موضوعات داغ: # اسرائیل # جنگ # سوریه # بانک مرکزی # قیمت سکه # قیمت طلا # قیمت مصالح # قیمت مصالح ساختمانی
«تجارت‌نیوز» گزارش می‌دهد:

تغییر الگوهای تجارت انرژی در خاورمیانه / از نفت تخفیفی تا سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر

تغییر الگوهای تجارت انرژی در خاورمیانه / از نفت تخفیفی تا سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر
جنگ روسیه و اوکراین الگوهای تجارت و سرمایه‌گذاری در بخش انرژی را دگرگون کرده؛ به‌طوری‌که واردات نفت روسیه به کشورهای خلیج فارس افزایش یافته و صادرات هیدروکربن این کشورها به اروپا رشد چشم‌گیری داشته است.

به گزارش تجارت نیوز، جنگ روسیه و اوکراین اگرچه هزاران کیلومتر از شبه‌جزیره عربستان فاصله دارد، اما تاثیر آن بر جریان انرژی کشورهای خلیج فارس چشم‌گیر و قابل توجه بوده است.

سه سال پس از حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، این جنگ الگوهای تجارت و سرمایه‌گذاری در بخش انرژی را دگرگون کرده؛ به‌طوری‌که واردات نفت روسیه به کشورهای خلیج فارس افزایش یافته و صادرات هیدروکربن این کشورها به اروپا رشد چشم‌گیری داشته است. همچنین این تحولات موجب افزایش سرمایه‌گذاری‌های خلیج فارس در پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر در اروپا شده است.

بسترسازی برای واردات نفت روسیه

در سال ۲۰۲۱، روسیه تامین‌کننده ۲۵ درصد نفت خام و ۴۰ درصد گازوئیل وارداتی اتحادیه اروپا بود. اما اکنون و در پی تحریم‌های گسترده اروپا، نفت روسیه که با تخفیف شدید عرضه می‌شود، راه خود را به کشورهای خلیج فارس باز کرده است؛ جایی که تحریم‌هایی علیه آن اعمال نمی‌شود.

امارات متحده عربی و عربستان سعودی در سال‌های اخیر به شکل قابل توجهی نفت روسیه را وارد کرده و عمدتا به‌صورت نفت کوره از آن بهره‌‌مند می‌شوند. با وجود کاهش واردات در سال 2025 نسبت به دو سال قبل، این میزان همچنان نسبت به سال ۲۰۱۹ بیشتر است و این دو کشور اکنون در میان ۱۰ واردکننده اصلی نفت روسیه قرار دارند. اگرچه حجم واردات آن‌ها در مقایسه با چین و هند اندک است، اما همچنان بیش از ۱۶.۹ میلیارد یورو درآمد حاصل از سوخت‌های فسیلی برای روسیه تا اوایل فوریه ۲۰۲۵ به همراه داشته است‌‌؛ درآمدی که به تامین مالی ماشین جنگی روسیه کمک کرده است.

از یک منظر، این واردات می‌تواند نوعی «پرداخت جانبی» به مسکو تلقی شود تا مشارکت این بازیگر در سازمان اوپک پلاس حفظ شود؛ نهادی که برای کنترل عرضه و قیمت جهانی نفت بسیار حیاتی است، به‌ویژه در مواجهه با افزایش تولید کشورهای خارج از اوپک‌پلاس مانند آمریکا، کانادا و برزیل.

اما از منظر دیگر، افزایش واردات بیشتر به دلایل اقتصادی و فرصت‌های آربیتراژ (خرید ارزان و فروش گران) صورت گرفته؛ به‌طوری‌که کشورهای خلیج فارس به جای استفاده از نفت داخلی در نیروگاه‌ها یا به عنوان سوخت کشتی‌ها، نفت ارزان روسیه را جایگزین کرده‌اند تا نفت داخلی را برای صادرات آزاد کنند.

در عربستان، که ۳۸ درصد برق تولیدی در سال ۲۰۲۳ از نفت بود، این رویه بیشتر رایج است. آمار گمرک سعودی نشان می‌دهد واردات نفت معدنی (شامل نفت خام و نفت کوره) از روسیه بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳، 18 برابر شده است.

در عین حال، سوخت نفتی ارزان وارداتی از روسیه احتمالا به عنوان سوخت کشتی در بنادر فجیره و خورفکان امارات برچسب‌گذاری مجدد شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. با وجود تکذیب مسئولان بنادر، داده‌های رهگیری کشتی‌ها از شرکت‌هایی نظیر Refinitiv و Vortexa نشان می‌دهد محموله‌های نفت روسی به این بنادر رسیده‌اند؛ همان‌گونه که نفت ایران نیز به چین با برچسب «مالزیایی» فروخته می‌شود.

111 ak8320

بازارهای اروپا در تسخیر خلیج فارس

جنگ روسیه و اوکراین تاثیر دیگری نیز داشته است و آن افزایش صادرات نفت و گاز خلیج فارس به اروپا است. نفت سبک عربی عربستان به لحاظ کیفیت جایگزینی مناسب برای نفت اورال روسیه است. همچنین، برخی از کشورهای خلیج فارس با واردات نفت روسیه و پالایش آن برای صادرات مجدد به اروپا (از جمله از طریق هند و چین) سود برده‌اند.

روزنه‌هایی در قوانین اتحادیه اروپا اجازه می‌دهد فرآورده‌های نفتی که از نفت خام روسیه تولید شده‌اند اما در پالایشگاه‌هایی خارج از روسیه فرآوری شده‌اند، مشمول تحریم نشوند. برای مثال، در ۹ ماه نخست سال ۲۰۲۴ حدود ۴۰ درصد از فرآورده‌های نفتی وارداتی اروپا از هند، چین و ترکیه از نفت خام روسی تولید شده بودند.

