دو شرط مهم صعود شاخص‏‏‌های سهامی / بورس سبزپوش می‌ماند؟

به گزارش تجارت نیوز، : گره اصلی بازارها بی‌گمان چشم‌انداز مذاکرات است. معاملات بازارهای دارایی به مرحله‏‏‌ای حساس رسیده و با عبور از پنجمین دور گفت‌وگوی غیرمستقیم ایران و آمریکا، فعالان اقتصادی همچنان در بلاتکلیفی به سر می‏‏‌برند. تکاپوی سرمایه‌گذاران در هفته‏‏‌ای که گذشت حاوی یک‌پیام مهم بود؛ ابهامات و تعدد ریسک‏‏‌های سیاسی و اقتصادی، بازارها را در دوراهی صعود و سقوط قرار داده است. این اتفاق از نخستین دور مذاکرات هسته‏‏‌ای کشور کلید خورد. با توجه به اینکه دور پنجم گفت‌وگوهای تهران و واشنگتن نیز بدون توافق نهایی پایان یافت، موجی از ابهام در آسمان بازارها پرسه می‏‏‌زند. همان‌طور که قابل پیش‌بینی بود، بورس‏‏‌بازان در نخستین واکنش به مذاکرات رم، تغییراتی را در استراتژی معاملاتی خود ایجاد کردند. شنبه روز متعادلی برای بازار سهام رقم خورد و بعد از سه‌روز خروج پول گسترده از بازار شاهد بازگشت سهامداران حقیقی به صحنه معاملات بودیم. در آخرین هفته اردیبهشت‏‏‌ماه حقیقی‌ها بیش از ۷همت پول از تالار سهام خارج کردند.

بسیاری از کارشناسان رفت و برگشت پول از بازار سرمایه را به طور مشخص به ریسک‌‌‌های سیاسی و ابهامات پیرامون سرنوشت مذاکرات هسته‌‌‌ای مرتبط می‌دانند. اظهارات کارشناسی نشان می‌دهد که تداوم صعود شاخص‌‌‌های سهامی در دو پرده قابل نمایش است. واقعیت امر آن است که پایداری در مسیر سبز در حالی رخ خواهد داد که متغیرهای اثرگذار وضعیتی باثبات را تجربه کنند. گام بعدی عبور از سیاستگذاری‌‌‌های دستوری است.

رفت و برگشت‌‌‌های پی در پی

با وجود رشد شاخص‌‌‌های سهامی در نخستین روز هفته، اکنون یکی از فشارهای جدید به معامله‌‌‌گران، ابهامات جدید از بستر ریسک‌‌‌های سیاسی است که از سوی کارشناسان مطرح شده است. این مساله به این دلیل حائز اهمیت است که وضعیت دادوستدهای خردادماه را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. اگرچه از اواسط فروردین‌‌‌ماه، بورس عملکرد قابل قبولی را نسبت به سایر بازارهای دارایی نشان داده است، اما با توجه به رفتار سراسیمه سهامداران در رویارویی با ریسک‌‌‌ها، این وضعیت می‌‌‌تواند پایدار نماند. بورس تهران از ابتدای سال موفق به کسب بازدهی حدود ۱۶درصدی شده است.

بررسی‌های آماری نشان می‌‌‌هد بورس تا ۲۹اردیبهشت‌‌‌ماه تا مرز ۲۰‌درصد بازدهی هم حرکت کرده، اما در روزهای بعد از آن و با تعلیق سناریوهای خوش‌بینانه از میز گفت‌وگوهای هسته‌‌‌ای، بلافاصله با عقب‌نشینی ۴درصدی و خروج پول، بازی را به نفع فروشندگان تغییر داده است. این موضوع بیانگر آن است که همزمان با شکل‌گیری تردیدهای جدید حول محور ریسک‌‌‌ها ممکن است شاخص کل بازار سهام، بازدهی به‌دست‌آورده را رفته‌رفته پس دهد. به همین منظور سیگنال‌‌‌های مثبت از وضعیت متغیرهای اثرگذار می‌‌‌توانند مانع سررسید رونق بورس شوند.

