سرنوشت زیمبابوه پس از رابرت موگابه

الهام میرمحمدی: رابرت موگابه، پس از 37 سال قدرت در تاریخ 21 نوامبر استعفا داد. وی که همواره به دلیل سیاست‌های اقتصادی و سرکوبی مخالفان سیاسی‌اش، تحت انتقاد محافل جهانی قرار داشته، با تلاش‌های ارتش پس از چهار دهه حکمرانی، ناچار شد از مقام خود کناره‌گیری کند.

به نقل از اکونومیست، مردم زیمبابوه که دهه‌های طولانی است در رنج به سر می‌برند، در نهایت دست به شورش زدند. اما حالا که امرسون منانگاگوا، جانشین او شده، سوال آنها این است که آیا او عملکرد بهتری خواهد داشت؟

منانگاگوا، معاون رئیس‌جمهور، یک هفته پیش از استعفای موگابه، پس از درگیری با گریس -همسر رابرت موگابه- متهم به خیانت شد و موفق شد به کمک ارتش و مخالفان دولت از کشور فرار کند.

تحلیل‌گران بر این باورند که منانگاگوا اخراج شد تا گریس جانشین رئیس‌جمهور سالخورده شود.

منانگاگوا پیش‌تر برای چندین دهه هم‌پیمان رابرت موگابه محسوب می‌شد و از او به‌ عنوان کسی یاد می‌شد که از رئیسش مخوف‌تر است و موگابه کارهای کثیف را به او می‌سپرد.

وی که به آزار و اذیت اپوزیسیون و سازماندهی تقلب در انتخابات مشهور است، در 22 نوامبر و پس از یک تبعید کوتاه‌مدت با وعده برقراری یک دموکراسی جدید به زیمبابوه بازگشت.

او به حامیانش در هراره -پایتخت این کشور- گفت: ما در نظر داریم اقتصاد زیمبابوه را توسعه دهیم. ما خواهان صلح و ایجاد شغل هستیم.

برای انجام این اقدامات اما امرسون منانگاگوا باید دو نکته مهم را در نظر بگیرد، نخست آنکه باید بداند زیمبابوه نیاز به کمک مالی از سوی کشورهای خارجی دارد.

به گفته تحلیل‌گران، کسری بودجه این کشور در حال حاضر 12 تا 15 درصد تولید ناخالص داخلی آن است. نرخ بیکاری در این کشور 80 درصد است. سه‌چهارم مردم، درآمدی کمتر از ۵ و نیم دلار در روز دارند. 68 درصد مردم زیمبابوه زیر خط فقر زندگی می‌کنند و نرخ تورم آن در حدود 50 درصد است.

پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که ذخایر ارزی زیمبابوه طی ماه‌های آینده به پایان می‌رسد و زیرساخت‌های این کشور در حال سقوط است.

دوم اینکه، علاوه بر دریافت کمک از کشورهای دیگر و انجام اصلاحات اقتصادی، وی باید بپذیرد که این کشور نیازمند اصلاحات سیاسی نیز هست که زمینه‌ساز برگزاری یک انتخابات درست و مناسب باشد.

بدبین‌ترها اما یادآور می‌شوند که تمامی این امیدها در سال 2009 و پیش از انتخابات جعلی آن زمان هم وجود داشت.

در آن زمان، رابرت موگابه، پس از پیروزی در انتخابات، به هیچ‌یک از وعده‌هایی که برای اصلاحات داده بود، عمل نکرد.

این بار اگر منانگاگوا موفق به دریافت کمک‌های خارجی و پرداخت 9 میلیارد دلار بدهی دولت شود، باید تمامی وعده‌های خود را عملی کند.

به نظر می‌رسد یکی از اقدامات ضروری که در اسرع وقت باید از سوی دولت صورت بگیرد، لغو قانون بومی‌سازی رابرت موگابه باشد.

موگابه که در پی پیروزی در انتخابات 31 جولای 2013، بار دیگر قدرت را در دست گرفته بود، ضمن دادن وعده بهبود اوضاع معیشتی مردم، اعلام کرده بود سیاست خود مبنی بر واگذاری سهام شرکت‌ها به سیاهپوستان را با سرعت بیشتری پیش خواهد گرفت.

