در حالیکه صادرات کنسانتره و سنگآهن نسبت به سال گذشته دو برابر شده، صادرات میلگرد و مقاطع طویل بیش از ۲۰ درصد کاهش یافته است. این روند متناقض، انتقادهای قدیمی را بر سر صادرات مواد اولیه برانگیخته است. اما در شرایطی که عوامل مؤثری چون سیاستهای ارزی، محدودیت انرژی و ضعف تقاضای جهانی همزمان بر بازار اثر میگذارند، آیا ریشه مشکل را تنها در صادرات مواد اولیه باید جستوجو کرد؟
عراق که زمانی بزرگترین بازار کالاهای ایرانی بود، حالا سهم قابل توجهی از تجارت ایران را از دست داده و صادرات ایران به عراق به شدت کاهش یافته است. علت این افت صادرات چیست؟
رییس کل گمرک ایران با اشاره به تجارت ایران گفت: امارات، چین، ترکیه، هند، آلمان، روسیه و هلند از کشورهای عمده در واردات بودند. در امارات با کاهش ١٣.۵ درصدی در ارزش واردات، در چین با کاهش ١٢.٧٨ درصدی، در ترکیه کاهش ٢٠ درصدی، در آلمان کاهش حدود ٣٠ درصدی، در روسیه کاهش حدود ١٠ درصدی، در هلند با کاهش ٣.۵ درصدی و در هند شاهد افزایش ١٢ درصدی در ارزش واردات بودیم.
به گفته عسگری، گمرک ایران مدت جنگ 12 روزه نه تنها تعطیل نشد بلکه فعالیت آن در گمرکات پرتردد چند برابر افزایش یافت و تنها در همین دوره کوتاه بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن کالای اساسی ترخیص شد که نسبت به مدت مشابه قبل رشدی معادل ۸۷ درصد داشته است.»
تجارت غیرنفتی ایران در چهارماهه نخست سال ۱۴۰۴ با رشد اندک وزنی و افت قابلتوجه ارزشی همراه شد؛ روندی که نشان میدهد افزایش صادرات عمدتاً ناشی از خامفروشی بوده و در مقابل، کاهش واردات نیز بیش از آنکه نشانه بهبود تراز تجاری باشد، بازتابی از محدودیتهای اقتصادی کشور است.
در حالی که حجم تجارت غیرنفتی ایران در چهار ماه نخست سال ۱۴۰۴ اندکی افزایش یافته، افت چشمگیر ارزش دلاری آن زنگ خطر وابستگی به صادرات مواد خام را به صدا درآورده است.
موضوع کاهش صادرات ایران به دنبال تحریمها و موانع متعدد داخلی، همواره برای کشوری که وابسته به منابع ارزی است، امری مهم به شمار میآید. با این حال مرکز پژوهشهای مجلس از کاهش مقاصد صادراتی و افت تنوع و پایداری محصولات صادراتی در دو دهه اخیر خبر داد.
سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت گفت: بر اساس آمار گمرک، تجارتِ غیرنفتی کشورمان از ابتدای امسال تا پایان بهمن، به رقم بالای۱۱۷ میلیارد دلار رسید که سهم صادرات، بیش از ۵۳ میلیارد دلار بود، که این میزان بالاترین میزان (رکورد) صادرات غیرنفتی کشورمان در طول دو سال بود
جدیدترین آمار گمرک نشان میدهد تراز تجاری ۷ماهه منتهی به مهر امسال رقمی معادل منفی ۷.۷میلیارد دلار است؛ رقمی بیسابقه که بیش از دو برابر مدت مشابه سال گذشته است. به نظر میرسد این کسری تجاری بهدلیل رشد واردات ناشی از افزایش درآمد نفتی ایران بوده است و دولت تلاش دارد با کمک این درآمد قیمتها در بازار داخلی را کنترل کند.
سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت میگوید در سال ۱۴۰۱بیش از ۵۸ میلیارد و ۸۴۳میلیون دلار کالا بین ایران و ۱۵کشور همسایه تبادل شد که این میزان ۵۲درصد از تجارت غیر نفتی کشور را به خود اختصاص داده است.
اخیراً اتاق بازرگانی تهران گزارشی درباره میزان تولید، صادرات و واردات انواع محصولات و صنایع معدنی منتشر کرد. این گزارش نشان میدهد محصولات فولادی بیشتر از دیگر محصولات این صنایع صادر و وارد میشوند. نکته جالب توجه دیگر، غلبه جریان واردات محصولات یادشده بر صادرات آنهاست.
ارزش صادرات کالاهای ایرانی به ترکیه در یک دهه اخیر سیر کاهشی داشته است. وابستگی تولید دو کشور به ارز و متهعد نبودن طرفین به قراردادهایشان از جمله مهمترین دلایل چنین روندی شناخته میشود. با این حال کارشناسان از ظرفیت تجارت 15 میلیارد دلاری ایران با این همسایه غربی سخن به میان میآورند.
رئیس کل گمرک ایران با بیان اینکه در سال گذشته حجم مبادلات تجاری ایران با کشورهای همسایه ۵۸ میلیارد دلار بود، گفت: از این میزان ۳۰ میلیارد دلار آن مربوط به صادرات و ۲۸ میلیارد دلار آن به واردات اختصاص یافت.
بررسی آمار گمرک نشان میدهد بهرغم افزایش تجارت در 11 ماهه سال 1401، تراز تجاری منفی شده است؛ طی این مدت حدود 48 میلیون دلار صادرات و حدود 53 میلیون دلار واردات انجام شده است.
