جهش قیمت کاغذ و معضلات چاپخانه‌داران

به گزارش تجارت نیوز، افزایش چشم‌گیر قیمت کاغذ آن‌هم تنها در عرض 10 روز، اعتراض فعالان صنعت چاپ و بسته بندی را به همراه داشته است. واردات و ثبت سفارش کاغذ با مشکلاتی مواجه شده و از سویی دیگر تولید کاغذ در داخل کشور نیز آب‌بر بوده و صرفه اقتصادی نیز ندارد. گرانی کاغذ فقط چاپخانه‌داران را با مشکل مواجه نمی‌کند، فعالان مطبوعات، بازار کتاب، بسته‌بندی انواع مواد خوراکی و بسیاری از موارد دیگر نیز با جهش ناگهانی قیمت مواجه خواهند شد.

بابک عابدین، رئیس هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنعت چاپ و بسته بندی ایران گفت: عرضه و تقاضای بازار در حوزه کاغذ و مقوا به هم ریخته و مساله اصلی این است که کاغذ و مقوا کالای استراتژیک محسوب می‌شوند؛ هم در حوزه فرهنگی، از کتاب و جراید گرفته تا سایر محصولات مکتوبی که همچنان به کاغذ وابسته‌اند، و هم در بخش بسته بندی و صنایع مختلف.

او افزود: اگر این کالا در مقاطعی در بازار در دسترس نباشد، زنجیره عرضه مواد غذایی، دارویی و بهداشتی دچار اختلال می‌شود، چرا که همه این محصولات به بسته بندی وابسته‌اند و به هم خوردن عرضه و تقاضا، کل زنجیره فروش و ارزش را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

تولید کاغذ، آب‌بر است

رئیس اتحادیه صنف چاپخانه‌داران و صحاف تهران ادامه داد: هرچند در برخی حوزه‌ها تولید داخلی وجود دارد، اما در نگاه کلان باید به مساله صنایع اب‌بر توجه کرد؛ صنایعی که مدتی است خود دولت هم بر ضرورت محدود شدنشان تاکید دارد، اما با این حال همچنان ارز و سهمیه ارزی برای واردات ماشین الات تولید کاغذ و مقوا تخصیص داده می‌شود.

او توضیح داد: به طور میانگین برای تولید یک برگ A4 حدود ۲۰ لیتر آب مصرف می‌شود و وقتی مصرف سرانه کاغذ و مقوا را در ابعاد ملی محاسبه کنیم، به چندین میلیارد متر مکعب مصرف آب می‌رسیم.

او افزود: حتی در صورت بازیافت کاغذ هم در نهایت به آب شیرین بکر با املاح مشخص نیاز است و حدود ۵۰ تا نزدیک ۶۰ درصد آب در فرایند تولید تبخیر می‌شود. از منظر زیست محیطی این مساله چالش جدی ایجاد می‌کند، به ویژه اینکه ایران کشوری خشک است و جنگل‌های صنعتی گسترده‌ای برای تولید کاغذ ندارد. به گفته عابدین، در بسیاری موارد پالپ وارد می‌شود و تخصیص ارز نیز خود به یکی از گلوگاه‌های این صنعت تبدیل شده است.

عابدین افزود: این مواد در داخل کشور و با استفاده از آبی که اکنون مصرف آن با محدودیت و ممنوعیت مواجه است، به کاغذ تبدیل می‌شوند، اما این تولیدات نه از نظر حجم، پاسخگوی نیاز کشور هستند و نه از نظر کیفیت، استانداردهای مورد نیاز بسیاری از محصولات را تامین می‌کنند. بخش قابل توجهی از صنایع بسته بندی، به ویژه در حوزه بسته بندی‌های کاغذی، مقوایی و سلولزی، به کیفیتی نیاز دارند که در حال حاضر تولید داخل قادر به تامین آن نیست.

صادرات کاغذ مزیت نسبی ندارد

رئیس هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنعت چاپ و بسته بندی ایران ادامه داد: در حوزه صادرات نیز با همین مشکل مواجهیم، چرا که برای صادرات کالا، استانداردهای مشخصی در زمینه بسته بندی از سوی بازارهای هدف مطالبه می‌شود و این استانداردها عملاً در داخل کشور قابل تامین نیست. به همین دلیل، تولید کاغذ از منظر اقتصادی و منابع، مزیت نسبی برای کشور ندارد و ادامه این روند، بدون در نظر گرفتن محدودیت‌های ابی و الزامات کیفی، توجیه پذیر نیست.

