آیا قلب آسیا برای تغییر معادلات انرژی خیز برداشته است؟

به گزارش تجارت نیوز، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اوایل ماه جاری پس از تماس تلفنی بین قاسم جومارت توقایف، رئیس‌جمهور قزاقستان و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل از پیوستن قزاقستان به توافق ابراهیم خبر داد.

این توافق برای دو بازیگر پیامدهای ژئوپلیتیکی بیشتری نسبت به آنچه در ابتدا به نظر می‌رسد، به همراه دارد. حتی اگر، همان‌طور که برخی ادعا کرده‌اند، پیوستن قزاقستان به طرح عادی‌سازی در سطح سیاسی تا حد زیادی نمادین باشد، اصول و منطق اساسی حاکم بر این فرایند همچنان قوی است. این توافق همچنین پتانسیل ایجاد پیامدهای اقتصادی و مالی مهم را دارد.

معنای پیوستن قزاقستان به توافق ابراهیم

قزاقستان شاید پویاترین اقتصاد را در آسیای مرکزی داشته باشد. در طول سال‌ها، این کشور به قطب مهم در «جاده ابریشم جدید» بین چین و اروپا تبدیل شده است. مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی ترانس خزر (TITR) یا کریدور میانی، که چین و اروپا را به هم متصل می‌کند، سال گذشته 4.5 میلیون تن بار را جابه‌جا کرد و قرار است سال جاری 5.2 میلیون تن بار را منتقل کند. شاید از منظر قزاقستان، پیوستن به توافق ابراهیم، سیاست خارجی این بازیگر را از سایر کشورهای شوروی سابق متمایز کند. با این حال شایعه شده که آذربایجان و تا حدودی ازبکستان در حال بررسی پیوستن به توافق‌نامه‌های ابراهیم هستند. آذربایجان در حال حاضر یکی از نزدیکترین متحدان اسرائیل است. با این حال، قزاقستان از قبل رابطه نسبتا عادی با اسرائیل داشته آن هم در شرایطی که ده‌ها هزار اسرائیلی به واسطه روابط نزدیک یا شخصی در قزاقستان ساکن هستند.

با این حال، این توافق‌نامه پیامدهای بالقوه مهمی در حوزه انرژی دارد و ممکن است به عنوان کاتالیزوری برای نزدیکی بیشتر بین قزاقستان، اسرائیل، شورای همکاری خلیج‌فارس (GCC) و ایالات متحده در حوزه اقتصادی عمل کند. قزاقستان در حال حاضر در «چارچوب C5+1» فعالیت دارد؛ چارچوبی که برای تقویت ادغام منطقه‌ای، تجارت و تاب‌آوری اقلیمی در سراسر منطقه طراحی شده و وجودش حیاتی است. در این میان قزاقستان مانند سایر امضاکنندگان توافق‌نامه‌های ابراهیم، ​​تولیدکننده بزرگ انرژی است. بازیگری که سبد انرژی‌اش کامل‌تر و ذخایر قابل توجه هیدروکربن‌ها (نفت، گاز و زغال سنگ) را در اختیار دارد و دارای دومین ذخایر بزرگ اورانیوم در جهان است؛ عنصری حیاتی برای شکافت هسته‌ای. اورانیوم قزاقستان بیش از 40 درصد از تولید جهانی را تشکیل می‌دهد. نکته قابل توجه این است که این کشور تقریبا ۲۵ درصد از نیازهای ایالات متحده را تامین می‌کند، رقمی که می‌تواند پس از توافق‌نامه‌های ابراهیم افزایش یابد.

بازی دو سر برد قزاقستان؟

از منظری دیگر باید گفت قزاقستان به واسطه دارا بودن عناصر خاکی کمیاب بعد از پیوستن به توافق ابراهیم قادر است فرصت‌های جدیدی برای انتقال مواد معدنی حیاتی به ایالات متحده، اسرائیل و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس فراهم کند. مشارکت در این گروه بین‌المللی جدید، راه را برای دسترسی نزدیک‌تر به فناوری اسرائیل، سرمایه کشورهای حوزه خلیج‌فارس و سرمایه‌گذاری بالقوه شرکت‌های آمریکایی هموارتر خواهد کرد. شورون و اکسون موبیل از دهه ۱۹۹۰ تاکنون بزرگترین سرمایه‌گذاران بوده‌اند. آنها که تاکنون بیش از ۶۰ میلیارد دلار در حوزه‌های نفت و گاز سرمایه‌گذاری کرده‌اند، راه را برای گسترش مسیر همکاری‌ها هموار می‌کنند.

از همین رو قزاقستان امیدوار است که بخش زیادی از این سرمایه به سمت گذار پایدار هدایت شود. به‌ویژه آنکه این کشور اهدافی برای تامین ۱۵ درصد از انرژی خود از منابع تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ و ۵۰ درصد تا سال ۲۰۵۰ تعیین کرده است.

قزاقستان به عنوان تولیدکننده بزرگ انرژی که بخش مالی آسیای مرکزی را نیز توسعه داده ، نقشی برجسته دارد. مرکز مالی بین‌المللی آستانه مشوق‌های مالیاتی ارائه می‌دهد که بیش از ۴۶۰۰ شرکت از بیش از ۸۰ کشور، از جمله بیش از ۶۰ شرکت آمریکایی را جذب کرده است. اگرچه قزاقستان در حال حاضر ۸۰ درصد از سرمایه‌گذاری ایالات متحده در آسیای مرکزی را به خود اختصاص داده، اما همیشه می‌تواند برای سرمایه‌گذاری بیشتر تلاش کند. در این میان ترامپ این توان را دارد تا قرارداد اخیر ۴.۲ میلیارد دلاری لوکوموتیو بین Wabtec و Kazakhstan Temir Zholy را به عنوان یک کودتا از هر نظر، در نظر بگیرد. همزمان معاملات بزرگ مشابه با اسرائیل نیز ممکن است در آینده نزدیک برای قزاقستان محقق شود. شکی نیست که این بازیگر می‌تواند چیزهای زیادی از آبیاری خشک اسرائیل بیاموزد.

پوست‌اندازی اوراسیا؟

در نهایت، پیوستن قزاقستان به توافق‌نامه‌های ابرهیم، تاکیدی بر یک تغییر استراتژیک عمیق‌تر در سراسر اوراسیا است. آسیای مرکزی به طور فزاینده‌ای به دنبال آن است تا آینده خود را به واسطه مشارکت‌های فعال متنوع‌تر کرده و به وابستگی‌های ژئوپلیتیکی از دوران شوروی پایان دهد. این بازیگر می‌داند توافق‌نامه‌های ابراهیم چیزی بیش از دست‌دادن و عکس گرفتن برایش به ارمغان می‌آورد.