چرا چین به‌رغم کم‌آبی هندوانه تولید می‌کند؟/ الگویی برای ارزآوری محصولات جالیزی

به گزارش تجارت‌نیوز ، در 90 هزار هکتار از اراضی کشاورزی ایران هندوانه کشت می‌شود. در سال 1400 حدود سه میلیون تن محصول از این مزارع برداشت شد و بخشی از آن به صادرات تخصیص یافت.

در حالی که معمولاً کشاورزان متهم ردیف اول هدررفت آب در ایران شناخته می‌شوند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد کشت هندوانه در ایران تنها 3.8 درصد تولید این محصول در چین است. این کشور شرقی در حالی به تولید 79 میلیون هندوانه دست یافته که با مشکل آب مواجه است.

به‌رغم اینکه همواره به آب‌بری محصولات جالیزی تأکید می‌شود، اما مصرف آب برای کشت گندم و دیگر محصولات نسبت به هندوانه بیشتر است.

چین کم‌آب، بزرگ‌ترین صادرکننده هندوانه!

طبق گزارش وزارت منابع آبی چین، این کشور تنها شش درصد از منابع آبی دنیا را دارد و این میزان نسبت به جمعیت این کشور پایین است؛ به گونه‌ای که سرانه مصرف سالانه آب هر چینی 210 مترمکعب محاسبه می‌شود. این میزان در دنیا به ازای هر فرد 7821 مترمکعب است.

با وجود سرانه پایین آب در چین، این کشور با کاشت هندوانه در 1.5 میلیون هکتار و برداشت 79 میلیون تن بیش از 60 درصد از این محصول را در بعد جهانی طی سال 2020 تولید کرده است؛ اما در مقابل، چین در سال 2021 نزدیک به 10 میلیون تن گندم به ارزش 3.5 میلیارد دلار وارد کرده است.

ایران به لحاظ سرانه منابع آبی شرایط مشابهی به چین دارد. اما دولت اخیراً برای صادرات هندوانه عوارض تعیین کرد تا کشاورزان از کشت و صادرات این محصول منصرف شوند.

اما آیا تعیین عوارض راه حل نهایی است یا مسئولان با الگوبرداری از چین می‌توانند از آب استفاده بهینه‌تری داشته باشند؟

در این زمینه شاید بهتر است به جای افزایش مصرف آب و با همان میزان مصرف آب، تولید محصول را به دو برابر افزایش دهند و این اقدامی بود که در چین انجام شده و مسئولان این کشور به جای تعطیل کردن کشت هندوانه، ضریب رشد مصرف آب در محصولات کشاورزی را روی صفر نگه داشتند، اما در مقابل تولید محصول خود را دو برابر کردند.

فراموش نکنیم که چین با در اختیار داشتن تنها شش درصد از منابع آبی جهان و 9 درصد اراضی قابل کشت دنیا غذای 20 درصد مردم دنیا را تولید می‌کند که این آمار، جای تأمل دارد؛ چراکه این دستاورد چین حاصل افزایش بهره‌وری در تولید محصولات کشاورزی بوده است.

رسیدن به خودکفایی با روی‌آوردن به کشت دیم

با فرض از بین رفتن صادرات محصولات جالیزی در ایران و آزادسازی حدود 80.4 هزار هکتار زمین و کشت گندم در آن، تنها امکان کشت 340.2 هزار تن گندم وجود دارد که ارز مورد نیاز برای واردات گندم 119 میلیون دلار است.

در صورت از بین رفتن تولید محصولات جالیزی صادراتی، 508 میلیون مترمکعب آب آزاد می‌شود که با این میزان آب فقط امکان تولید 391.2 هزار تن گندم وجود دارد. ارز مورد نیاز برای واردات این میزان گندم، حدود 136.9 میلیون دلار است که قابل قیاس با میزان صادرات حدود یک میلیارد دلاری محصولات جالیزی نیست.

در شرایطی که سطح زیر کشت محصولات جالیزی، محدودکننده‌تر از آب مصرفی این محصولات است، منطقا امکان تولید گندم بیش از 340.2 هزار تن (119 میلیون دلار) وجود نخواهد داشت.

با فعال کردن بخش کوچکی از ظرفیت‌های عظیم دیم کشور، می‌توان به تولید اقلام اساسی مورد نظر دست یافت. بر اساس اظهارات وزیر جهاد کشاورزی «میزان اراضی قابل کشت کشور 35 میلیون هکتار است که فقط 18 میلیون هکتار آن در حال کشت است» و «در ایران هشت درصد تولید از دیمزار است؛ در حالی که در دنیا 60 تا 70 درصد از تولید کشاورزی در دیمزارها انجام می‌شود».

بنابراین مسیر صحیح رسیدن به خودکفایی در محصولات اساسی، افزایش سطح زیر کشت «دیم» و افزایش «بهره‌وری» تولید خواهد بود.

برای مطالعه بیشتر خبر سد 1 میلیارد دلاری در برابر تجارت کشاورزی را بخوانید.