عابدین گفت: از یکسو با صنایع آب‌بر، محدودیت منابع جنگلی و ملاحظات کلان زیست محیطی مواجه هستیم و از سوی دیگر، واردات کاغذ که اکنون بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد نیاز کشور را تامین می‌کند، از چرخه زنجیره تامین کنار گذاشته می‌شود. این روند یا به دلیل تخصیص ندادن ارز است یا با تصمیم‌هایی مانند توقف ثبت سفارش کاغذ و مقوا تا پایان سال رخ می‌دهد؛ تصمیم‌هایی که بدون انجام هرگونه مشورت کارشناسی با تشکل‌های تخصصی گرفته می‌شود.

او ادامه داد: نتیجه این سیاست‌ها، افزایش شدید قیمت‌ها در بازار بوده و فقط در حدود ۱۰ روز گذشته، قیمت کاغذ و مقوا بیش از ۳۰ درصد رشد کرده است. یک بند کاغذ تحریر که هم مصرف فرهنگی و هم مصرف صنعتی دارد، حدود ۱۰ روز پیش با قیمت ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان عرضه می‌شد، اما امروز همان محصول با قیمت حدود ۳ میلیون تومان در بازار به فروش می‌رسد.

رئیس اتحادیه صنف چاپخانه‌داران و صحاف تهران گفت: هر بند کاغذ تحریر معادل حدود ۲۴ و نیم کیلوگرم کاغذ ۷۰ گرمی در ابعاد ۷۰ در ۱۰۰ سانتی‌متر است که عرف بازار محسوب می‌شود. کاهش عرضه کاغذ وارداتی در کنار ناتوانی تولید داخل در تامین این کیفیت، موجب جهش قیمت‌ها در مدت کوتاهی شده است.

او گفت: قیمت کاغذ تحریر در ۱۰ روز گذشته بیش از ۲۳ درصد افزایش یافته است؛ به‌طوری که قیمت یک بند کاغذ از ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان به حدود ۳ میلیون تومان رسیده است. به گفته عابدین، این یعنی تقریباً ۲۵ درصد افزایش قیمت در مدت کوتاه ده روز.

رئیس اتحادیه صنف چاپخانه‌داران و صحاف تهران ادامه داد: از سوی دیگر، مقوای بکر یا ایندل برد که در بازار موجود است و به دلیل آلایندگی کمتر، مصرف بالایی در صنایع غذایی، آرایشی بهداشتی و دارویی دارد، نیز با محدودیت عرضه مواجه است. این مقوا عمدتاً از پالپ چوب تولید می‌شود و خاک یا مواد دیگر در آن به حداقل رسیده است تا در سطح بین‌المللی و برای بسته‌بندی محصولات غذایی و دارویی، امکان انتقال آلاینده‌های میکروبی را نداشته باشد.

عابدین گفت: در حدود 10 روز گذشته، قیمت هر کیلو کاغذ از حدود ۸۰ هزار تومان به ۱۳۰ هزار تومان رسیده و این نشان‌دهنده افزایش نزدیک به ۴۰ درصدی است. اگر بازار را به‌صورت کلان نگاه کنیم، رأس هرم تقاضا شرکت‌های بزرگی مانند کاله، میهن و شرکت‌های دارویی مانند داروپخش و سینا هستند که تقاضای خود را برای محصولات بسته‌بندی اعلام می‌کنند.

او افزود: بخش بعدی هرم، چاپخانه‌ها و تولیدکنندگان بسته‌بندی هستند؛ ما این تقاضا را دریافت و ساختار بسته‌بندی، طراحی و ویژگی‌های محافظتی و جذابیت بصری آن را برای بازار داخلی و صادراتی تعریف می‌کنیم.

