محدودیت عرضه خودرو در بورس کالا؛ چالشی که همچنان پابرجاست / بورس کالا، سکوی پرتاب یا ترمز قیمت خودرو؟

به گزارش تجارت نیوز، تصور کنید به جای صف‌های طولانی و شانس قرعه‌کشی، بتوانید خودرویی را با قیمتی واقعی و به راحتی بخرید. وقتی قیمت‌ها در بورس کالا و بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شوند، دیگر خبری از رانت و دلالی نیست. مثلا در عرضه‌های سال 1401، خریدارانی که پژو 207 را از بورس کالا خریدند، تا 118 میلیون تومان کمتر از قیمت بازار آزاد پرداخت کردند. این یعنی پول به جیب مصرف‌کننده واقعی می‌رود، نه دلال.

خودروساز هم نفس راحتی می‌کشد، زیرا نقدینگی بیشتری برای تولید و بهبود کیفیت به دست می‌آورد. تحویل سریع‌تر خودروهای فروخته شده در بورس کالا هم مزیت دیگری است که نمی‌شود آن را ن رانادیده گرفت؛ دیگر لازم نیست ماه‌ها منتظر بمانید تا خودروی ثبت‌نامی‌تان برسد.

چالش‌های عرضه خودرو در بورس کالا

اما این داستان به این سادگی‌ها هم نیست. عرضه خودرو در بورس کالا چند چالش جدی دارد که اگر حل نشوند، ممکن است این طرح را به سرنوشت طرح‌های ناکام قبلی دچار کنند.

نخست اینکه، خرید از بورس کالا به کد معاملاتی، حساب وکالتی و آشنایی با فرآیندهای بورسی نیاز دارد. برای خیلی‌ها، این یعنی پیچیدگی و احتمالا نیاز به واسطه‌های جدید.

دوم اینکه، عرضه‌ها محدود بوده است و بیشتر شامل خودروهای کم‌تیراژ یا تجاری بود. خودروهای پرطرفدار با قیمت‌های متوسط یا ارزان کجا هستند؟

سوم آنکه، در اقتصادی که تورم و ممنوعیت واردات خودرو تقاضای سرمایه‌ای را بالا نگه داشته، بورس کالا ممکن است ناخواسته خودرو را همچنان به‌عنوان کالای سرمایه‌ای جا بیندازد. از همه بدتر، اگر تولید خودرو افزایش پیدا نکند و خودروسازان مدیریت ناکارآمدشان را اصلاح نکنند، این روش فقط قیمت‌ها را بالا می‌برد، بدون اینکه مشکلی حل شود.

عرضه خودرو در بورس کالا ایده‌ای هوشمندانه به نظر می‌رسد، اما بدون زیرساخت‌های لازم مثل افزایش تولید و عرضه، نظارت دقیق بر خودروسازان و ساده‌سازی فرآیند خرید، نمی‌تواند معجزه کند.

بورس کالا می‌تواند شفافیت بیاورد و دست دلالان را کوتاه کند، ولی اگر قرار باشد فقط قیمت کارخانه‌ای را به بازار آزاد نزدیک کند، مصرف‌کننده واقعی چه سودی می‌برد؟

عرضه خودرو در بورس کالا به دلیل وجود محدودیت، قیمت‌ها را متعادل نمی‌کند

مهدی بیات‌منش، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز به بررسی چالش‌های عرضه خودرو در بورس کالا پرداخت و گفت: «عرضه خودرو در بورس کالا به دلیل محدودیت تعداد و فشار عرضه و تقاضا، نه تنها قیمت‌ها را متعادل نمی‌کند، بلکه به انتقادات علیه خودروسازان دامن می‌زند.».

وی افزود: «بازار خودرو در ایران یک موضوع چندبعدی و پیچیده است که نمی‌توان آن را در چند پاراگراف یا یک گفت‌وگوی کوتاه خلاصه کرد. این صنعت با مسائلی مثل تنظیم مجوزهای شورای رقابت، قیمت‌گذاری دستوری و نظارت‌های سخت‌گیرانه گره خورده است. همه این‌ها نیاز به بازنگری اساسی دارند».

کمبود عرضه خودرو حتی در بازار نیز مشکل‌ساز شده است

بیات‌منش اظهار کرد: «تا چندی پیش، عرضه خودرو در بورس کالا به خودروهای خاص و کم‌تیراژ از شرکت‌های محدود اختصاص داشت. این وضعیت به دلیل کمبود عرضه داخلی، محدودیت‌های واردات و ناتوانی بازار در پاسخگویی به تقاضا ایجاد شده بود.»

این کارشناس بازار سرمایه بیان کرد: «حتی شرکت‌هایی که عرضه خوبی داشتند، به دلیل بسته بودن درهای واردات و همچنین مشکلات سامانه یکپارچه خودرو، نتوانستند نیاز بازار را تامین کنند».

قیمت‌گذاری دستوری نارضایتی دوطرفه را به دنبال دارد

این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: «متاسفانه قیمت‌گذاری خودرو در ایران هنوز به‌گونه‌ای نیست که هم مصرف‌کننده راضی باشد و هم تولیدکننده. وقتی به کشورهای همسایه نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که قیمت‌ها در آنجا منطقی‌تر است».

بیات‌منش ادامه داد: «از یک طرف، تولیدکنندگان داخلی از قیمت‌های پایین ناراضی‌ هستند و ناچارند با هزینه‌های بالا تولید کنند. از طرف دیگر، شنیده‌ایم برخی خودروسازان سودهای غیرمتعارفی کسب می‌کنند که این موضوع هم به پیچیدگی ماجرا اضافه می‌کند».

بورس کالا صرفا یک سامانه است و عرضه و تقاضا قیمت‌ها را تعیین می‌کند

این کارشناس بازار سرمایه گفت: «طی دو سه سال اخیر، خودرو به‌عنوان یک کالای سرمایه‌ای در بورس کالا عرضه شده، اما این عرضه‌ها محدود است. وقتی تعداد کمی خودرو با قیمت بالا در بورس فروخته می‌شود، خودروسازان مورد انتقاد قرار می‌گیرند که چرا قیمت‌ها بالاست. اما واقعیت این است که بورس کالا صرفا یک سامانه است و عرضه و تقاضا قیمت‌ها را تعیین می‌کند».

بیات‌منش پیشنهاد داد: «به نظر من باید عرضه خودرو را سالانه و با شرایط مناسب افزایش دهیم. قیمت‌گذاری منطقی که فاصله بین تولیدکننده و مصرف‌کننده را کم کند، می‌تواند به نفع همه باشد.»

وی افزود: «حذف برخی واسطه‌ها و بازیگران غیرضروری در زنجیره فروش هم می‌تواند به تولیدکنندگان کمک کند تا بازار را بهتر مدیریت کنند».

گفتنی است، عرضه خودرو در بورس کالا از سال 1401 با هدف شفافیت و حذف دلالی آغاز شد. این عرضه می‌تواند کلیدی برای گشودن قفل بازار آشوب‌زده خودرو در ایران باشد که با شفافیت و حذف دلالان، عدالت را به خریداران واقعی هدیه دهد.

اما پیچیدگی فرآیند، عرضه محدود خودروهای پرطرفدار، و ریسک افزایش قیمت‌ها چالش‌هایی هستند که نیاز به افزایش تولید و نظارت دارند. این روش پتانسیل بهبود بازار را دارد، اما بدون اصلاحات ساختاری ممکن است به هدفش نرسد.

گزارش‌های بیشتر را در صفحه بازار سرمایه بخوانید.