بالاخره ایران نیز به جمع تیم‌های حاضر در جام جهانی 2018 روسیه پیوست. اتفاقی که چندان دور از انتظار نبود. بر خلاف دوره‌های گذشته، این بار صعود مقتدرانه و زودهنگام تیم ملی ایران بدون اما و اگر بود. این نخستین بار است که ایران دو بار پیاپی در این رقابت‌ها حاضر می‌شود. راه‌یافتن به جام جهانی بدون گلِ خورده، افتخار بسیار بزرگی است که می‌تواند نام ایران را به عنوان «بهترین خط دفاعی جهان در مرحله مقدماتی» بر سر زبان‌ها بیندازد. حفظ این عنوان تاریخی دلیل اصلی اهمیت دو بازی باقی‌مانده است. اما برای خیلی‌ها این پرسش مطرح می‌شود که «آیا صعود به جام جهانی واقعا اتفاق مهمی است؟»
1- چرا «ما» دوست داریم به جام جهانی برویم؟
صعود به جام جهانی، یا هر رخداد جهانی دیگر می‌تواند غرور ملی را افزایش دهد. وقتی پرچم ایران در مسابقات المپیک به اهتزاز در می‌آید و یا وقتی اصغر فرهادی جایزه اسکار را می‌گیرد، هویت ملی مردم ایران تقویت می‌شود.
کارلوس کیروش در حالی به ایران آمد که تیم ملی در رتبه چهارم آسیا و 46 جهان بود. در ماه‌های نخست حضور این مربی وضع تیم ملی بدتر هم شد و ایران در رتبه 67 رده‌بندی فیفا جای گرفت. بعد از حدود یک دهه، تیم ملی توانست به قدرت اول آسیا تبدیل شود و در بین 30 تیم ملی برتر جهان قرار بگیرد. صعود بی‌دردسر تیم ملی به جام جهانی اثباتی است برای این جایگاه.
چقدر هزینه کردیم؟
آوردن یک مربی کارکشته مثل کیروش هزینه زیادی دارد. کادر مجرب کیروش با افرادی سرشناس مثل اوسیانو کروز و دن گسپار هزینه‌ای نزدیک به 10 میلیارد تومان در سال بر دوش فدراسیون فوتبال گذاشت. دستمزدی که همواره با انتقاد همراه بود. به خصوص وقتی فدراسیون نتوانست برای مدت 6 ماه حقوق کادر فنی را پرداخت کند انتقادها شدت گرفت. منتقدین معتقد بودند که این دستمزد بیش از توان مالی ما است. در مقابل این انتقادها، تیم ملی به قدرتی بزرگ در آسیا تبدیل شده بود و یک سر و گردن بالاتر از تیم‌هایی مثل عراق، ژاپن، چین و کره قرار داشت.
اما دستمزد کادر فنی تنها چکی نبود که فدراسیون مجبور بود پاس کند. تنها در چهار بازی مقدماتی جام جهانی، فدراسیون فوتبال به خاطر رفتار ناپسند تماشاگرنماها در ورزشگاه آزادی، 5 میلیارد تومان جریمه شد. یعنی نصف دستمزد سالانه‌ای که برخی آن را نجومی می‌دانستند.
[imp content=”فدراسیون فوتبال به خاطر رفتار ناپسند تماشاگرنماها در ورزشگاه آزادی، 5 میلیارد تومان جریمه شد.”]
اعتبار جهانی کارلوس کیروش برای تیم ملی منافعی نیز به همراه داشت. او توانست یک شرکت هواپیمایی پرتغالی را راضی کند تا اسپانسر تیم ملی برای برگزاری اردو در این کشور شود. به این ترتیب اردوی تیم ملی برای ما مجانی تمام شد. همین اردوها بودند که جایگاه امروز تیم ملی ما را ساختند.
