آزمون بزرگ هند: از تحقیر ترامپ تا فرصت‌سازی‌های نوظهور چین

به گزارش تجارت نیوز، تجربه‌ همزمان تحقیر، توجیه و آزمون امری نادر است؛ اما امروز هند دقیقا با چنین وضعیتی روبه‌رو است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا پس از درگیری مرزی ماه مه پاکستان با هند و سپس تحمیل تعرفه‌هایی حتی بالاتر از تعرفه‌های چین بر کالاهای هندی، اسلام‌آباد را با آغوشی باز پذیرفته و 25 سال دیپلماسی را بر باد داده است. رئیس‌جمهوری ایالات متحده بعید است به این موضوع توجه کند که پرجمعیت‌ترین کشور جهان و پنجمین اقتصاد بزرگ دنیا چگونه واکنش نشان خواهد داد.

نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، به‌تازگی مسیر یک کشور نیرومندتر و متکی‌تر به خود را ترسیم کرده است. او همچنین در آستانه دیدار با شی جین‌پینگ در چین قرار دارد؛ دیداری پس از چهار سال رویارویی تلخ مرزی در هیمالیا میان دو کشور. به باور ناظران بیگانگی آمریکا با هند خطایی بزرگ است. اما برای دهلی‌نو، این وضع می‌تواند به فرصتی تاریخی بدل شود: آزمونی تعیین‌کننده برای اثبات این ادعا که دهلی‌نو در آستانه ابرقدرت شدن قرار دارد.

طعم دوگانه‌ تحقیر

تحقیر هند از سوی ترامپ از دو منظر قابل تامل است. نخست آنکه او در ۲۷ اوت، پس از محکوم کردن خرید نفت روسیه توسط هند، عوارض گمرکی ۲۵ درصدی اضافی بر کالاهای هندی وضع کرد؛ افزوده بر تعرفه‌ وارداتی ۲۵ درصدی پیشین. خرید نفت روسیه شاید عملی ناخوشایند باشد، اما با توجه به اینکه این کار بر اساس سازوکار و سقف قیمتی مدیریت‌شده توسط غرب انجام می‌شود، هند بخشی از نفت روسی را پالایش کرده و به اروپا صادر می‌کند، و بسیاری از کشورهای دیگر – از جمله چین – نیز همین نفت را خریداری می‌کنند. از همین رو اقدام آمریکا بیشتر به به سان مجازات هند تعبیر می‌شود.

از منظر دیگری رویکرد ترامپ را می‌توان به گونه‌ای تلاشی برای تحقیر هند تعبیر کرد، بالاخص با توجه به نزدیکی ترامپ به پاکستان این واقعیت بیشتر دهن‌کجی می‌کند. پس از حمله تروریستی در هند که مودی انجامش را به پاکستان نسبت داد، دو کشور وارد درگیری چهار روزه‌ای شدند که بیش از ۱۰۰ جنگنده در آن مشارکت داشتند. در آن بازه زمانی بیم از برخورد هسته‌ای میان دو بازیگر به شدت افزایش یافت. با این حال، ترامپ اکنون به دنبال توافق‌هایی در حوزه رمزارز و معادن در پاکستان است. او حتی در کاخ سفید با عاصم منیر، فرمانده سرسخت ارتش و حاکم عملی پاکستان ضیافت شام برگزار کرد؛ فردی که اکنون ترامپ را نامزد جایزه صلح نوبل می‌داند. افزون بر این، آمریکا پیشنهاد میانجی‌گری در مناقشه کشمیر را مطرح کرده؛ اقدامی برخلاف موضع دیرینه این بازیگر و شکستن تابوی هندی است.

از بی‌اعتمادی تا توجیه

بی‌توجهی آمریکا به یکی از منافع حیاتی امنیتی هند و تصمیمش برای مجازات تجاری این بازیگر، اعتماد عمومی در هند را خدشه‌دار کرده است. از سال ۲۰۰۴ روسای جمهور آمریکا، هند را به‌عنوان یک قدرت دموکراتیک رو به رشد و وزنه‌ای در برابر سلطه‌جویی چین در آسیا به رسمیت می‌شناختند. اقتصاد چهار هزار میلیارد دلاری و بازار سهام پنج هزار میلیارد دلاری هند، در برابر پاکستان گرفتار در بحران‌های بدهی، بی‌ثباتی و وابستگی به چین، تفاوتی فاحش دارد. اقدام ترامپ یک گل به خودی استراتژیک برای منافع آمریکا به شمار می‌رود؛ اشتباهی که بر غفلت واشنگتن از ناتو در اروپا نیز می‌افزاید. از همین رو، شماری از هندی‌ها اکنون درگیر بی اعتمادی مزمن شده‌اند.

هند از زمان استقلال در ۱۹۴۷، از پیوستن به اتحادهای نظامی پرهیز کرده؛ هرچند نام این سیاست از «عدم تعهد» به «چندجانبه‌گرایی» تغییر یافته است. دهلی‌نو همچنین بخشی از سلاح‌های خود را از روسیه تهیه می‌کند و بخش دیگر را از اروپا، اسرائیل و آمریکا. چین تامین‌کننده نهاده‌های صنعتی است و غرب بازار و فناوری را فراهم می‌آورد. با این حال، در سال ۲۰۲۰ و پس از یخ‌زدگی روابط با چین به دلیل درگیری‌های مرزی، برخی در واشنگتن امیدوار بودند این روند به شکل‌گیری یک شبه‌اتحاد با آمریکا منجر شود. تبادل اطلاعات و مانورهای نظامی مشترک آمریکا و هند، که ژاپن و استرالیا نیز در آن حضور داشتند، در نهایت به توافق استراتژیک سال ۲۰۲۴ برای همکاری‌های دفاعی نزدیک‌تر انجامید. اما هندی‌هایی که نسبت به پیوندهای بین‌المللی بدبین بوده‌اند، اکنون خود را محق می‌دانند و همان‌طور که همیشه هشدار داده بودند، وابستگی به آمریکا را خطرناک‌تر توصیف می کنند. در همین چارچوب سفر مودی به چین نیز پیامی است مبنی بر اینکه هند گزینه‌های دیگری روی میز دارد.

