بررسی پیامدهای اقتصادی توقف جنگ ایران و اسرائیل در رفتار عمومی

به گزارش تجارت نیوز، روزنامه فرهیختگان نوشت: یکی از این داده‌های مهم، داده‌های شبکه شاپرک از خرید کالا و خدمات است. این داده‌ها که شامل خریدهای کارتخوان‌ها، خرید موبایلی و خریدهای ابزارهای اینترنتی است، موارد حائز اهمیتی برای سیاستگذاران دارد.

تعداد تراکنش‌ها به طور قابل توجهی با نشان دادن تراکنش‌های خرد، می‌تواند تصویر بهتری از رفتار مصرفی مردم داشته باشد. داده‌های شاپرک نشان می‌دهد تعداد تراکنش‌ها در خردادماه نسبت به اردیبهشت امسال کاهش ۳.۳ درصدی و نسبت به خرداد سال ۱۴۰۳ رشد کمتر از یک درصدی داشته است. عدم رشد قابل توجه تعداد تراکنش‌ها به رغم فشار رسانه‌ای سنگین از سوی رسانه‌های معاند، گرچه بخشی از آن می‌تواند در نتیجه به تأخیر انداختن خریدهای غیرضرور هم باشد، اما گواه ارزشمندی از انسجام اجتماعی مردم ایران در طول جنگ است که باعث شد توزیع کالاهای اساسی در کل کشور طی دوره جنگ با مشکلات کمتری روبه‌رو شده و ما شاهد خالی شدن قفسه فروشگاه‌ها در نتیجه هجوم مردم و کمبود کالاهای اساسی نباشیم.

مردمی که احتکار نکردند

در اغلب کشورها زمانی که اتفاق غیرمنتظره، ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی مانند زلزله، سیل، طوفان یا جنگ رخ می‌دهد، معمولاً تصاویر زیادی از صف‌های طولانی جلوی فروشگاه‌ها و حتی بعضا تصاویر غم‌انگیزی از هجوم و حمله مردم به فروشگاه‌ها و خالی شدن قفسه آن‌ها منتشر می‌شود. نکته قابل تامل اینکه، در جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم‌صهیونیستی گرچه با افزایش تردد در برخی از استان‌ها همچون استان‌های شمالی، در روزهای اول جنگ مردم شاهد ترافیک سنگین و افزایش قابل‌توجه تقاضای اقلام اساسی همچون بنزین و نان بودند، اما تقریباً هیچ تصویری از هجوم مردم به فروشگاه‌ها و خالی شدن قفسه‌های آن‌ها منتشر نشد.
دراین‌خصوص، داده‌های شبکه شاپرک نیز موارد قابل تأملی را نشان می‌دهد. بر اساس این داده‌ها، تعداد تراکنش‌های خردادماه ۴ میلیارد و ۵۰۹ میلیون فقره بوده که نسبت به تراکنش‌های اردیبهشت سال جاری کاهش ۳.۳ درصدی و نسبت به تعداد تراکنش‌های خرداد ۱۴۰۳ (تعداد ۴ میلیارد و ۴۶۶ میلیون فقره) افزایش کمتر از یک درصدی داشته است. گرچه بخش زیادی از تراکنش‌های خرید کالا و خدمات در ۹ روز انتهایی خردادماه تحت تأثیر جنگ قرار گرفت و انجام آن‌ها از سوی خریداران به زمان دیگری موکول شده (عمدتاً خریدهای غیرضرور)، اما داده‌های شاپرک نشان می‌دهد خریدهای خُرد در خردادماه افزایش چشمگیری نداشته و می‌توان گفت مردم ایران در طول جنگ تحمیلی دست به احتکار اقلام اساسی که معمولاً در چنین حوادثی رخ می‌دهد، نزده‌اند.

