ربیع از ماده «ربع» و معنای اصلی این ماده به عدد چهار بازمی‌گردد و عرب به فصل بهار که یک چهارم سال است، ربیع گفته است. از آنجا که ماه ربیع الاول و ربیع الآخر در آغاز این فصل جای گرفته‌اند به نام این فصل موسوم شده‌اند. مسعودی می‌نویسد: سالی که این نامگذاری انجام شده مقارن با فصل بهار بوده‌است.[۲] و روییدنی‌های زمین در این فصل زیاد بوده است. برای شب اول ماه ربیع الاول نیز اعمالی بیان شده که در ادامه به آن اشاره می شود: این شب که به نام «لیلة المبیت» در تاریخ از آن ذکر شده است یادآور خاطره مهمی است که در سال سیزدهم بعثت رخ داد و آنکه رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از مکّه به قصد هجرت به سوی مدینه، از شهر خارج و در «غار ثور» پنهان شد و حضرت امیر(س) برای غافلگیر کردن دشمنان، فداکارانه در بستر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) خوابید. آیه شریفه «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ؛ بعضی از مردمِ (با ایمان و فداکار) جان خود را در برابر خشنودی خدا می فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است» در حقّ آن حضرت نازل شد. نقشه شوم دشمنان دین خدا و رسولش(ص) با دیدن شخص دیگری به جای پیامبر(ص) بر آب شد و مستحب است که در روز اول این ماه شریف به شکرانه سلامتی پیامبر اکرم (ص) و امیرمؤمنان از گزند کفار و مشرکان، روزه بگیرند. دوم آنکه زیارت پیامبر (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) را در این روز بخوانند.