چه نفت روسی با نفت خلیج فارس ترکیب شده باشد یا نه، صادرات نفت خلیج فارس به اروپا از آغاز جنگ به‌طور چشم‌گیری افزایش یافته است. البته، با توجه به افزایش واردات نفت و گاز از آمریکا توسط اروپا (برای دوری از تعرفه‌ها)، ممکن است در آینده این صادرات محدود شود. با این حال، به‌دلیل پایین‌تر بودن شدت کربنی سوخت‌های فسیلی خلیج فارس، این مزیت در درازمدت باقی خواهد ماند.

در این میان، توسعه پالایشگاه‌های بزرگ در الزور (کویت)، الرویس (ابوظبی) و دقم (عمان) نیز از سال‌ها پیش آغاز شده است. برای مثال، شرکت ملی نفت ابوظبی (ADNOC) از سال ۲۰۱۸ طرح ارتقای پالایشگاه الرویس را آغاز کرد تا نفت خام با کیفیت پایین را فرآوری و نفت با کیفیت بالا را برای صادرات آزاد کند. این اقدامات، در زمان وقوع جنگ روسیه و اوکراین، به فرصت مناسبی برای صادرات فرآورده‌های با ارزش به اروپا تبدیل شدند.

222 ak9012

صادرات گاز مایع اولویت پادشاهی‌ها

جنگ، فرصت‌های جدیدی را برای صادرات گاز مایع طبیعی از امارات، عمان و قطر به اروپا فراهم کرده؛ منطقه‌ای که پیش‌تر وابسته به گاز خط لوله‌ای روسیه بود. اکنون کشورهای خلیج فارس قراردادهای بلندمدت صادرات گاز به اروپا امضا کرده‌اند و در کنار آن، صادرات نقطه‌ای نیز افزایش یافته است. زمستان سخت در اروپا، در مقایسه با زمستان ملایم آسیا، موجب شده اروپا برای تامین ذخایر گازی خود پیش از زمستان آینده، واردات از خلیج فارس را افزایش دهد.

هم‌زمان با این تحولات، سرمایه‌گذاری کشورهای خلیج فارس در پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر اروپا افزایش یافته است. شرکت «مصدر» (Masdar) از ابوظبی، پیش از جنگ، در پروژه‌های بادی در صربستان، مونته‌نگرو و لهستان سرمایه‌گذاری کرده بود. اما از زمان آغاز جنگ، این شرکت پروژه‌هایی را در یونان، اسپانیا و پرتغال کلید زده است. قطر نیز، از طریق QIA و Nebras Power، در کشورهای مختلف اروپایی از جمله اوکراین حضور داشته است.

این سرمایه‌گذاری‌ها در راستای برنامه REPowerEU اتحادیه اروپا انجام شده‌اند که هدف آن افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در ترکیب انرژی اتحادیه تا سال ۲۰۳۰ به ۴۲.۵ درصد (یا ۷۲ درصد برق مصرفی) است.

با این حال، علاقه خلیج فارس به بازار انرژی سبز اروپا از قبل جنگ وجود داشت و در راستای اهداف متنوع‌سازی اقتصادی آن‌ها بود. برای مثال، QIA در ژانویه ۲۰۲۰ اعلام کرد سرمایه‌گذاری جدیدی در سوخت‌های فسیلی نخواهد کرد. همزمان مصدر نیز اعلام کرده ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر خود را تا سال ۲۰۳۰ از ۲۰ گیگاوات به ۱۰۰ گیگاوات برساند. به نوشته موسسه مطالعات خاورمیانه، پایداری روند واردات نفت روسیه، صادرات نفت و گاز به اروپا و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر اهمیت زیادی برای تصمیم‌گیران دارد:

333 ak2287

به نوشته این موسسه مطالعاتی، واردات نفت روسیه توسط خلیج فارس احتمالاً کاهش خواهد یافت، به‌ویژه در پی تحریم‌های احتمالی بیشتر آمریکا تحت دولت ترامپ. محدودیت‌های حمل‌ونقل و تهدید تحریم‌های ثانویه ممکن است امارات و عربستان را نیز به کاهش واردات سوق دهد. علاوه بر آن، افزایش تولید انرژی تجدیدپذیر در عربستان برای دستیابی به ترکیب ۵۰ درصد تا سال ۲۰۳۰، نیاز به سوخت وارداتی برای تولید برق را کاهش خواهد داد.

اگرچه صادرات نفت و گاز به اروپا ادامه خواهد داشت، بعید است اروپا جای آسیا را به عنوان بازار اصلی بگیرد. آسیا همچنان بخش عمده‌ای از صادرات عربستان (۷۵ درصد) و قطر (۸۲ درصد) را جذب می‌کند. در حالی‌که مصرف سوخت‌های فسیلی اروپا به اوج خود رسیده، آسیا هنوز بازار پررونقی برای خلیج فارس محسوب می‌شود.

کشورهای خلیج فارس همچنان تلاش خواهند کرد از فرصت‌های اروپا در حوزه انرژی سبز بهره ببرند، نه‌تنها از طریق برق، بلکه در صادرات محصولاتی مانند فولاد، آلومینیوم و کودهای کم‌کربن که در اروپا تقاضای بالایی دارند. نهایی شدن توافق تجارت آزاد بین اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس نیز در این مسیر سودمند خواهد بود. با این حال، بازار انرژی تجدیدپذیر آسیا نیز نباید از نظر دور بماند.

نظرات
آخرین اخبار
پربازدیدترین اخبار

وب‌گردی