او افزود: حلقه‌های پایین هرم شامل تولیدکنندگان کاغذ و مقوا، واردکنندگان، تجار محصولات مرکب و جوهر، تولیدکنندگان فیلم و زینک هستند که باید این مواد را آماده و به دستگاه‌ها منتقل کنند تا اثر موردنظر روی کاغذ، مقوا یا فیلم‌های بسته‌بندی اعمال شود. چاپخانه‌ها در واقع تقاضای اصلی کل بازار زیردستی را ایجاد می‌کنند و این حلقه‌ها بر اساس آن عمل می‌کنند.

عابدین گفت: اگر چاپخانه‌ها تقاضا ایجاد نکنند، کاغذ و مقوا در سطح کلان جامعه هیچ کارکردی نخواهد داشت؛ یک کاغذ سفید نه انتقال دانش انجام می‌دهد و نه یک مقوای سفید معرفی محصول یا برند می‌کند. تنها زمانی این مواد ارزش پیدا می‌کنند که تقاضای ما به‌عنوان چاپخانه‌ها وجود داشته باشد.

او ادامه داد: اگر چاپخانه‌ها در این بازه زمانی از سیستم اقتصادی خارج شوند یا با مشکل مالی مواجه شوند و نتوانند نیاز تولیدکنندگان داخلی در رأس هرم را تامین کنند، شرکت‌های بزرگ مجبور می‌شوند برای تامین بسته‌بندی محصولات خود اقدام به واردات کالاهایی کنند که ارزش افزوده بالایی روی آن‌ها انجام شده و ارز بیشتری مصرف می‌کنند.

به گفته عابدین، بسیاری از این شرکت‌ها نمی‌توانند تا ماه‌ها منتظر تخصیص ارز و واردات مقوا باشند، زیرا محصولات غذایی، بهداشتی و دارویی تاریخ انقضا دارند و باید فوراً بسته‌بندی شوند.

رئیس اتحادیه صنف چاپخانه‌داران و صحاف تهران بیان کرد: در این شرایط، چاپخانه‌داران با خرید کاغذ و مقوا، ارزش افزوده بسیار زیادی روی آن ایجاد می‌کنند و آن را تبدیل به کالایی می‌کنند که شرکت‌های بزرگ برای بسته‌بندی و عرضه محصولات خود استفاده می‌کنند. آن ۳۰ درصد افزایش قیمت کاغذ و مقوا در ده روز اخیر تنها مربوط به کاغذ و مقواست و در پروسه تولید، مواد دیگر مانند مرکب و حلال‌های شیمیایی نیز درصدهای افزایش قیمت خود را دارند.

مواد مصرفی چاپ گران شده‌اند

عابدین گفت: مواد مصرفی مورد استفاده در سالن‌های چاپ، مانند لاستیک سیلندر، محلول‌های شستشو، ملزومات مصرفی، طلق، مرکب و ابر فشرده، هر روز برای تولید یک کالای چاپی و بسته‌بندی، مصرف می‌شوند و قیمت آن‌ها نیز افزایش یافته است. با این حال، عمده قیمت یک کالای بسته‌بندی، حدود ۷۰ درصد آن، مربوط به کاغذ و مقوا است.

او افزود: وقتی قیمت کاغذ و مقوا ۳۰ درصد افزایش پیدا کند، این موضوع می‌تواند حدود ۷ تا ۱۰ درصد به قیمت تمام‌شده محصول بسته‌بندی اضافه کند. بسته‌بندی سلولزی، مانند جعبه محصولات غذایی یا دارویی، معمولاً بین ۱۱ تا ۲۰ درصد قیمت محصول نهایی را تشکیل می‌دهد. این افزایش قیمت، اجتناب‌ناپذیر است و به تورم نقطه‌ای محصولات در بازار و کاهش قدرت خرید مردم منجر می‌شود. مثلا اگر جعبه یک محصول مانند بیسکویت تا دیروز ۱۰۰ تومان بود، اکنون به دلیل افزایش قیمت کاغذ و مقوا، قیمت آن جعبه به حدود ۱۵۰ تومان رسیده است.

عابدین گفت: تولیدکنندگان مجبورند افزایش قیمت بسته‌بندی را بر محصولات خود اعمال کنند، حتی اگر قیمت محصول نهایی هنوز افزایش نیافته باشد. این امر باعث می‌شود تورم غیرضروری در اقتصاد کشور تحمیل شود و قدرت خرید مردم کاهش یابد، زیرا نابسامانی در عرضه و تقاضای کاغذ و مقوا باعث افزایش مصنوعی قیمت‌ها شده است.

