کم بارشی باعث از بین رفتن خطر پشه آئدس نمی‌شود

به گزارش تجارت نیوز، طبق آخرین آماری که از سوی مرکز مراقبت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت و درمان منتشر شده است در 6 ماهه اول سال 1404 حدود 434 مورد ابتلا به تب دنگی در کشور شناسایی شده است که 398 نفر آن مربوط به شهرستان چابهار است. این گزارش نشان می‌دهد که کانون شیوع در جنوب و جنوب شرق کشور بیش از دیگر مناطق است.

اولین مورد شناسایی ابتلا به تب دنگی در کشور مربوط به سال 1387 است. از آن تاریخ به بعد شناسایی افراد مبتلا به این بیماری روند صعودی به خود گرفت.

پراکندگی جغرافیایی پشه آئدس در ایران

صید و مشاهده پشه آئدس در بیش از 8 استان کشور گزارش شده است، اما استان‌هایی که بیشترین نگرانی را ایجاد کرده‌اند، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و فارس هستند. همچنین گزارش‌هایی از شناسایی پشه‌های آئدس در برخی مناطق شمالی کشور مانند مازندران و گیلان و اردبیل نیز منتشر شده اما بر اساس همین آمارها انتقال محلی فقط در مناطق جنوبی کشور رخ داده است. در حال حاضر چابهار به عنوان کانون شیوع این بیماری شناسایی شده و در استان هرمزگان هم موارد بومی یا وارداتی بوده‌اند.

ویروس دنگی عمدتا توسط نیش پشه آئدس منتقل می‌شود / علاوه بر موارد انتقال محلی و بومی، با موارد وارداتی تب دنگی از کشورهای همسایه مانند پاکستان و امارات هم روبه‌رو هستیم

فریده دین‌پرور، متخصص بیماری‌های عفونی، درباره چگونگی راه‌های ابتلا به تجارت‌نیوز می‌گوید: ویروس دنگی عمدتا توسط نیش پشه آئدس منتقل می‌شود. این پشه‌ها معمولا در روز فعال هستند و در محل‌هایی که آب ساکن وجود داشته باشد، تکثیر می‌شوند.

او می‌افزاید: گلدان‌ها، لاستیک‌های فرسوده، انباشت آب باران و … بستری مناسب برای زاد و ولد این نوع پشه ناقل تب دنگی هستند.

این متخصص بیماری‌های عفونی اظهار می‌دارد: مساله اینجاست که ما علاوه بر موارد انتقال محلی و بومی، با موارد وارداتی تب دنگی از کشورهای همسایه مانند پاکستان و امارات هم روبه‌رو هستیم که همین مساله می‌تواند شروع‌کننده خوشه‌های محلی باشد.

عدم اطلاع‌رسانی به موقع، عامل گسترش پشه آئدس است

دکتر دین‌پرور در ادامه به عوامل متعددی که باعث همه‌گیری این بیماری می‌‌شوند اشاره کرده و می‌گوید: افزایش موارد ابتلا به تب دنگی در چابهار و استان‌های جنوبی ناشی از ترکیب عوامل محیطی مانند، گرما، بارندگی‌های فصلی و آب‌های راکد شهری، است. البته موارد وارداتی هم که توسط افراد از کشورهایی مانند پاکستان و امارات منتقل می‌شود، باید جدی گرفته شوند. در واقع اگر اطلاع‌رسانی به موقع و هشدارهای لازم در این مورد انجام نشود گسترش جغرافیایی پشه و افزایش موارد ابتلا محتمل است.

او در پاسخ به این سوال که علائم بیماری چیست و تا چه اندازه می‌تواند کشنده باشد، اظهار می‌دارد: علائم معمول شامل تب ناگهانی، سردرد شدید، درد پشت چشم، درد عضلانی و مفاصل، تهوع، استفراغ و بثورات پوستی است. بیشتر موارد خفیف و خودمحدود شونده‌اند، اما در درصد کمی از بیماران بیماری می‌تواند به نوع شدید تبدیل شود که با نشت پلاسما، خونریزی شدید، نارسایی چندعضوی و شوک همراه است.

