مدیریت این زباله‌ها به میان می‌آید نهادهای مربوطه سعی در شانه خالی کردن از بار مسئولیت و انداختن توپ به زمین یکدیگر دارند.

صدور بیش از ۲۰ اخطار زیست‌محیطی برای مدیریت پسماندهای بیمارستانی

هفته گذشته عضو کمیسیون بهداشت مجلس از صدور بیش از 20 اخطاریه زیست محیطی برای بیمارستان‌ها در رابطه با پسماندهای بیمارستانی خبر داد. به گفته حسین عبدلی مدیریت پسماندهای بیمارستانی تنها وظیفه بیمارستان‌ها نیست بلکه باید میان وزارت بهداشت، سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری و دانشگاه‌های علوم پزشکی هماهنگی واقعی برقرار شود.

الگوهای موفق جهانی مدیریت پسماندهای بیمارستانی در کنار تجربه‌های داخلی

مدیریت پسماندهای بیمارستانی در برخی کشورها می‌تواند به یک الگوی خوب برای کشور ما تبدیل شود. روش‌هایی که آلمان، سوئد و ژاپن با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و بی‌خطر توانسته‌اند پسماندهای بیمارستانی را به صورت ایمن و پایدار مدیریت کنند.

نکته مهم‌تر در این زمینه اما آموزش مستمر کارکنان درمانی است، اتفاقی که در اکثر بیمارستان‌های جهانی مورد توجه قرار گرفته و همین امر باعث شده تا با تفکیک درست پسماندهای بیمارستانی کار مدیریت آنها به مراتب آسان‌تر انجام شود.

در ایران اما هر بار مساله مدیریت پسماندهای بیمارستانی به میان آمده اولین بهانه‌ای که مسئولان برای اجرایی نشدن وعده‌های مطرح شده عنوان می‌کنند کمبود بودجه است. در حالی که این مساله با سلامت عمومی جامعه در ارتباط است و دولت هم به صورت قانونی مسئول تامین سلامت عمومی جامعه به شمار می‌رود.

بی‌توجهی به مدیریت پسماندهای بیمارستانی، نه تنها تهدیدی برای محیط زیست، بلکه خیانتی به نسل‌های آینده است / حفاظت از سلامت عمومی وظیفه دولت‌هاست

احسان امانی، کارشناس بهداشت حرفه‌ای در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: باید پذیرفت که سلامت عمومی، سرمایه‌ای ملی و غیرقابل جایگزین است. بی‌توجهی به مدیریت پسماندهای بیمارستانی، نه تنها تهدیدی برای محیط زیست، بلکه خیانتی به نسل‌های آینده است.

ایران سالانه بیش از ۴۰۰ هزار تُن زباله پزشکی تولید می‌کند

او می‌افزاید: طبق آمارهای رسمی، ایران سالانه بیش از ۴۰۰ هزار تُن زباله پزشکی تولید می‌کند که بخش قابل‌توجهی از آن‌ها جزو زباله‌های عفونی و پرخطر محسوب می‌شوند. مساله مهم این است که در بسیاری از بیمارستان‌ها، دستگاه‌های بی‌خطرساز یا مستهلک هستند و یا اصلاً کار نمی‌کنند.

زباله‌های عفونی در همان کیسه‌های معمولی جمع‌آوری و به محل دفن عمومی منتقل می‌شوند

این کارشناس بهداشت حرفه‌ای ادامه می‌دهد: گزارش‌های متعدد نشان داده که زباله‌های عفونی در همان کیسه‌های معمولی جمع‌آوری و به محل دفن عمومی منتقل می‌شوند. این در حالی است که دفن غیرایمن چنین پسماندهایی، می‌تواند موجب نشت عوامل بیماری‌زا به خاک و آب‌های زیرزمینی شود و چرخه‌ای خطرناک از آلودگی را در جامعه به‌وجود آورد.

وعده‌های مسئولان وزارت بهداشت و شهرداری‌ها برای خرید دستگاه‌های مدرن و ایجاد سامانه یکپارچه مدیریت پسماندهای بیمارستانی هرگز به نتیجه نرسیده‌ است

احسان امانی در بخش دیگری از سخنان خود می‌گوید: سال‌هاست که مسئولان وزارت بهداشت و شهرداری‌ها وعده خرید دستگاه‌های مدرن و ایجاد سامانه یکپارچه مدیریت پسماندهای بیمارستانی را می‌دهند. اما این وعده‌ها یا به دلیل کمبود بودجه و یا ضعف مدیریتی، هرگز به نتیجه نرسیده‌اند.

او می‌افزاید: نمونه بارز آن، پروژه‌ای بود که در تهران برای نصب دستگاه‌های زباله‌سوز با استانداردهای اروپایی مطرح شد. مسئولان اعلام کردند تا پایان سال 1400 این تجهیزات راه‌اندازی می‌شوند و تهران به الگوی مدیریت پسماند پزشکی در کشور تبدیل خواهد شد. امروز اما، پس از گذشت چند سال، همچنان زباله‌های عفونی برخی بیمارستان‌های پایتخت در محل دفن کهریزک، بدون فرآیند بی‌خطرسازی کامل، دفن می‌شوند.

امانی اظهار می‌دارد: همین الگو در سایر استان‌ها نیز تکرار می‌شود. در شهرهایی چون مشهد، شیراز و اهواز، بارها وعده ایجاد مراکز بی‌خطرسازی داده شد، اما به گفته فعالان محیط زیست، بیشتر این پروژه‌ها یا نیمه‌کاره رها شده یا دستگاه‌های خریداری‌شده بلااستفاده مانده‌اند.

پسماندهای بیمارستانی تهدیدی جدی برای سلامت عمومی‌ است

این کارشناس بهداشت حرفه‌ای در ادامه به پیامدهای مدیریت ناکارآمد زباله‌های بیمارستانی اشاره کرده و می‌گوید: انتقال بیماری‌های خطرناکی مانند هپاتیت، ایدز و انواع عفونت‌های مقاوم به دارو، تنها بخشی از این تهدیدها است. علاوه بر آن، دفن یا سوزاندن غیراصولی این پسماندها می‌تواند باعث انتشار گازهای سمی، آلودگی هوا و تخریب خاک شود.

او می‌افزاید: کارگران شهرداری که مسئول جمع‌آوری این زباله‌ها هستند، بیش از همه در معرض خطر قرار دارند. در موارد متعددی گزارش شده که زباله‌های تیز و آلوده، باعث جراحات جدی برای این کارگران شده و حتی برخی از آن‌ها به بیماری‌های عفونی مبتلا شده‌اند.

احسان امانی ادامه می‌دهد: ما با یک بحران پنهان روبه‌رو هستیم. بحران زباله‌های بیمارستانی مثل یک بمب ساعتی عمل می‌کند. تا زمانی که در کیسه‌ها و کامیون‌هاست شاید دیده نشود، اما اثرات آن در چرخه طبیعت و سلامت مردم آشکار خواهد شد.

او خاطرنشان می‌کند: مشکل اصلی ما ضعف ساختار مدیریتی است. بیمارستان‌ها خود را موظف به بی‌خطرسازی نمی‌دانند و شهرداری‌ها هم امکانات کافی ندارند. در این میان، وزارت بهداشت بارها وعده داده که همه بیمارستان‌ها مجهز به دستگاه‌های مدرن خواهند شد، اما این وعده‌ها به مرحله اجرا نمی‌رسد.