او افزود: کالای وارداتی مشابه، با همان کیفیت، اغلب با قیمت بسیار پایین‌تر در دسترس است؛ به عنوان مثال، مقوای دلبرد که اکنون با قیمت حدود ۱۳۰ هزار تومان در بازار فروخته می‌شود، در صورت واردات می‌توانست حدود ۸۵ تا ۹۰ هزار تومان هزینه داشته باشد. تفاوت حدود ۴۰ تا ۵۰ درصدی قیمت، بدون دلیل اقتصادی، فشار مضاعفی بر اقتصاد و تولیدکنندگان محصولات وارد می‌کند و منجر به افزایش قیمت نهایی کالا در بازار می‌شود.

عابدین بیان کرد: افزایش هزینه‌های مواد مصرفی و بسته‌بندی، هر چند کوتاه‌مدت، به سرعت بر قیمت‌های بازار اثر می‌گذارد و چرخه تورم را تشدید می‌کند.

افزایش قیمت بازار کتاب و فعالیت مطبوعات را نیز دشوار می‌کند

عابدین در پاسخ به سوال درباره افزایش قیمت کتاب و کاغذ مطبوعات گفت: برای کاغذ کتاب و مطبوعات نیز افزایش قیمت داشتیم؛ به‌طوری که قیمت یک بند کاغذ تحریر از ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان به حدود ۳ میلیون تومان رسیده است.  این موضوع به طور مستقیم بر قیمت کتاب، تقویم و سایر محصولات فرهنگی که آخر سال عرضه می‌شوند، اثر می‌گذارد و بنابراین شاهد افزایش قیمت کتاب نیز خواهیم بود.

او افزود: دو دسته محصول داریم؛ محصولات فرهنگی و محصولات تجاری یا صنعتی. در حوزه فرهنگی، کتاب، تقویم، دفترچه مشق و سایر محصولات مشابه، تقاضای کاغذ را بالا می‌برد. در حوزه صنعتی نیز، تورم روزانه ناشی از افزایش قیمت بسته‌بندی‌ها باعث افزایش قیمت کالا می‌شود.

عابدین ادامه داد: تولیدکنندگان که خود چاپخانه‌دار هستند، برای تامین بخشی از نیاز خود به کاغذ و مقوا، مجبور به واردات هستند، اما فرآیند ثبت سفارش طولانی است و برخی تا ۸ تا ۹ ماه در صف باقی می‌مانند. در نتیجه، تقاضای کاذب در بازار ایجاد می‌شود و واردکنندگانی که کاغذ و مقوا را دپو کرده‌اند، به دلیل افزایش قیمت دلار و بالا رفتن ارزش سرمایه، محصول خود را عرضه نمی‌کنند. این وضعیت موجب افزایش کاذب قیمت‌ها در بازار می‌شود.

راهکار کاهش نابسامانی قیمت کاغذ

عابدین درباره راهکار کاهش نابسامانی در بازار کاغذ و مقوا بیان کرد: راه حل این است که دولت به تشکل‌های مربوط، مانند اتحادیه‌ها که در تهران بزرگ‌ترین قطب صنعتی چاپ هستند، اطمینان دهد و آن‌ها را درگیر این مسئله کند. مشابه زمانی که وزارت ارشاد به ناشرین سهمیه کاغذ می‌داد، دولت می‌تواند سهمیه یا تخصیص ارز برای تهیه کاغذ در اختیار اتحادیه‌ها قرار دهد تا عرضه و تقاضا در بازار تنظیم شود.

رئیس اتحادیه صنف چاپخانه‌داران و صحاف تهران بیان کرد: این اقدام نه تنها باعث کاهش قیمت کاغذ و مقوا برای تولیدکنندگان و چاپخانه‌ها می‌شود، بلکه تقاضای کاذب در بازار را نیز حذف می‌کند. در نتیجه، تولیدکنندگان داخلی و واردکنندگان کاغذ و مقوا مجبور می‌شوند قیمت‌های خود را با قیمت چاپخانه‌ها هماهنگ کنند.