این مشارکت و همراهی مردم موضوعی است که دولتمردان نیز بارها از آن به‌عنوان دستاورد ارزشمند انسجام اجتماعی یاد می‌کنند. توجه داشته باشیم گرچه بخشی از نیازهای غیرضرور اعم از کالا و خدمات در آن ۹ روز انتهایی خردادماه از فرایند خرید مردم حذف شده، اما افزایش تراکنش‌های خرد می‌توانست روند داده‌های شبکه شاپرک را به طور اساسی تغییر داده و با خالی شدن قفسه‌ها در برخی اقلام اساسی، دولت و کشور را با مشکلات جدی روبه‌رو کند. به عبارتی، گرچه دست دولت در ذخایر اقلام اساسی و ضروری کشور پر بود، اما افزایش شدید تقاضای کالا در برخی مناطق و استان‌ها می‌توانست تعادل عرضه و تقاضا را به هم ‌زده و مشکل‌ساز شود، با این حال به‌رغم تبلیغات سنگین رسانه‌های معاند خریدهای مردم ایران در طول جنگ ۱۲ روزه تقریباً روند عادی داشته و این موضوع قابل تقدیر است.
رشد عجیب خریدهای بالای ۷۵ میلیون تومان!

در بخش کارتخوان‌های فروشگاهی طی خردادماه امسال حدود ۹۸.۱ درصد از تعداد تراکنش‌های خرید کارتخوان‌ها مربوط به خریدهای زیر ۲ میلیون تومان بوده است. در خرداد ۱۴۰۳ حدود ۹۹.۹ درصد از تعداد تراکنش‌های کارتخوان‌ها مربوط به خریدهای زیر ۲ میلیون تومان بوده است. اما اتفاق قابل تامل در بخش مبلغی یا ارزش تراکنش‌ها رخ داده است. طبق داده‌های شاپرک، درحالی که ۷۲ درصد از مبلغ تراکنش‌ها مربوط به خریدهای زیر ۱۰ میلیون تومان بوده، این عدد در خردادماه امسال برای تراکنش‌های زیر ۱۰ میلیون تومان ۲۴.۵ درصد بوده است.
براساس داده‌های شاپرک در خردادماه امسال در اتفاق قابل تاملی، ۵۰ درصد از تراکنش‌ها مربوط به خریدهای بالای ۷۵ میلیون تومان رخ داده است، سهمی که در خرداد ۱۴۰۳ حدود ۳.۵ درصد بوده است. این اعداد نشان می‌دهد سهم چشمگیر خریدهای بالای ۷۵ میلیون تومان مربوط به مردم عادی نبوده و به نظر می‌رسد ناشی خریدهای احتیاطی و حتی تصور بدبینانه مربوط به احتکار برخی اصناف و فعالان بازار بوده است. البته حمله سایبری به بانک سپه و پاسارگاد و اختلال سامانه‌های این دو بانک نیز می‌تواند عاملی در افزایش خریدهای با ارقام بالا از سوی اصناف و استفاده آنان از کارتخوان به جای سایر روش‌های انتقال پول باشد.

نکته دیگری نیز که باید در اینجا به آن پرداخت این است که در بخش کارت‌خوان‌های فروشگاهی، مقایسه طبقات خریدها نیز نشان می‌دهد اتفاق غیرمنتظره در بخش خریدهای خرد رخ نداده است، به‌طوری‌که تعداد ۳.۶ میلیارد تراکنش کارتخوان‌ها مربوط به خریدهای زیر ۶۰۰ هزار تومان بوده که نسبت به خردادماه سال ۱۴۰۳ کاهش ۶ درصدی داشته است. همچنین تعداد تراکنش‌های بین ۶۰۰ هزار تومان تا ۲۰ میلیون تومان نیز از ۲۲۲ میلیون تراکنش در خرداد سال گذشته با رشد ۴۲ درصدی به ۳۱۶ میلیون تراکنش رسیده و تراکنش‌های بالای ۲۰ میلیون تومان نیز از ۴.۳ میلیون تراکنش با رشد ۳۱ درصدی به ۵.۶ میلیون تراکنش رسیده است.