چقدر درآمد کسب کردیم؟
تنها یک روز بعد از صعود تیم ملی ایران به جام جهانی، فیفا مبلغ 10 میلیون دلار به حساب فدراسیون واریز کرد. این مبلغ تقریبا برابر بود با چهار سال دستمزد کادر فنی. علاوه بر این، اسپانسرهای معتبر تیم ملی نیز منبع درآمد خوبی برای فدراسیون بودند.
حضور در جام جهانی می‌تواند باعث جذب لژیونرها به تیم‌های معتبر جهانی شود. از طرف دیگر خط دفاعی مستحکم تیم ملی، دلیل خوبی است که تیم‌ها بخواهند با ایران بازی دوستانه داشته باشند. به این بازی‌ها هم می‌شود به چشم منبع درآمد نگاه کرد.
[imp content=”با در نظر گرفتن تمام هزینه‌ها و درآمدها، صعود ایران به جام جهانی سود‌آور بوده است.”]
یکی از فوایدی که کارلوس کیروش برای تیم ملی ایران داشت، آشتی تماشاچیان با سکوهای ورزشگاه بود. بلیت‌های فروخته شده در بازی‌های تیم ملی از دیگر درآمدهای فدراسیون است. به این ترتیب می‌شود گفت که با در نظر گرفتن تمام هزینه‌ها و درآمدها، صعود ایران به جام جهانی سود‌آور بوده است.
2- چرا جام جهانی برای «شما» مهم است؟
مستقل از مطرح شدن نام ایران، حضور در مهم‌ترین مسابقات ورزشی جهان فرصت‌های اقتصادی مهمی به همراه دارد. فرصت‌هایی که اگر قدر آن‌ها را بدانیم به منفعت تبدیل می‌شوند و اگر از آن‌ها غافل باشیم به سادگی از دست می‌روند.
تاثیر جام جهانی بر بازار کالا و خدمات
تصور کنید امشب تیم ملی ایران با یکی از قدرت‌های فوتبال جهان بازی داشته باشد. تقاضا برای چه کالاهایی افزایش پیدا می‌کند؟
بیشتر مردم به همراه مسابقه فوتبال تخمه یا ذرت‌بوداده می‌خورند. شرکت‌های تولیدکننده این کالاها در طول جام جهانی تولید خود را افزایش می‌دهند.
بیش از سه میلیارد نفر جام جهانی 2014 را تماشا کردند. این تعداد تماشاچی بازار خوبی برای دستگاه گیرنده تلویزیون ایجاد می‌کند. البته تمام این سه میلیارد نفر تلویزیون نو نمی‌خرند. اما تمام آن‌ها برای تماشای بازی به برق (انرژی) نیاز دارند. در روسیه نیز مقدار تقاضای انرژی رشد خواهد کرد. از انرژی مورد نیاز هواپیماهایی که تماشاچیان را به روسیه می‌برند، تا انرژی حمل‌ونقل و اقامت آن‌ها در کشور میزبان. ایران می‌تواند از رابطه خوبش با روسیه استفاده کند و بخشی از بازار انرژی جام جهانی را در دست بگیرد.
[imp content=”ایران می‌تواند بخشی از بازار انرژی جام جهانی را در دست بگیرد.”]
در جام جهانی برزیل مصرف قهوه به شکل چشمگیری رشد کرد. همچنین فرهنگ باربیکیو برزیل باعث افزایش تقاضا برای گوشت قرمز و سالمون شد. جالب اینجا است که در خارج از برزیل نیز تقاضای باربیکیو افزایش داشت. مردم در کشورهای دیگر می‌خواستند بخشی از تجربه کسانی را که به برزیل سفر کرده‌اند، داشته باشند. عرضه غذای برزیلی در طول جام جهانی یک فرصت اقتصادی بود.