او در ادامه بیان کرد: کاغذ مطبوعات نیز در همین چرخه قرار دارد و همان کاغذ تحریر است که در گرماژهای مختلف، از حدود ۵۰ تا ۸۰ گرم، برای مطبوعات استفاده می‌شود.

عابدین گفت: کاغذ تحریر علاوه بر مصارف فرهنگی و مطبوعاتی مانند کتاب و روزنامه، در مصارف صنعتی نیز کاربرد دارد؛ از جمله در کارتن‌سازی، پاکت‌های چندلایه مثل بسته‌بندی شیرهای مدت‌دار، جعبه‌های سخت که لایه‌های کاغذ تحریر روی مقوا کشیده می‌شود تا استقامت بیشتری داشته باشد یا سطح آن رنگ‌آمیزی شود.بنابراین کاغذ تحریر هم در حوزه فرهنگی و هم صنعتی استفاده می‌شود.

او افزود: تورم ناشی از افزایش قیمت کاغذ باید در سطح نقطه فروش کالا نیز در نظر گرفته شود. در بسته‌بندی یک محصول ساده مانند شیرینی یا شکلات، قیمت بسته‌بندی ممکن است یک چهارم قیمت کالا را تشکیل دهد، در حالی که در بسته‌بندی بیسکویت و محصولات مشابه، بسته‌بندی بین ۳۰ تا ۴۰ درصد قیمت محصول را شامل می‌شود.

افزایش چشم‌گیر قیمت کتاب و کاغذ مطبوعات

عابدین تاکید کرد: قیمت کاغذ کتاب و مطبوعات نیز افزایش یافته است. به عنوان مثال، قیمت یک کیلو کاغذ کتاب که قبلاً حدود ۹۳ تا ۹۴ هزار تومان بود، اکنون به ۱۲۳ هزار تومان رسیده است. این افزایش قیمت، مستقیماً روی قیمت پشت جلد کتاب تاثیر می‌گذارد و ناشران نمی‌توانند آن را حذف کنند.

او افزود: در شرایط فعلی، مطبوعات نیز با مشکل جدی مواجه شده‌اند؛ چون نمی‌توانند درآمد تبلیغاتی کافی کسب کنند و حفظ تولید و انتشار اثر مطبوعاتی به سختی امکان‌پذیر است. حل این مشکلات تا حدود ۹۰ درصد امکان‌پذیر است، اما نیازمند تدابیر جدی در تنظیم بازار کاغذ و مقوا است.

تصمیمات غلط و التهاب کاذب بازار

عابدین درباره تاثیر تصمیمات غلط و التهاب‌ کاذب بازار بیان کرد: افزایش قیمت حمل و نقل به دلیل افزایش هزینه سوخت نیز بی‌تاثیر نیست و به‌طور مستقیم بر قیمت کتاب اثر می‌گذارد. هزینه‌های لجستیک و حمل و نقل، هم در قیمت کاغذ و هم در قیمت نهایی کتاب نقش قابل توجهی دارد.

او افزود: برای مثال، حمل یک کالای ۲۰ تا ۲۵ تنی از بندرعباس به تهران، حدود ۲۵ میلیون تومان هزینه دارد که این هزینه به قیمت تمام‌شده کتاب و محصولات مرتبط اضافه می‌شود. به گفته عابدین، بنابراین هر گونه افزایش هزینه در حمل و نقل، به شکل مستقیم بر قیمت نهایی محصولات فرهنگی و مطبوعاتی اثرگذار است.

عابدین تاکید کرد: افزایش قیمت‌ سوخت هم بر هزینه حمل و نقل کالاها اثر می‌گذارد و این موضوع برای کاغذ و محصولات فرهنگی مانند کتاب و مطبوعات نیز صدق می‌کند و تولیدکنندگان ناچارند این افزایش را در قیمت محصولات نهایی اعمال کنند. علاوه بر این، هزینه نقل و انتقال شهری و بین بنگاه‌های اقتصادی نیز افزایش پیدا می‌کند و نهایتاً تورم آن در نقطه فروش دیده می‌شود.

او افزود: فرهنگ را نمی‌توان از چرخه افزایش قیمت‌ها مستثنا کرد و همانند سایر کالاها، افزایش هزینه‌ها بر محصولات فرهنگی اثرگذار است.

منبع: ایلنا