ارزش تراکنش‌ها چقدر کم شد؟

گفته شد باتوجه‌به اینکه بخش زیادی از تراکنش‌ها در زمان جنگ و حوادث طبیعی و غیرطبیعی مربوط به کالاهای اساسی و خریدهای خرد است، در گزارش حاضر عمده مباحث پیرامون تعداد تراکنش‌ها بوده و سعی شده برای تصویرسازی بهتر از رفتار مردم در طول جنگ کمتر به رقم و ارزش تراکنش‌ها پرداخته شود. بااین‌حال داده‌های شاپرک نشان می‌دهد در خردادماه امسال ارزش تراکنش‌های شاپرک حدود ۱۶۴۲ هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به اردیبهشت کاهش ۵.۲ درصدی داشته است. همچنین این میزان نسبت به خرداد ۱۴۰۳ افزایش بیش از ۳۲ درصدی داشته است. با توجه به اینکه قضاوت درخصوص ارزش تراکنش‌ها بدون توجه به تغییر و تحولات تورم نمی‌تواند قضاوت دقیقی باشد، در اینجا ارزش حقیقی تراکنش‌ها نیز مقایسه شده است. طبق داده‌های شرکت شاپرک، در خردادماه امسال ارزش حقیقی (تورم‌زدایی‌شده) تراکنش‌ها نسبت به خرداد سال گذشته کاهش نزدیک به ۲۷ درصدی داشته است.

استان‌های شمالی در خرید اول نشدند

یکی از نکات قابل تامل در تراکنش‌های خردادماه (که عملاً ۹ روز از جنگ را شامل می‌شود)، تغییر و تحولات تعداد تراکنش‌های استانی شبکه شاپرک است. قبل از اینکه به بیان اعداد و ارقام بپردازیم، لازم به ذکر است که از آنجایی که بخش بزرگی از خریدهای مردم در حوادثی همچون جنگ، به خریدهای خُرد و مصرفی اختصاص دارد، انتظار این است که مقاصدی که بیشترین مهمانان را از استان‌ها و شهرهای دیگر میزبانی کرده‌اند، با افزایش قابل توجه در تعداد تراکنش‌ها روبه‌رو شوند.
در این خصوص داده‌های شاپرک نشان می‌دهد در خردادماه امسال تعداد کل تراکنش‌های شاپرک (شامل کارتخوان‌ها، ابزارهای موبایلی و اینترنتی) ۴ میلیارد و ۵۰۹ میلیون فقره بوده که نسبت به تعداد ۴ میلیارد و ۶۶۳ میلیون فقره تراکنش در اردیبهشت کاهش ۳.۳ درصدی داشته است.

در بین استان‌های کشور، تعداد تراکنش‌های استان زنجان در خردادماه نسبت به اردیبهشت امسال به طرز شگفت‌آوری با رشد ۱۰۶ درصدی روبه‌رو شده است. استان اردبیل در رتبه دوم قرار داشته و رشد تراکنش‌ها در این استان با فاصله بسیار زیاد حدود ۷.۴ درصد بوده است. استان‌های گیلان و مازندران که گفته می‌شود با بیشترین تعداد مهمانان در دوره جنگ روبه‌رو بوده‌اند، رشد تعداد تراکنش‌ها در این دو استان شمالی به ترتیب ۶.۷ و ۵.۹ درصد بوده است. استان‌های لرستان، همدان، مرکزی، چهارمحال و بختیاری، گلستان و سمنان در رتبه‌های پنجم تا دهم قرار دارند، رشد تراکنش‌ها در این استان ها به ترتیب ۴، ۳.۸، ۳.۲، ۲.۹، ۲.۳ و ۱.۹ درصد بوده است.

اما طی خردادماه امسال در ۱۶ استان از ۳۱ استان کشور، تعداد تراکنش‌ها منفی بوده است. در صدر استان‌هایی که خرید کالا و خدمت کاهش شدیدی داشته، استان تهران قرار دارد. در این استان تعداد تراکنش‌ها نسبت به اردیبهشت امسال کاهش ۱۵.۸ درصد داشته است. پس از تهران، بوشهر با کاهش ۸.۴ درصدی در رتبه دوم و هرمزگان با کاهش ۵.۷ درصد در رتبه سوم قرار دارد. یزد، قم، اصفهان، خوزستان، کرمان و البرز نیز در رتبه‌های بعدی با کاهش ۴ تا ۵ درصدی در تعداد تراکنش‌ها قرار دارند.

منبع: روزنامه فرهیختگان