معاملات بازار سهام در ماه‌های گذشته با فرازونشیب‌‌‌های بسیاری همراه بوده است. پیش از این به نظر می‌‌‌رسید دو متغیر «ارزندگی» و «جاماندگی از رشد» بتوانند به‌عنوان دو بال صعود، شاخص‌‌‌های سهامی را یاری دهند، اما تحلیلگران بر این باورند که رشد بورس صرفا به دلیل برگزاری مذاکرات رخ داده است. از این منظر است که حتی ضعیف‌‌‌ترین سیگنال از سوی این متغیر می‌تواند سد راه پایداری بورس در مسیر صعودی شود. در هفته‌‌‌های اخیر نیز مشاهده کردیم که چگونه تغییر زمان مذاکرات، ادامه روند صعود بورس را به تاخیر انداخت. اینک این پرسش مهم مطرح می‌شود که تا چه زمانی روند بازارها به فرآیند مذاکرات سیاسی گره می‌‌‌خورد؟ تجربه ادوار گذشته نشان می‌دهد همه بازارها در مواجهه با نااطمینانی‌‌‌های حاکم بر وضعیت متغیرهای اثر‌گذار بر معاملات، ناپایدار و غیر‌قابل پیش‌بینی ظاهر شده‌‌‌اند. نزدیک‌‌‌ترین دوره به این وضعیت را می‌‌‌توان در واکنش بازارها به تعدد تحولات سال ۱۴۰۳ مشاهده و ردپای این مساله را در عملکرد ضعیف «بورس ۱۴۰۳» ردیابی کرد.

بازار سرمایه در سال گذشته همسو با ریسک‌‌‌های بیرونی و با کسب بازدهی ۲۳درصدی، قافیه را به رقبایش باخت و در قعر جدول بازدهی بازارهای دارایی قرار گرفت. بعد از انتخاب مسعود پزشکیان به‌‌‌عنوان رئیس دولت چهاردهم، انتظار بر این بود که به مرور آرامش به فضای سیاسی کشور بازگردد و بازارهای دارایی و بورس تهران نیز متعاقبا از این امر تاثیر مثبتی دریافت کنند. با این حال اتفاقات غیرمنتظره‌‌‌ای که در تهران رخ ‌‌‌داد و ترور رئیس دفتر سیاسی حماس در تهران، واکنش سریع معامله‌‌‌گران را به دنبال داشت. تشدید فشار عرضه در بورس تهران تا جایی ادامه یافت که پس از آن و با تداوم ریسک‌‌‌های سیستماتیک و ژئوپلیتیک در ۶ماه دوم سال ۱۴۰۳ نیز ۳۳همت پول حقیقی در این سال از بازار سرمایه خارج شد. کارشناسان معتقدند تا زمان بی‌ثباتی ریسک‌‌‌ها، مسیریابی بازارها مقوله‌‌‌ پیچیده و سختی خواهد بود. اما موضوعی که تحلیلگران بر آن اتفاق نظر دارند، این است که فضای خوش‌بینی ناشی از سیاست خارجی کشور، به کاهش انتظارات تورمی، عقب‌نشینی دلار و پیشروی شاخص‌‌‌های سهامی منجر خواهد شد.

با نگاهی به وضعیت بازار سهام در سال ۹۲ نیز درمی‌‌‌یابیم که به دلیل خوش‌بینی‌‌‌های ایجادشده در فضای سیاسی کشور پس از روی کارآمدن حسن روحانی به عنوان رئیس دولت یازدهم در خرداد۹۲، بازار سهام تا دی‌‌‌ماه ۹۲ به دلیل انتظاراتی که در خصوص احتمال به نتیجه رسیدن مذاکرات برجامی وجود داشت، روند صعودی را در پیش گرفت و هر زمان که مذاکرات وارد مسیر پرپیچ و خم شده، اصلاح بورس تهران نیز عمیق‌‌‌تر شده است؛ به طوری که نماگر اصلی بورس متاثر از عدم‌قطعیت‌‌‌های سیاسی از دی ۹۲ تا دی ۹۴ به مدت دوسال ریزش ۳۰درصدی را تجربه کرد. ابهام یکی از عوامل مهم اثرگذار بر رفتار بازارهای دارایی، به‌‌‌ویژه بازار سهام است. در شرایطی که چشم‌‌‌انداز اقتصادی، سیاسی یا حتی روابط بین‌المللی نامشخص باشد، تصمیم‌گیری برای فعالان بازار دشوار می‌شود.