در صورت بروز نوع شدید تب دنگی، بدون مراقبت پزشکی مناسب، خطر مرگ وجود دارد

دین پرورد ادامه می‌دهد: در صورت بروز نوع شدید تب دنگی، بدون مراقبت پزشکی مناسب، خطر مرگ وجود دارد. سازمان جهانی بهداشت و منابع علمی تأکید می‌کنند که تشخیص زودهنگام و دسترسی به مراقبت‌های حمایتی (تزریق مایعات، نظارت، مدیریت خون‌رسانی) می‌تواند مرگ‌ومیر را به حداقل برساند.

این پزشک متخصص می‌افزاید: آمارهای مطالعاتی نشان می‌دهد درصد بستری و علامت‌دارشدن بستگی به منطقه و دوره دارد؛ در برخی گزارش‌ها نرخ بستری پایین و اکثر بیماران به صورت سرپایی مدیریت شده‌اند، اما نسبت موارد با علائم هشدار و نیاز به بستری قابل‌توجه است و باید جدی گرفته شود.

پشه آئدس در محیط‌های خانگی و شهری نیز می‌تواند تخم‌ریزی کند

دین‌پرور در پاسخ به این سوال که آیا با توجه کمی بارش می‌توان امیدوار بود که موارد ابتلا به تب دنگی نیز کاهش پیدا کند، می‌گوید: کم بودن بارش‌ها الزاما به معنای کاهش خطر تب دِنگی نیست، زیرا پشه آئدس در محیط‌های خانگی و شهری نیز می‌تواند تخم‌ریزی کند. این پشه نیازی به برکه یا تالاب ندارد؛ بلکه در ظروف کوچک آب‌گیر مثل بطری‌های نیمه‌پر، گلدان‌ها، زیرگلدانی‌ها و حتی کولرهای آبی تکثیر می‌شود.

ذخیره‌سازی غیراصولی آب یکی از عوامل رشد جمعیت پشه ناقل تب دنگی است

او می‌افزاید: در دوره‌های خشکسالی معمولاً مردم آب را ذخیره می‌کنند و همین ذخیره‌سازی غیراصولی یکی از عوامل رشد جمعیت پشه ناقل است. به طور مثال در مناطق جنوبی کشور مثل چابهار و هرمزگان، با وجود بارندگی‌های کم، رطوبت نسبی هوا و دمای بالا، محیط مناسبی برای زیست پشه آئدس ایجاد می‌کند و در واقع دما و رفتار انسان‌ها (نقش مهم‌تری از بارش طبیعی دارند در انتقال و ابتلا به این بیماری دارد.

تخم‌های پشه آئدس می‌توانند تا چند ماه در محیط خشک زنده بمانند و با اولین تماس مجدد با آب فعال شوند

این متخصص بیماری‌های عفونی تاکید می‌کند: مساله اینجاست که تخم‌های پشه آئدس می‌توانند تا چند ماه در محیط خشک زنده بمانند و با اولین تماس مجدد با آب فعال شوند، بنابراین حتی اگر فعلاً شرایط خشک باشد، با شروع رطوبت یا بارش‌های مقطعی، جمعیت پشه می‌تواند ناگهان افزایش پیدا کند.

افزایش موارد فعالیت پشه آئدس در مناطق جنوبی کشور

در شش‌ماهه اول ۱۴۰۴ تب دِنگی در ایران از حالت موارد پراکنده به خوشه‌ها و کانون‌هایی (مخصوصاً چابهار) تبدیل شد و نشان داد پشه آئدس در برخی مناطق جنوبی مستقر و فعال شده است. تعداد موارد نسبت به اوایل سال افزایش یافته و این موضوع نیازمند اقدامات فوری در حوزه کنترل ناقل، اطلاع‌رسانی عمومی و تقویت مراقبت‌های اولیه است. با رعایت ساده و اثربخشِ حذف آب‌های ساکن و اقدامات حفاظتی فردی می‌توان جلوی بخش بزرگی از انتقال را گرفت؛ با این حال لازم است سلامت عمومی و مراکز درمانی نیز برای مدیریت موارد حاد آماده باشند. در نتیجه، اگرچه بارش کمتر شده، ولی تا زمانی که کنترل محیطی و آموزش همگانی مؤثر نباشد، احتمال افزایش موارد تب دِنگی همچنان بالاست.