دریاچه ارومیه در آستانه فروپاشی/ امید احیا زنده است

به گزارش تجارت نیوز، دریاچه ارومیه که روزگاری به‌عنوان بزرگ‌ترین دریاچه شور خاورمیانه شناخته می‌شد، امروز به نماد یک بحران زیست‌محیطی و اجتماعی بدل شده است. کاهش بارندگی، برداشت بی‌رویه منابع آبی و مدیریت ناهماهنگ، این پهنه آبی را در آستانه نابودی قرار داده؛ بحرانی که حالا نه تنها محیط زیست، بلکه اقتصاد، معیشت و حتی امنیت شمال‌غرب کشور را تهدید می‌کند.

در حالی که وضعیت دریاچه ارومیه هر روز بحرانی‌تر می‌شود، اختلاف نظرها میان مسئولان و کارشناسان درباره راه‌های نجات این پهنه آبی ادامه دارد.

هشدار صریح محیط زیست آذربایجان غربی

حجت جباری، مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی، در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، تأکید کرد: اگر روند فعلی مدیریت منابع آب در کشاورزی و برداشت‌های بی‌رویه ادامه یابد، احیای دریاچه دیگر ممکن نخواهد بود.

وی یادآور شد: دریاچه از اوایل دهه ۱۳۹۰ عملاً فصلی شده؛ تابستان‌ها خشک و در زمستان تنها اندکی آب در آن جمع می‌شود.

جباری همچنین با اشاره به ذخیره ۶.۵ میلیارد تنی نمک در کف دریاچه، برداشت مدیریت‌شده از این منابع را راهی برای کاهش شوری آب دانست، هرچند این اقدام را نیازمند بررسی دقیق زیست‌محیطی عنوان کرد.

دریاچه ارومیه قربانی بی توجهی به الگوی مصرف آب

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان‌غربی با اشاره به ناکافی بودن اقدامات عمرانی در احیای دریاچه ارومیه گفت: آینده این زیست‌بوم ارزشمند وابسته به اصلاح الگوی مصرف آب و اجرای طرح‌های نرم‌افزاری پایدار است.

جباری، اظهار کرد: طی سال‌های اخیر اعتبارات زیادی صرف پروژه‌های سخت‌افزاری احیای دریاچه شده، اما اکنون بیش از هر زمان دیگری اجرای برنامه‌های نرم‌افزاری و مستمر برای بازگشت حیات به این اکوسیستم ضروری است.

وی با تأکید بر اینکه مدیریت منابع آبی در حوضه آبریز اصلی‌ترین عامل در احیای دریاچه محسوب می‌شود، افزود: شرایط اقلیمی و منابع آبی استان نسبت به گذشته تغییر چشمگیری داشته و افزایش دما همراه با کاهش بارندگی، ضرورت اصلاح الگوهای مصرف را دوچندان کرده است.

وی افزود: پرهیز از کشت محصولات پرمصرف و بهره‌گیری از شیوه‌های نوین آبیاری از مهم‌ترین راهکارها در این زمینه است.

جباری با اشاره به وجود ۴۰ تالاب دائمی و فصلی در آذربایجان‌غربی خاطرنشان کرد: این تالاب‌ها در دوره افت سطح آب دریاچه ارومیه، زیستگاه‌های جایگزین برای گونه‌های جانوری پارک ملی دریاچه بوده‌اند و نقشی کلیدی در تداوم حیات‌وحش ایفا کرده‌اند.

مدیرکل محیط‌زیست استان همچنین نقش رسانه‌ها را در فرهنگ‌سازی و جلب مشارکت عمومی مهم ارزیابی کرد و گفت: هرچه آگاهی مردم نسبت به محیط‌زیست افزایش یابد، حرکت در مسیر توسعه پایدار آسان‌تر و خسارت به منابع طبیعی کمتر خواهد شد.

امید کارگروه ملی؛ احیای تدریجی اما پایدار

در مقابل، سعید عیسی‌پور، عضو دبیرخانه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، دیدگاه‌های بدبینانه برخی مسئولان را «غیرکارشناسی» خواند و گفت: کاهش ۳۰ درصدی بارندگی و افزایش میانگین دما تا دو درجه، شرایطی استثنایی ایجاد کرده، اما این به معنای پایان مسیر احیا نیست.