آزمون سرنوشت‌ساز برای هند

تحقیر و توجیه همزمان اکنون به آزمونی برای توانمندی‌ها و تاب‌آوری هند بدل شده است. مودی در طول یازده سال گذشته بر ملت‌سازی، نوسازی و تمرکز قدرت تمرکز داشته است. هرچند ناکامی‌هایی هم ثبت شده: برنامه صنعتی‌سازی نتایج محدودی به بار آورده و نتوانسته فرصت‌های شغلی لازم را ایجاد کند؛ نظام آموزشی ضعیف باقی مانده و مودی گاهی به سوی ناسیونالیسم هندو لغزش پیدا می‌کند. اما در کنار این ناکامی‌ها، موفقیت‌هایی نیز حاصل شده است: توسعه جاده‌ها و فرودگاه‌ها، گسترش پرداخت‌های دیجیتال و سامانه‌های مالیاتی یکپارچه، زمینه‌ساز بازار واحد عظیم داخلی شده است. نظام مالی کشور تقویت شده، بازار سرمایه عمیق و متکی بر پس‌انداز داخلی شکل گرفته، حساب جاری تقریبا متوازن است و بانک‌ها رویکردی محتاطانه دارند. هرچند احتمال کمتری دارد هند زنجیره‌های تامین جهانی را در قالب سیاست «چین + یک» جذب کند، اما همین بنیان‌ها به دهلی کمک می‌کند تا شوک تجاری را تاب آورد. پیش‌بینی می‌شود رشد اقتصادی بالای ۶ درصد باقی بماند و هند را به پویاترین اقتصاد بزرگ جهان بدل سازد. طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول، تا سال ۲۰۲۸ این کشور سومین اقتصاد بزرگ دنیا خواهد بود.

خطر بازگشت به انزواگرایی

با این حال خطر اصلی آن است که رفتار تهاجمی آمریکا موجب احیای گرایش‌های انزواگرایانه و ضدغربی در هند شود. مودی در سخنرانی روز استقلال در ۱۵ اوت، بر خودکفایی بیشتر تاکید کرد. اما اگر هند بیش از این به درون‌گرایی سوق پیدا کند، صنعت خدمات این کشور که اکنون تقریبا به اندازه همه بخش‌های دیگر صادر می‌شود، به خطر می‌افتد. شرکت‌های خدمات فناوری هند نیمی از درآمد خود را از مشتریان آمریکایی کسب می‌کنند. هند دومین بازار بزرگ جهانی برای کاربران OpenAI است. افزون بر این، برای تسریع صنعتی‌سازی، کشور نیازمند واردات بیشتر ماشین‌آلات و نهاده‌ها از چین است. از همین رو بهتر آن است که هند تلاش کند خسارت را محدود کند. این امر می‌تواند از طریق امتیازات منطقی همچون کاهش تعرفه‌ها، خرید کمتر نفت روسیه و واردات بیشتر گاز طبیعی آمریکا محقق شود. پیوندهای عمیق میان دو کشور، از جمله جامعه بزرگ مهاجران هندی در آمریکا، همچنان پابرجاست. مودی درست می‌اندیشد که به چین سفر کند؛ چراکه تقویت تولید صنعتی هند در دهه آینده هم به روابط تجاری با چین و هم به همکاری فناوری با آمریکا نیاز دارد. افزون بر این، او باید به دنبال توافق‌های تجاری جدید باشد، مشابه قراردادهای اخیر با بریتانیا و امارات متحده عربی.

نگاه به بیرون برای اصلاح در درون

اولویت دوم باید اصلاحات داخلی باشد. سرنوشت هند ـ و انتخاب آن ـ استقلال است. در جهانی خصمانه، اندازه و پویایی اقتصاد اهمیت مضاعف می‌یابد؛ بالاخص دستیابی به شرایط بهتر در توافق‌ها، تامین هزینه‌های دفاعی و ارتقای سطح زندگی حتی اگر تجارت جهانی کند شود. هند چندین سال است در انتظار اصلاحات بزرگ مانند آزادسازی کسب‌وکار، اصلاح دستگاه قضایی، نوسازی کشاورزی، زمین و شبکه‌های توزیع انرژی است. بسیاری از این اصلاحات نیازمند همکاری دولت مرکزی و ایالت‌هاست. مایه دلگرمی است که مودی به‌تازگی وعده داده است مالیات بر کالا و خدمات را ساده‌سازی کرده و اقتصاد را آزادتر کند؛ او از «نسل جدید اصلاحات» سخن گفته است. پس از یازده سال در قدرت، او باید سریع‌تر و عمیق‌تر پیش رود. رویارویی با چالش‌های بنیادی داخلی همواره در راستای منافع ملی هند بوده است؛ اکنون، در جهانی پرمخاطره، بهترین سپر دفاعی کشور نیز همین دیدگاه است.