بسیاری از مردم دوست دارند دور هم جمع شوند و بازی‌ها را در کنار هم ببینند. این رفتار برای کالاها یا خدماتی مانند چای، شیرینی و تاکسی‌سرویس تقاضای اضافه ایجاد خواهد کرد. لباس ورزشی، توپ فوتبال، پرچم، مدرسه‌های فوتبال و باشگاه‌های ورزشی نیز در طول جام جهانی بیش از پیش مورد توجه قرار می‌گیرند.
جام جهانی و اشتغال
بی‌تردید که جام جهانی فرصت‌های شغلی زیادی برای مردم کشور میزبان ایجاد می‌کند. از زمانی که ساخت ورزشگاه‌ها آغاز می‌شود، تا نظافت استادیوم بعد از اتمام بازی‌ها. بعضی از این مشاغل کوتاه‌مدت هستند و برخی دیگر (مثل توسعه گردشگری) ممکن است تا سال‌ها دوام داشته باشند.
در طول جام جهانی در ایران نیز شغل‌هایی کوتاه‌مدت و بلندمدت به وجود می‌آید. تمام کالاها و خدماتی که به رشد مصرفشان اشاره کردیم، زمینه‌ساز اشتغال هستند.
شرکت‌های تولیدکننده تنقلات برای افزایش تولید به نیروهای جدید نیاز خواهند داشت. اما فرصت فقط برای شرکت‌هایی نیست که هم‌اکنون در کار تولید تنقلات هستند. جام جهانی فرصتی استثنایی برای برندسازی شرکت‌های تازه‌تاسیس است. وقتی بازار چیپس به صورت موقتی رشد قابل توجهی داشته باشد، گرفتن بخشی از بازار ساده‌تر خواهد بود.
مسابقات جام جهانی بیننده‌های تلویزیون را افزایش می‌دهد. به همین دلیل اهمیت تبلیغات تلویزیونی بیشتر می‌شود. کمپین تبلیغاتی با تِم جام جهانی، از دیگر فرصت‌های اقتصادی ایجاد شده خواهد بود. حضور ایران در این بازی‌ها تمام این فرصت‌ها را پررنگ‌تر خواهد کرد.
زیرساخت و فناوری
جام جهانی تحولاتی در زمینه فناوری به وجود می‌آورد که ما نیز از مزایای آن بهره‌مند خواهیم شد. این تحولات در حوزه رسانه مشهودتر هستند. شبکه HD ایران در جام جهانی 2014 راه‌اندازی شد. به این ترتیب انگیزه مردم برای تماشای بازی‌ها از شبکه‌های HD خارجی کاهش یافت. به هر حال رسانه ملی برای گرفتن حق پخش بازی‌ها هزینه می‌کند و انتظار دارد این هزینه از راه تبلیغات جبران شود.
همان‌طور که گفتیم عده زیادی بازی‌ها را تماشا خواهند کرد و این موضوع باعث افزایش مصرف انرژی می‌شود. تلاش برای بهسازی شبکه برقی برای پیشگیری از قطع، منفعتی عمومی به همراه دارد.
3- چرا «آن‌ها» دوست دارند میزبان جام جهانی باشند؟
جام جهانی می‌تواند فرصت‌های اقتصادی بی‌نظیری را برای کشور میزبان به وجود بیاورد. البته این که یک کشور بتواند از این فرصت‌ها استفاده کند یا نه، به برنامه‌ریزی و داشتن استراتژی مربوط است. کره و ژاپن نتوانستند آن طور که توقع داشتند از میزبانی جام جهانی بهره ببرند. آفریقای جنوبی نیز این فرصت ایده‌آل تجاری را از دست داد.
فیفا با داشتن حق پخش تلویزیونی، فروش بلیت و درآمدهای تبلیغاتی برنده اصلی این جام‌ها بود. فرانسه و آلمان اما موفق شدند از منافع میزبانی استفاده کنند. به خصوص قهرمان شدن فرانسه نقش مهمی در توفیق اقتصادی این کشور داشت.
