سلاح برنده چین؛ اژدهای زرد زنجیره دفاعی آمریکا را نشانه گرفته است!

به گزارش تجارت نیوز، چین با محدود کردن جریان مواد معدنی حیاتی به سمت تولیدکنندگان صنایع دفاعی غرب، روند تولید را به تاخیر انداخته و شرکت‌ها را ناچار کرده تا در جست‌وجوی منابع جایگزین در سراسر جهان باشند؛ موادی که برای ساخت طیفی از تجهیزات، از گلوله گرفته تا جنگنده‌های جت، ضروری‌اند. اوایل سال جاری و همزمان با تشدید تنش‌های تجاری میان آمریکا و چین، پکن فرایند کنترل صادرات عناصر نادر خاکی را سخت‌تر کرد. هرچند پس از توافق تجاری ژوئن با دولت ترامپ، بخشی از صادرات از سر گرفته شد، اما چین همچنان بر صادرات مواد حیاتی مورد استفاده در صنایع دفاعی محدودیت‌های جدی اعمال می‌کند.

بازی پکن!

چین حدود ۹۰ درصد از عرضه جهانی عناصر نادر خاکی را در اختیار دارد و در تولید بسیاری دیگر از مواد معدنی حیاتی نیز در جایگاه نخست قرار دارد. در نتیجه، یکی از تولیدکنندگان قطعات پهپاد که به ارتش آمریکا خدمات ارائه می‌دهد، ناچار شد تا دو ماه سفارش‌ها را به تاخیر بیندازد تا منبعی غیر از چین برای تامین آهنرباهای مورد نیاز خود بیابد؛ آهنرباهایی که از عناصر نادر خاکی تولید می‌شوند.

به گفته معامله‌گران صنعت، برخی مواد اولیه مورد نیاز صنایع دفاعی اکنون تا پنج برابر قیمت معمول پیش از محدودیت‌های چین معامله می‌شوند. در همین راستا یکی از شرکت‌ها اعلام کرده که برای خرید ساماریوم – عنصری کلیدی برای ساخت آهنرباهایی مقاوم در برابر دمای بسیار بالا در موتورهای جت – قیمتی ۶۰ برابر نرخ معمول به آنها پیشنهاد شده است. این افزایش قیمت‌ها هزینه تولید سامانه‌های دفاعی را به‌شدت بالا برده است.

بحران تامین خدمات و قطعات، وابستگی بالای ارتش آمریکا به زنجیره تامین چین را آشکار می‌کند؛ گزاره‌ای که در میانه افزایش تنش‌های دوجانبه و مذاکرات تجاری حساس، اهرم فشار قابل‌توجهی را در اختیار پکن قرار داده است. شرکت‌های طرف قرارداد وزارت دفاع آمریکا برای ساخت تجهیزات پیشرفته‌ای چون میکروالکترونیک، موتورهای پهپاد، دوربین‌های دید در شب، سامانه‌های هدف‌گیری موشک و ماهواره‌های دفاعی، به مواد معدنی‌ای متکی‌اند که عمدتا در چین تولید می‌شوند.

هرچند در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای یافتن منابع جایگزین در جریان بوده، بسیاری از عناصر یادشده به‌قدری خاص و کمیاب هستند که تولید اقتصادی آنها در غرب ممکن نیست. با این همه آنگونه که وال استریت ژورنال نوشته، وزارت خارجه چین به درخواست رسانه‌ها برای اظهارنظر در این باره پاسخی نداد.

اهرم تازه اژدهای زرد

علاوه بر محدودیت‌های جدید بر عناصر نادر خاکی، چین از دسامبر گذشته صادرات ژرمانیم، گالیوم و آنتیموان به آمریکا را ممنوع کرده؛ موادی که در ساخت گلوله‌ها و فراهم کردن دید در شب برای سربازان کاربرد دارند. در این میان برخی شرکت‌ها هشدار داده‌اند که اگر جریان مواد معدنی به‌زودی بهبود نیابد، مجبور به کاهش تولید خواهند شد.