این در حالی است که در سال‌های گذشته منانگاگوا اشاره کرده بود، قوانین مربوط به لغو بومی‌سازی را تصویب خواهد کرد. او همچنین به کشاورزان سفیدپوستی که هنوز مالکیت قانونی خود را به بیش از 4 هزار مزرعه و زمین کشاورزی توقیف‌شده طی 17 سال گذشته دارند، وعده داد که زمین‌هایشان را به آنها باز می‌گرداند

انجام اصلاحات سیاسی برای منانگاگوا به مراتب سخت‌تر خواهد بود.

با بازگشت منانگاگوا از تبعید تاکنون اساس یک جنگ با حزب حاکم -زانوپی‌اف که موگابه رهبری آن را بر عهده دارد- صورت گرفته است. ده‌ها تن از متحدان موگابه دستگیر و برخی دیگر نظیر وزیر اقتصاد این کشور، و گریس موگابه همسر رئیس‌جمهور سابق، در بازداشت خانگی به سر می‌برند.

بسیاری از تحلیل‌گران تردید دارند که وی اجازه برگزاری یک انتخابات منصفانه و بدون تقلب را بدهد؛ انتخاباتی که اگر برگزار شود، قطعا خودش پیروزِ آن نخواهد بود.

بر اساس قانون اساسی زیمبابوه، دوران ریاست‌جمهوری او در پایان دوره پنج‌ساله و قانونی موگابه، تا آگوست سال آینده پایان می‌یابد.

در حال حاضر این بحث وجود دارد که اگر او بتواند حمایت دوسوم اعضای پارلمان این کشور را به همراه داشته باشد، قادر خواهد بود دوره ریاست‌جمهوری خود را تا دو یا سه سال دیگر تمدید کند.

چوانگیرای، رهبر اصلی حزب مخالف -حزب دموکرات زیمبابوه- اعتراض خود را نسبت به این تمدید اعلام کرده است.

در حال حاضر، حزب اپوزیسیون در این کشور به شدت ضعیف است. اوایل سال جاری، مورگان چوانگیرای که خود قربانی تقلب در انتخابات 2013 است، نقش مهمی در ایجاد انگیزه در مردم زیمبابوه برای شورش‌ها علیه موگابه ایفا کرد.

اگر چه او همچنان رهبر اصلی حزب دموکرات است، اما در سال‌های 2009 تا 2013 با چنددستگی‌هایی که در این حزب به وجود آمد، به شدت اعتبار خود را از دست داد. از سوی دیگر او مبتلا به سرطان است و هنوز هیچ جایگزینی ندارد.

بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند، حتی اگر انتخاباتی منصفانه در زیمبابوه برگزار شود و حتی اگر حزب دموکرات موفق شود با سایر احزاب ائتلاف کند باز هم پیروزی برای این حزب دشوار خواهد بود.

از سوی دیگر منانگاگوا قطعا با وعده واگذاری پست‌های مهم به طرفدارانش می‌تواند اوضاع را به نفع خود تغییر دهد. ممکن است چوانگرای یکی از اهداف او باشد. چرا که او از یکی از این وعده‌ها استقبال می‌کند.

دولت‌های خارجی به خصوص در غرب نیز دچار گیجی شده‎‌اند. از یک سو، نیت آنها این است که با تشویق دولت منانگاگوا برای انجام اصلاحات اقتصادی و سیاسی، بدهی‌های دولت به صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی هر چه سریع‌تر پرداخت شود.

بر اساس گزارش‌ها بیش از 13 سال است که دولت زیمبابوه بدهی‌های خود به نهادهای بین‌المللی را پرداخت نکرده است.

از سوی دیگر اما غربی‌ها نگران این موضوع هستند که او نیز همچون موگابه کمک‌های بین‌المللی را در جهت منافع خود -تحکیم قدرت و پیروزی در انتخابات- به کار ببرد.

تندابی بیتی، وزیر اقتصاد و دارایی سابق زیمبابوه، معتقد است که سازمان ملل متحد باید نماینده‌ای را به این کشور بفرستد. او و دیگر اعضای حزب اپوزیسیون خواستار حضور پررنگ‌تر سازمان ملل متحد برای نظارت بر انتخابات آینده و همچنین انتقال قدرت در این کشور هستند.

اگر منانگاگوا موفق به انجام اصلاحات اقتصادی شود و روند انتقال قدرت به خوبی در این کشور صورت بگیرد، شاید بتواند احترام مردم زیمبابوه را جلب کند.

علی‌رغم شهرتش به عنوان یک شخصیت مزدور، بسیاری از مردم زیمبابوه که در گیجی به سر می‌برند، از او انتظار دارند آنها را شگفت‌زده کند و تغییراتی در شرایط زندگی آنها به وجود بیاورد.