نبود شفافیت در حوزه سیاست‌‌‌های پولی و مالی، وضعیت درآمدهای دولت، نوسانات نرخ ارز یا حتی تعویق در تصمیمات کلان مانند توافقات بین‌المللی، همگی می‌‌‌توانند فضای عدم‌اطمینان را تقویت کنند. در چنین محیطی، تحلیل‌‌‌پذیری بازار کاهش یافته و پیش‌بینی روند آتی را با ریسک بالا همراه می‌کند. سرمایه‌گذاران معمولا در مواجهه با این ابهام‌‌‌ها یا به رفتارهای هیجانی روی می‌‌‌آورند یا در لاک احتیاط فرو می‌‌‌روند که هر دو پیامدهای منفی برای عمق و کارآیی بازار به همراه دارند. در نتیجه، تحت چنین شرایطی، چشم‌‌‌انداز بازار غیر‌قابل پیش‌بینی می‌شود.

با وجود تمایل بورس به صعود، اما ابهامات مانع پیش‌بینی‌پذیری روند بازارها شده است. از سویی دومین عامل اصلی فرار سرمایه‌گذاران از بورس را می‌توان دخالت دولت در قیمت‌گذاری محصولات عنوان کرد. این معضل موجب شده است تا در سال‌های اخیر هزینه‌‌‌ها از درآمد سبقت بگیرند و تولیدکنندگان نتوانند هزینه تحمیلی را با نرخ فروش تطبیق دهند. در نتیجه این امر در بسیاری از صنایع شاهد ناترازی بین سمت عرضه و تقاضا هستیم. در برخی صنایع همچون نیروگاه‌‌‌ها معضل قیمت‌گذاری دستوری موجب برهم‌خوردن نظم عرضه و تقاضا شده است. با توجه به وضعیت فعلی، می‌توان پیش‌بینی کرد که سرمایه‌گذاران مستاصل از این شرایط قید سرمایه‌گذاری را بزنند.

خرداد متفاوت ۱۴۰۴؟

بورس تهران در خرداد امسال، در آستانه یک نوسان مهم قرار دارد. براساس آنچه در صحنه مذاکرات میان ایران و آمریکا می‌گذرد، می‌‌‌توان دو سناریو را برای بازار سهام به تصویر کشید. با فرض آنکه ماحصل مذاکرات موفقیت‌آمیز باشد، احتمالا با انتشار اخبار توافق سیاسی، بازدهی بزرگی برای بورس در خرداد۱۴۰۴ رقم خواهد خورد؛ اما در صورتی که مذاکرات سیاسی به بن‌بست برسد، احتمالا حوادث خرداد سه‌سال گذشته تکرار خواهد شد. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد در ۱۴سال اخیر احتمال بازدهی منفی در ایستگاه پایانی بهار، ۵۷درصد بوده است. هرچند شانس تحقق بازدهی مثبت به‌خصوص با شرایط فعلی بورس، کم نیست و احتمالا بازدهی خرداد امسال می‌‌‌تواند جزو ۴۳درصد احتمال سبزپوشی قرار گیرد. پس از سال۹۹، با وجود رشد‌‌‌های محدود شاخص‌‌‌های سهامی، خرداد‌‌‌های پربازدهی در پیشگاه بورس قرار نگرفته است. انتشار نامه پرحاشیه نرخ خوراک پتروشیمی‌‌‌ها در خرداد۱۴۰۲ و همچنین تحولات پیرامون تغییر دولت سیزدهم، در خرداد۱۴۰۳، خاطره تلخی را در حافظه کوتاه‌‌‌مدت بازار حک کرده است. امسال نیز به دلیل وضعیت ریسک‌های سیاسی ممکن است بازار سهام در خرداد با حواشی همراه باشد. آنچه مهم است اینکه گره اصلی بازارها بی‌هیچ تردیدی همچنان مساله چشم‌انداز مذاکرات است.

به هر روی با بهبود شرایط سیاسی می‌‌‌توان پس از چهارسال، به سبزپوشی بورس در سومین‌‌‌ماه سال امیدوار ماند.

منبع: دنیای اقتصاد