مدیرعامل شرکت دفاعی آمریکایی «Leonardo DRS» (زیرمجموعه شرکت دفاعی ایتالیایی لئوناردو) روز چهارشنبه اعلام کرد که این شرکت تنها به ذخیره اضطراری ژرمانیم خود متکی است. او در تماس تلفنی با سرمایه‌گذاران گفت: «برای تحویل به‌موقع محصولات، جریان مواد باید در نیمه دوم سال ۲۰۲۵ بهبود یابد.» ژرمانیم در حسگرهای مادون‌قرمز استفاده می‌شود؛ حسگرهایی که در موشک‌ها و سایر تجهیزات به کار می‌روند. شرکت در حال بررسی گزینه‌هایی برای تنوع‌بخشی به زنجیره تامین و حتی جایگزینی ژرمانیم در برخی محصولات خود است.

پنتاگون از پیمانکاران دفاعی خواسته تا سال ۲۰۲۷ استفاده از آهنرباهای حاوی عناصر نادر خاکی که منشاشان چین است را متوقف کنند. برخی شرکت‌ها برای آمادگی در این مسیر، ذخایری انبوه از آهنربا تهیه کرده‌اند، اما بسیاری از دیگر مواد معدنی حیاتی تنها برای چند ماه یا کمتر در انبار شرکت‌ها موجود است. تولیدکنندگان پهپاد جزو آسیب‌پذیرترین گروه‌ها هستند، چراکه عمدتا شرکت‌های نوپا با درآمد محدود و دانش زنجیره تامین اندک‌اند و پیش‌تر اقدام به ذخیره‌سازی نکرده‌اند.

داک هاردویک، معاون امور بین‌الملل انجمن صنایع هوافضای آمریکا، مدعی است: «می‌توانم بگویم که ما و شرکت‌هایمان روزانه درباره این بحران صحبت می‌کنیم.» طبق داده‌های شرکت تحلیلی Govini، بیش از ۸۰ هزارقطعه مورد استفاده در سامانه‌های تسلیحاتی وزارت دفاع آمریکا، از مواد معدنی حیاتی تحت کنترل صادرات چین ساخته می‌شوند. همزمان تقریبا تمام زنجیره‌های تامین این مواد، حداقل به یک تامین کننده چینی وابسته‌اند؛ به‌همین دلیل محدودیت‌های پکن می‌تواند اختلالات گسترده‌ای ایجاد کند.

حربه شبکه‌های نفوذ

چین اخیرا الزاماتی شدیدتر برای واردات این مواد وضع کرده و از شرکت‌ها می‌خواهد مستندات کاملی از نحوه استفاده از عناصر نادر خاکی و آهنرباها ارائه دهند. طبق گفته خریداران غربی، مقامات چینی حتی خواستار تصاویر محصولات و خطوط تولید شده‌اند تا مطمئن شوند مواد مزبور در کاربردهای نظامی استفاده نخواهند شد.

یک شرکت غربی که آهنرباهای تولید چین را به مشتریان غیرنظامی و نظامی عرضه می‌کند، ادعا کرده که مجوزهای واردات برای مصارف غیرنظامی صادر شده، اما برای مقاصد نظامی یا هوافضا یا رد شده یا به تعویق افتاده است. در ماه مه، شرکت ePropelled در نیوهمپشایر، تولیدکننده موتورهای پیشران برای پهپادها، توسط چین با پرسش‌های عجیبی روبرو شد. این تامین‌کننده فرمی را از سوی دولت چین دریافت کرد که در آن پکن خواستار نقشه‌ها، تصاویر محصولات و فهرست خریداران بود. همچنین در این فرم بر تعهد کتبی تاکید شد؛ تعهدی که به واسطه‌اش آهنرباها برای کاربرد نظامی به کار نخواهند رفت.

کریس تامپسون، معاون فروش جهانی ePropelled، در این باره به وال استریت ژورنال گفت: «ما به‌هیچ‌وجه چنین اطلاعاتی را در اختیار دولت چین قرار نمی‌دهیم.» این شرکت حدود ۱۰۰ مشتری دارد، از جمله شرکت‌های بزرگ دفاعی آمریکا و سازندگان پهپاد در اوکراین. در نتیجه، تامین کنندگان چینی ارسال محموله را متوقف و ePropelled ناچار شد برخی سفارش‌ها را با تاخیر یک تا دو ماهه تحویل دهد؛ یعنی دو برابر زمان معمول. این شرکت اکنون در حال خرید از فروشندگان ژاپنی و تایوانی است، گرچه آنها نیز به عناصر نادر خاکی چین وابسته‌اند.

