حکم شرعی «هدیه به مدیران ولو در حد سررسید»

در بسیاری از موارد به دلیل عدم آشنایی کافی با احکام شرعی، انحراف از درجات کوچک آغاز و به مرور گسترش می‌یابد و اثرات وضعی سوء و ناگواری را در سطوح مختلف جامعه به نمایش می‌گذارد. یکی از مواردی که در جامعه ما نزدیک است که به عادت تبدیل شود و قبح آن از بین برود، آن چیزی است که از آن با عنوان هدیه به مدیران یاد می‌شود.

این هدایا گاهی به صورت کارت هدیه است و گاه به صورت سر رسیدی نفیس که ممکن است در برخی موارد داخل آن ربع سکه ای نیز گنجانده شده باشد. با توجه به نکات یادشده،  با طرح استفتایی نظر مراجع تقلید را در مورد دریافت هدایا توسط مسئولین جویا شده است، متن این پرسش و پاسخ به این شرح است.

سؤال : حکم استفاده از هدایایی را که مشاوران، پیمانکاران و … به واسطه جایگاه شغلی و دولتی، به مدیران دولتی و شرکت‌ها می‎دهند، بیان فرمایید و آیا ناچیز بودن هدیه (مانند سررسید، کارت تبریک، شکلات و ….) موجب تفاوت در حکم است؟

پاسخ آیت الله العظمی سیدعلی خامنه ای: به‌ طور كلى هدیه در محیط كار و از جانب ارباب رجوع، یكى از خطرناک‌ترین چیزها است و هر ‏چه بیشتر از آن اجتناب كنید به صرفه دنیا و آخرت شما خواهد بود، فقط در یك ‏صورت دریافت آن جایز است و آن این است كه هدیه دهنده با اصرار زیاد و با ‏امتناع مأمور از قبول، بالأخره به نحوى آن را اهدا كند آن هم بعد از انجام كار و ‏بدون مذاكره و حتى توقّع قبلى.

پاسخ آیت الله العظمی مکارم شیرازی: اگر جنبه رشوه داشته باشد حرام است و اگر جنبه رشوه نداشته باشد، بلکه هدیه ای بدون چشمداشت هرگونه کار خلافی بوده باشد مانعی ندارد، ولی باید خلاف مقررات مؤسسه ای که در آن کار می‌کند نباشد.

پاسخ آیت الله العظمی نوری همدانی: به مقتضای قوانین عمل شود.

پاسخ آیت‌الله العظمی وحید خراسانی: هدیه اگر براى تطمیع و وادار كردن گیرنده هدیه به تخلّف از قانون یا شرع باشد، مثل اینكه بخواهد حق دیگران را تضییع نماید گرفتن آن جایز نیست و در صورتى كه براى تسهیل در امر هدیه دهنده باشد، خلاف اخلاق ایمانى است و اگر براى تشویق زیردستان از طرف كارفرما است مانعى ندارد

الف