وی با تأکید بر اینکه دولت همچنان در تأمین بخشی از حقابه دریاچه، به‌ویژه از طریق سد کانی‌سیب، مصمم است گفت: این رویکرد نشانه‌ای از تداوم عزم جدی برای نجات دریاچه است.

گزینه‌های بحث‌برانگیز؛ از انتقال آب تا بارورسازی ابرها

پیشنهادهای مختلفی برای نجات دریاچه ارومیه مطرح شده است. احمد نژاد حسینی، استاد دانشگاه ارومیه، در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، انتقال آب از دریاچه وان ترکیه را بهترین گزینه اقتصادی و اجرایی دانست و گفت: امکان تهاتر انرژی با ترکیه، این طرح را نسبت به انتقال از خلیج فارس یا دریای سیاه مقرون‌به‌صرفه‌تر می‌کند.

در همین حال، حسن ابراهیم فر، استاد فیزیک دانشگاه تهران، در گفت و گو با ایلنا، راهکاری متفاوت ارائه داد و گفت: بارورسازی ابرها با استفاده از فناوری لیزر می تواند به اخیای دریاچه ارومیه کمک کند.

به گفته وی، این روش که در آمریکا، امارات و عربستان نیز به‌کار رفته، می‌تواند با خنثی‌سازی بار الکتریکی ابرهای مدیترانه‌ای، احتمال بارش در منطقه را افزایش دهد.

ستاد احیای دریاچه ارومیه باید به‌صورت واقعی فعال شود

حاکم ممکان، نماینده مردم ارومیه در گفت و گو با ایلنا، با انتقاد از وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه، خواستار احیای مؤثر و واقعی ستاد احیای دریاچه شد و گفت: وضعیت بحرانی و نگران‌کننده دریاچه ارومیه نه‌تنها یک دغدغه زیست‌محیطی، بلکه بحرانی اجتماعی، اقتصادی و حتی امنیتی برای شمال‌غرب کشور است.

این نماینده مجلس با اشاره به هزینه‌های گذشته افزود: با وجود تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه و صرف هزاران میلیارد تومان بودجه، امروز شاهد خشک شدن این پهنه آبی، تهدید جدی کشاورزی منطقه و مهاجرت فزاینده روستاییان هستیم.

وی تأکید کرد: دولت باید هرچه سریع‌تر نسبت به فعال‌سازی واقعی ستاد احیای دریاچه ارومیه و تخصیص اعتبارات کافی برای اجرای طرح‌های مؤثر به‌ویژه در حوزه انتقال آب اقدام کند.

واکنش کارشناسان به عملکرد ستاد احیا

کارشناسان حوزه آب و محیط زیست بارها نسبت به ناکارآمدی برنامه‌های گذشته هشدار داده‌اند. به گفته آنان، بسیاری از طرح‌های مصوب ستاد احیا طی یک دهه گذشته یا نیمه‌کاره رها شده یا اثرگذاری ملموسی نداشته است.

رضا علیزاده، کارشناس مدیریت منابع آب، در گفت‌وگو با ایلنا، گفت: مسئله اصلی، عدم هماهنگی میان وزارتخانه‌ها و نهادهای اجرایی است. بدون تغییر الگوی کشت و مدیریت جدی مصرف آب در کشاورزی، هرگونه طرح انتقال آب یا لایروبی تنها مُسکن موقت خواهد بود.

به گزارش ایلنا، خشک شدن دریاچه ارومیه دیگر یک هشدار زیست‌محیطی صرف نیست؛ زنگ خطری است برای آینده اجتماعی و اقتصادی آذربایجان‌غربی. اگر دولت و مجلس در فعال‌سازی واقعی ستاد احیا تعلل کنند، پیامدهای آن مهاجرت گسترده، فرونشست زمین و حتی چالش‌های امنیتی خواهد بود که تنها با هم‌افزایی نهادی، تغییر جدی الگوی کشاورزی، شفافیت مالی و تخصیص اعتبارات پایدار می‌توان امید داشت که دریاچه ارومیه بار دیگر به حیات بازگردد.

منبع: ایلنا