ePropelled همچنین قراردادهایی با دو شرکت نوپای آمریکایی – Vulcan Elements در کارولینای شمالی و USA Rare Earth در اوکلاهاما – منعقد کرده، اما این شرکت‌ها تا پایان سال جاری قادر به تحویل سفارش‌ها نخواهند بود و همچنان نیاز به جایگزینی منابع معدنی تحت سلطه چین دارند. معامله‌گران فلزات می‌گویند چون چین خواستار دانستن مصرف‌کننده نهایی مواد است، مجوز انبارکردن آهنرباها و فلزات نادر را صادر نمی‌کند.

وزارت دفاع آمریکا برای گسترش تولید برخی مواد تخصصی بودجه‌هایی اختصاص داده؛ از جمله ۱۴ میلیون دلار که سال گذشته برای یک شرکت کانادایی جهت تولید ژرمانیم مورد استفاده در سلول‌های خورشیدی ماهواره‌های دفاعی پرداخت شد. در ژوئیه، پنتاگون با پرداخت ۴۰۰ میلیون دلار جهت خرید ۱۵ از سهام شرکت MP Materials، که بزرگ‌ترین معدن عناصر نادر در قاره آمریکا را اداره می‌کند، گامی مهم برداشت. هدف از این اقدام، افزایش ظرفیت تولید آهنرباهای داخلی است.

گزینه‌های واشنگتن برای عبور از وابستگی

مدیرعامل لاکهید مارتین، جیمز تایکلت، در تماس تلفنی اخیر خود با سرمایه‌گذاران، این توافق را «تحولی بنیادین» توصیف کرد و گفت که این قرارداد به تامین آهنرباهای مورد نیاز برای جنگنده‌های F-35 و موشک‌های کروز کمک خواهد کرد. با این‌حال، توسعه کامل این ظرفیت به زمان نیاز دارد.

پنتاگون همچنین سال گذشته «فروم مواد معدنی حیاتی» را ایجاد کرد تا پروژه‌های زنجیره تامین در آمریکا و کشورهای هم‌پیمان را تقویت کند؛ از جمله کمک به معدن‌کاران برای افزایش تولید آنتیموان، ژرمانیم و دیگر مواد کلیدی. شرکت‌های دفاعی که پیش‌تر خرید این مواد را به پیمانکاران واگذار می‌کردند، اکنون خود وارد عمل شده‌اند تا مستقیما منابع معدنی مورد نیاز را تأمین کنند. نیکلاس مایرز، مدیرعامل شرکت Phoenix Tailings در ماساچوست، به وال استریت ژورنال گفت: «شرکت‌های بزرگ دفاعی به‌تدریج دچار هراس شده‌اند چون متوجه شده‌اند که بدون ورود مستقیم به زنجیره تامین، هیچ‌گاه به مواد اولیه مورد نیازشان دست نخواهند یافت».

چین نشان داده که محدودیت‌های معدنی خود را بسیار جدی می‌گیرد. اوایل امسال، شرکت آمریکایی United States Antimony Corporation تلاش کرد تا ۵۵ تن آنتیموان استخراج‌شده در استرالیا را به کارخانه ذوب خود در مکزیک منتقل کند؛ مسیری که از بندر نینگبو در چین عبور می‌کرد و تا پیش از آن، فرایندی عادی بود.

اما در ماه آوریل، گمرک چین این محموله را در نینگبو به مدت سه ماه توقیف کرد و این شرکت ناچار شد از وزارت خارجه و کاخ سفید کمک بخواهد. نهایتا در ماه ژوئیه چین با شرط بازگشت محموله به استرالیا، آن را آزاد کرد. اما پس از بازگشت، مشخص شد مهر و موم بسته‌ها شکسته شده و اکنون شرکت در حال بررسی احتمال آلوده شدن یا دستکاری محصول است.

گری ایوانز، مدیرعامل شرکت گفت: «هیچ‌کدام از شرکت‌های حمل‌ونقل یا دیگر عوامل درگیر، تا حالا چنین موردی را تجربه نکرده بودند.» کاخ سفید، وزارت خارجه و وزارت دفاع آمریکا از اظهارنظر خودداری کردند.