فوتبال برای فوتبال
معمولا فدراسیون فوتبال کشورها برای گرفتن میزبانی جام جهانی تلاش می‌کند. طبیعی است که انگیزه‌های فوتبالی برای گرفتن میزبانی بالا باشد. ایالات متحده با میزبانی جام جهانی 1994 موفق شد سطح فوتبال ملی را ارتقا بدهد. قدرت گرفتن تیم ملی آلمان (قهرمان 2014) و رشد بوندس‌لیگا به خصوص بایرن مونیخ بی‌ارتباط به میزبانی سال 2006 نبود. کشور آلمان بخشی از درآمد ناشی از میزبانی را به طور مستقیم خرج توسعه فوتبال در این کشور کرد.
فرصتی برای سازندگی
میزبانی جام جهانی به زیرساخت مناسب نیاز دارد. از ورزشگاه و هتل گرفته تا اتوبان و امکانات پخش زنده. میزبانی جام جهانی فرصتی استثنایی برای جذب سرمایه خارجی با هدف نوسازی زیرساخت‌های یک کشور است. حتی اگر در نهایت، سود حاصل از میزبانی به اندازه هزینه‌های آن نباشد، عموم مردم از این تعمیرات نفع خواهند برد.
این بار هم اگر نوسازی بدون برنامه مشخص صورت بگیرد، منافع بازسازی‌ها احساس نخواهد شد. برزیل مثال مهمی از این وضعیت است.
برندسازی و تصویر ملی
در طول مدت جام جهانی تعداد مصرف‌کنندگان غذا، نوشیدنی و هتل بیشتر خواهند شد. هر گردشگر در طول یک ماه اقامت به طور میانگین حدود 3000 دلار خرج می‌کند. پیش‌بینی می‌شود که روسیه از این محل، سه میلیون دلار درآمد کسب کند.
از طرف دیگر میزبانی جام جهانی می‌تواند تصویر متفاوتی از کشور میزبان در مجامع جهانی به نمایش بگذارد. بیشتر مردم جهان از کشورهایی مانند قطر و روسیه تصور درستی ندارند. اصلاح این تصویر می‌تواند آینده اقتصادی این کشورها را متحول کند.
4- جام جهانی برای «همه»
جام جهانی علاوه بر منفعت‌های تجاری کوتاه‌مدت، کارکرد رسانه‌ای نیز دارد. برای نمونه، سعی شده است که در این بازی‌ها مفاهیمی مانند «جوانمردی» و «مبارزه با نژادپرستی» ترویج شود.
[imp content=”جام جهانی بالاتر از مسابقه‌ای ورزشی، کارکردی فرهنگی دارد. “]
در این رقابت‌ها تیم‌های مختلف از تمام قاره‌ها در کنار هم جمع می‌شوند. به این ترتیب فوتبال می‌تواند بهانه‌ای برای اتحاد جهانی باشد. به این ترتیب سه میلیارد تماشاچی می‌توانند ببینند که مردم کشورهای مختلف امید‌ها، آرزوها، نگرانی‌ها و اهداف مشترکی دارند. این درک متقابل می‌تواند کمک بزرگی به صلح جهانی کند. در بستر این صلح است که می‌شود تجارت بین‌الملل را بیش از پیش توسعه داد.
تمام جهان از منافع گسترش تجارت بین‌الملل سود خواهند برد. بالا رفتن سطح درآمد عموم مردم جهان به نوبه خود صلح را تقویت می‌کند و این چرخه مثبت می‌تواند تصور ما از آینده زمین را روشن‌تر کند. گسترش فوتبال در کشورهای فقیر و کشف استعدادهای ناشناخته از دیگر اهداف بلند جام جهانی است. به این ترتیب فوتبال به زبانی بین‌المللی تبدیل می‌شود تا به این بهانه حداقل هر چهار سال یک‌بار گفت‌وگوی جهانی را تجربه کنیم.
